خبرگزاری مهر، گروه فرهنگ و اندیشه – سید حسین طباطبایی*: «کتابخوانی در ارمنستان در سال‌های اخیر رشد چشمگیری داشته است.» شاید این عجیب‌ترین سخنی بود که عصر روز چهارشنبه ۱۷ دی ماه از زبان خاچیک وارطانیان مدیر و بنیانگذار شرکت «بوکینسیت» شنیدم، آن هم در زمانه‌ای که دنیا با بحران کتابخوانی روبروست و همه از کاهش اقبال به کتاب و کتابخوانی می‌گویند.
در روزهای سرد آغاز سال نو و تعطیلی طولانی این روزها، آقای وارطانیان درخواست ملاقات من را که پس از آشنایی ابتدایی با کتابفروشی زنجیره‌ای بوکینیست به صرافت کسب اطلاعات دقیق‌تر از وضعیت چاپ و نشر کتاب در ارمنستان افتاده بودم، با روی باز پذیرفت و در دفتر مرکزی شرکت خود پذیرایمان شد. دفتری که محصور در حجم انبوهی از کتاب‌های آماده ارسال به شعب چهارده‌گانه این کتابفروشی بود.
به یاد سال‌های ۱۳۸۲ تا ۱۳۸۵ افتادم که هنوز ایروان از عواقب سال‌های دشوار فروپاشی و مصائب اقتصادی ناشی از آن خلاصی نیافته بود و اغلب کتابفروشیِ‌های زمان شوروی تغییر کاربری داده و مهم‌ترین کتابفروشی شهر «نویان تاپان» بود که در گوشه‌ای از میدان جمهوری قرار داشت و البته در نوع خود کتابفروشی غنی و قابل استفاده‌ای بود.
خاچیک وارطانیان که در چشم اهالی فرهنگ، ادب و هنر ارمنستان به سبب کار ارزشمندش در بنیانگذاری کتابفروشی زنجیره‌ای «بوکینیست» از ارج و احترام خاصی برخوردار است، به اختصار تاریخچه‌ای از تأسیس شرکت سهامی کتابفروشی زنجیره‌ای خود را بیان می‌کند.
به گفته او در سال ۱۹۹۷ با خرید کتابفروشی بوکینیست که در سال ۱۹۳۲ تأسیس شده بود و به سنت کشورهای شوروی سابق فروش کتاب‌های قدیمی و دست دوم را در دستور کار قرار داشت و تغییر وضعیت حقوقی آن به شرکت سهامی «بوکینیست» با هدف فعالیت سازمان‌مند در عرصه نشر و گسترش فرهنگ کتابخوانی، مجموعه اقداماتی را با جلب کمک‌های علاقه‌مندان و بنیادهای خیریه به انجام می‌رساند و در مدتی نسبتاً کوتاه به شرکتی پیشتاز در واردات و فروش کتب و منابع آموزشی و علمی در ارمنستان تبدیل می‌شود.
در این مدت موفق به همکاری‌های گسترده با ناشران معروف و معتبر روسیه، ایالات متحده، فرانسه، انگلستان، لبنان و اوکراین شده و به تدریج به یکی از شرکت‌های مهم فعال در حوزه نشر ارمنستان تبدیل می‌شود به نحوی که به گفته وی در سال گذشته میلادی ۶۰ درصد بازار نشر در ارمنستان را در اختیار داشته است.
«بوکینیست» ایده ایجاد کتابفروشی‌های زنجیره‌ای خود را از سال ۲۰۱۳ عملیاتی می‌کند و تاکنون تعداد شعب خود را به ۱۴ عدد رسانده است.
از خاچیک وارطانیان درباره کتاب و کتابخوانی در ازمنستان می‌پرسم و پاسخ او که ارمنی‌ها در سال‌های اخیر اقبال چشمگیری به کتابخوانی پیدا کرده‌اند شگفت زده‌ام می‌کند. از حجم قابل توجه کتاب‌های روسی در بازار نشر ارمنستان می‌گوید که چیزی قریب به ۵۰ درصد آن را تشکیل می‌دهد. نرخ متوسط تیراژ ۱۰۰۰ نسخه‌ای آن هم در کشوری با جمعیت سه میلیون نفر از دیگر نکات تعجب برانگیز در گفته‌های اوست.
بنیانگذار و مدیر کتابفروشی‌های زنجیره‌ای بوکینیست، کتاب‌های کودک و نوجوان، خاطرات شخصیت‌های معروف جهانی، آثار ادبیات داستانی، کتاب‌های با موضوعات معنوی و روانشناسی و البته آثار با موضوع تجارت و بازرگانی را از پرفروش‌ترین ژانرهای کتاب در ارمنستان می‌داند.
برایش از وضعیت چاپ و نشر در ایران، نمایشگاه بین المللی کتاب تهران و شمار بالای بازدیدکنندگان از آنکه در نوع خود منحصر بفرد است می‌گویم. از عظمت نمایشگاه کتاب تهران شنیده است و علاقه‌مندی خود را برای حضور در آن اعلام می‌دارد ولی آشکارا از همکاری‌های اندک دو کشور در حوزه کتاب و نشر ناخرسند است. پاسخ‌های من به پرسش‌هایش در باره وضعیت جامعه ارمنی ایران برایش جالب است و البته اطلاعات خوبی هم در این باره دارد. به نکته ظریفی اشاره می‌کند و آن اینکه قبل از فروپاشی شوروی، شمار کلیساهای ارمنی فعال در ایران بیش از ارمنستان بوده است!
به عنوان یکی از مهم‌ترین شرکت‌های فعال در حوزه نشر کتاب در ارمنستان علاقه‌مند است با زمینه‌های همکاری با ناشران ایرانی، شرایط و هزینه چاپ کتاب در ایران، ناشران کتب ارمنی در ایران و اموری از این قبیل بیشتر آشنا شود.
جای خالی آثار کلاسیک و ارزشمند فارسی را در بازار کتاب ارمنستان گوشزد می‌کند و آمادگی خود را برای توزیع آثار ترجمه شده به روسی و ارمنی در ارمنستان اعلام می‌دارد. به باور او انتخاب درست اثر برای ترجمه و انتشار آن توسط ناشری معتبر رمز موفقیت در این حوزه است.
ضرورت آشنایی با ادبیات معاصر ایران با توجه به علاقه ارمنی‌ها به ادبیات داستانی از دیگر نکاتی است که در گفته‌های وارطانیان مورد تاکید قرار گیرد. به گفته او شاید مؤثرترین راه شناخت درست و دقیق جامعه ارمنی از مردم کشور همسایه خود ایران، ترجمه ادبیات داستانی ایران امروز است.
به اختصار «شهر کتاب» تهران و مجموعه فعالیت‌های گسترده آن در حوزه کتاب و نشر را معرفی می‌کنم. از این حجم و گستره فعالیت شگفت زده می‌شود و آمادگی خود را برای همکاری و استفاده از تجربیات این مؤسسه اعلام می‌کند که به گفته وی در قالب قرارداد همکاری‌های مشترک قابل انجام است.
با خاچیک وارطانیان در باب کتاب و صنعت نشر در ارمنستان حرف‌های گفتنی بسیار است. از او قول می‌گیرم در برنامه‌های فرهنگی و ادبی‌مان حضور یابد. می‌گوید در شعبه اصلی فروشگاه زنجیره‌ای‌مان فضایی برای برگزاری برنامه‌های رونمایی و معرفی کتاب داریم که می‌توانید از آن استفاده کنید. از پیشنهاد خوبش تشکر می‌کنم و در حالی که عصر چهارشنبه سرد و تعطیل روزهای آغازین سال نو را با ملاقاتی سازنده گذرانده‌ام به امید دیداری دوباره و همکاری‌هایی سازنده در حوزه نشر و کتاب با او و همکارانش که با حوصله و علاقه در ملاقات طولانی‌مان حضور داشتند خداحافظی می‌کنم.
*رایزن فرهنگی جمهوری اسلامی ایران در ارمنستان