خبرگزاری مهر _ گروه جامعه؛ گنج، گنج یابی، آموزش علائم و تفسیر نشانه‌ها این روزها کلیدواژه‌هایی است که بین اهالی فضای مجازی بیشتر از قبل می‌چرخد. عده‌ای به مناطق باستانی با همراهی راهنمای محلی می‌روند و با اسکلت‌های تاریخی که هنوز باستان شناسان به آنها مراجعه نکرده‌اند، عکس یادگاری می‌گیرند عده‌ای دیگر در فضای مجازی برای مراجع نظارتی رجز می‌خوانند و به طرفداران خود می‌گویند که بی محابا در حال فعالیت در حوزه گنج یابی و آموزش آن هستند.
از سوی دیگر جامعه باستان‌شناسی درباره وضعیت نامناسب حفاظت از آثار هشدار می‌دهد و در بیانیه‌ای اعلام می‌کند کافی است به وضعیت استان خوزستان نظری بیافکنیم. آنچه امروزه در خوزستان بر مجموعه میراث جهانی شوش و محوطه‌های شاخصی مانند چگاسفلی، جوبجی، ایوان کرخه، جندی شاپور، نگارکندهای ایذه و صدها محوطه باستانی دیگر می‌گذرد، مأیوس کننده و دلهره آور است.
وضعیت سایر استان‌ها هم بهتر نیست. محوطه میراث جهانی فیروزآباد، برم دلک و صدها محوطه دیگر در فارس وضعیتی بغرنج و بحرانی دارند. قاچاقچیان آثار تاریخی در سکوت و بی اعتنایی بخش‌های مسئول وزارتخانه و ادارات، آزادانه فعالیت می‌کنند و قانون را به ریشخند می‌گیرند.
یگان حفاظت میراث فرهنگی از کمبود امکانات به شدت رنج می‌برد و بدون ابتدایی‌ترین ابزارها و دست خالی به نبرد با قاچاقچیان مسلح و پشتوانه دار می‌رود. این نیروها در برخی استان‌ها بر خلاف مأموریت سازمانی به کارهای اداری گمارده می‌شوند!
اینها همه شرایطی است که باستان شناسان و فعالان میراث فرهنگی و خبرنگاران و کارشناسان تشریح کرده و نگران آن هستند. آنها مسئول نظارت بخشی از این اتفاقات را یگان حفاظت از آثار تاریخی می‌دانند یگانی که فرماندهی آن بر عهده سردار امیر رحمت اللهی است. سردار رحمت اللهی این روزها همچنین با موضوع گنج یابان فضای مجازی نیز در تقابل است یک بار خبر می‌رسد که این گنج یابان دستگیر شده‌اند و بار دیگر خبر می‌رسد که آزادانه مشغول فعالیت هستند. با او درباره همه این موضوعات در کاخ سعدآباد، مقر یگان حفاظت میراث فرهنگی کشور به گفتگو نشستیم. از فعالیت آزادانه گنج فروشان در فضای مجازی تا گلایه نیروهای یگان از نبود امکانات در محوطه‌های باستانی.
* سردار رحمت اللهی چرا مردم تصور می‌کنند همیشه هر کجا را بکنند، گنجینه‌ای از طلا به دست می‌آورند؟
تاریخ و تمدن دیرینه این مرز و بوم، وقوع جنگ‌های پیاپی و نقل قول پیشینیان در رابطه با وجود دفینه و گنج سبب شکل گیری برخی باورهای غلط در میان افراد جامعه شده است. فروش اشیا تقلبی آنقدر شایع شده که قانون گذار در یک ماده قانونی واحده آن را به عنوان جرم مستقل با ماهیت کلاهبرداری مورد توجه قرار داده، فروش اشیا تقلبی به جای اصل به برخی افراد ساده لوح و طماع بسیار رایج است و بی تردید مردم خودشان می‌توانند این فرصت را از کلاهبرداران سلب کنند البته از طریق بالا بردن سطح آگاهی جامعه توفیقات چشمگیری در این زمینه حاصل خواهد شد. نیروی انتظامی همواره با تمام ظرفیت از مأموریت‌های یگان پشتیبانی می‌کند و آمارها نشان می‌دهد واکنش‌های مناسبی در این زمینه صورت گرفته ولی به دلیل میل وافر برخی افراد، این اعمال مجرمانه همچنان ادامه دارد و ما مدعی مهار کامل جرایم نیستیم البته این موضوع درباره جرایم دیگر نیز صادق است، به عنوان مثال ایده آل این است که سرقت اتفاق نیفتد اما باز هم شاهد این عمل مجرمانه در سطح جامعه هستیم.
* شما در زمینه جلوگیری از فعالیت مجرمانه افراد در فضای مجازی چقدر با واحدهای دیگری مانند پلیس فتا همکاری می‌کنید و این همکاری به چه صورت است؟
یگان حفاظت در حوزه جرایم علیه میراث فرهنگی به خصوص دستگاه فلزیاب از چند سال گذشته پیگیری‌های زیادی با همکاری دادستان کل کشور انجام داده و موفق شده‌ایم تا برخی جرایم علیه مواریث تاریخی را در ردیف جرایم رایانه‌ای به تصویب برسانیم. کارگروه مصادیق مجرمانه در دادستانی کل کشور دسترسی آنلاین رصد فضای مجازی و برخورد با سایت‌های غیرمجاز را در اختیار یگان قرار داده و در این زمینه نیز با سایت‌های متخلف برخورد قانونی صورت می‌پذیرد.
* سال گذشته اعلام کردید که طرح میراث بان افتخاری را اجرایی می‌کنید تا الان چه تعداد از افراد به عنوان میراث بان شناخته شده و کارت گرفته‌اند؟
این موضوع در مرحله شناسایی افراد واجد شرایط و صدور کارت است. سال گذشته به صورت نمادین افرادی به عنوان میراث بان افتخاری معرفی شدند. اکنون نیز اجرای طرح مذکور در دستور کار قرار دارد. بخش عظیمی از اقلام کشف شده در ۹ ماهه سالجاری که بالغ بر ۱۷ هزار قلم است، با همکاری مردم شناسایی و کشف شدند برخی هم به صورت داوطلبانه توسط مردم تحویل داده شده است.
* یکی از موضوعات دیگر مورد سوال، این است که چطور وقتی اشیای سرقتی کشف می‌شود، به سرعت تاریخی بودن یا قدمت آن اشیا را اعلام می‌کنند در حالی که بررسی این اشیا گاهی خیلی زمان می‌برد. چقدرمی توان از قدمت اعلام شده در اخبار کشفیات مطمئن بود؟
اشیا کشف شده بلافاصله به کارشناسان میراث فرهنگی تحویل و پس از کارشناسی، اصالت اشیا اعلام می‌شود. در تمامی ادارات کل، کارشناسان خبره‌ای در این زمینه فعالیت می‌کنند که بنا به شرایط و با توجه به ماهیت اشیا، ارزیابی و تخمین قدمت آنها گاهاً زمان‌بر و برخی در مدت کوتاه‌تری انجام می‌پذیرد.
* با اشیای تقلبی چه کار می‌کنید؟ چون هنوز وزارت میراث فرهنگی هم نمی‌داند باید با این آثار چه کار کند؟
از اشیای تقلبی هم نگهداری می‌شود تا در نمایشگاه‌ها استفاده شوند. باید مردم بدانند که مشابهت آثار اصل با تقلبی زیاد است. در بسیاری از مواقع تنها اهل فن می‌توانند اصل یا تقلبی بودن اشیا را از هم را تشخیص دهند.
* آیا لازم دارید نیروی یگان حفاظت میراث فرهنگی افزایش پیدا کند؟
افزودن نیرو به یگان حفاظت مستلزم این است که افرادی را استخدام کنیم اما سیاست‌های دولت بر پایه توسعه ساختار اداری استوار نیست. بنابراین باید بر نیروی و ظرفیت‌های موجود تکیه و از شیوه‌های مناسب‌تری استفاده کنیم. همیشه نیروی انسانی زیاد حلال مشکلات نیست. اگر تعداد نیروهای ما ۱۰ برابر نیروهای فعلی باشد باز هم جرایمی همچون حفاری غیرمجاز رخ خواهد داد. باید از ظرفیت اجتماعی در این زمینه بیشتر استفاده شود و مشارکت پذیری آنها را افزایش دهیم. ابتکاراتی داشته‌ایم، نرم افزار میراث بان را مطرح و اکنون در حال بهره برداری از آن هستیم. این نرم افزار قابلیت مستندسازی آثار و مقایسه با وضعیت قبل را دارد. هر کسی می‌تواند در این زمینه به ما کمک کند و می‌توان آن را در اختیار عموم مردم قرار داد.
* وظایف یگان حفاظت میراث فرهنگی تنها در حوزه میراث فرهنگی نیست شما در حوزه صنایع دستی و گردشگری نیز وظایفی دارید اما هیچ وقت خبری از فعالیت در این حوزه نمی‌شنویم.
ما در حوزه صنایع دستی، موضوع قاچاق صنایع دستی را داشته‌ایم و دستورالعملی را با عنوان معاونت صنایع دستی تهیه و ارسال کرده‌ایم و همکاران ما نیز در این زمینه توجیه شده‌اند. دستورالعمل مجزایی نیز به فرماندهان یگان‌ها ابلاغ و مواردی نیز پرونده عملیاتی در این خصوص انجام پذیرفته که منجر به کشفیات خوبی شده است و ضمناً با پلیس امنیت اقتصادی ناجا، پلیس فرودگاه و راه آهن هم جلساتی کارشناسی در این زمینه برگزار کرده‌ایم.
* شما در این حوزه معمولاً با چه مواردی برخورد می‌کنید و با آن مواجه هستید؟
خروج صنایع دستی کشور بدون پرداختن عوارض گمرکی، قاچاق محسوب می‌شود. در زمینه ورود صنایع دستی قاچاق نیز با ستاد مبارزه با قاچاق کالا و ارز همکاری داریم. دو سه سال پیش موردی را در همدان داشتیم که چند کانتینر صنایع دستی قاچاق وارد کرده بودند. در زمینه گردشگری نیز به امنیت گردشگران در مجموعه‌های تحت پوشش خودمان توجه می‌کنیم. شاید به شکل رسمی پلیس گردشگری نداشته باشیم اما در سطح جامعه، نیروی انتظامی این مسئولیت را عهده دار است و در مراکز تحت پوشش وزارت میراث فرهنگی، فراهم کردن امنیت گردشگران بر عهده ما است. معتقدیم بزه دیدگی ناشی از جرایم خرد نیز ممکن است ذهنیت منفی را برای گردشگران به وجود بیاورد پس باید از آن جلوگیری کرد.
* چطور وقتی یگان حفاظت میراث فرهنگی در این زمینه وظایفی دارد اما همچنان شاهدیم از مبادی مختلف، صنایع دستی قاچاق وارد می‌شود؟
مبارزه با همه این اقدامات بر عهده ما نیست بلکه در اختیار نهادهای رسمی همچون نیروی انتظامی است.
* پس چطور بخشی از این وظایف را به یگان داده‌اند؟
متولی صنایع دستی وزارت میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی است. مسلماً هماهنگی‌هایی باید از حیث آموزش و سیاست گذاری وجود داشته باشد. ما در حد این هماهنگی‌ها فعالیت می‌کنیم. یگان حفاظت با تنوع مأموریت‌ها و الویت‌های خود در بحث جرایم میراث فرهنگی و حفاظت آثار تاریخی، مسلماً نمی‌تواند تمامی ظرفیت‌های موجود را به موضوع قاچاق صنایع دستی معطوف کند. ضمن اینکه این فعالیت‌ها در مجموعه‌های تحت پوشش ما انجام نمی‌شود.
* چقدر از نیروهای یگان حفاظت در زمینه میراث فرهنگی آموزش دیده‌اند؟ ما برخی اوقات با افرادی مواجه می‌شویم که هیچ اطلاعاتی در این زمینه ندارند و تنها برای رفع مسئولیت، فعالیتی می‌کنند.
مأموران ما در رابطه با وظایف خاص خودشان از دانش عمومی و تخصصی برخوردار هستند آموزش تخصصی این افراد با همکاری دانشگاه علوم انتظامی انجام شده است. انتظار نداریم که این افراد باستان شناس باشند اما سطح آگاهی آنها خوب است تعداد زیادی از این نیروها مدارک تحصیلی بالای لیسانس دارند. چند نفر نیز در مقطع دکترا هستند و مقاله‌های خوبی داشته‌اند. همیت آنها هم خوب است، شاید مصداقی برخوردی داشته باشید ولی همه آنها این طور نیستند.
* خیلی از این نیروها از کمبود امکانات گلایه دارند یا اینکه می‌گویند ما باید از وسایل نقلیه شخصی برای مأموریت و گشت زنی در محوطه‌های تاریخی استفاده کنیم یا اینکه چند وقت پیش تعدادی از آنها درباره دیرکرد حقوقشان معترض بودند. اینها انگیزه مأموریت درست را از افراد می‌گیرد.
هیچ نیروی یگانی نداریم که حقوق دریافت نکرده باشد. باید دید منظورشان از امکانات چیست؟ کسی که کارش حفاظت از موزه‌ها است چرا باید نگران وسیله نقلیه باشد در مورد محوطه‌های تاریخی ممکن است کمبودهایی داشته باشیم اما باید با امکانات موجود فعالیت کرد. من هم زیاد شنیده‌ام که افراد با بنزین و خودروی شخصی خود مأموریت رفته‌اند ولی بی شک در اماکن و عرصه‌هایی که مأموران باید سرکشی و نظارت داشته باشد امکانات وجود دارد.
مسلماً سوخت خودرو به اندازه مورد نیاز وجود دارد ولی افراد باید بدانند با توجه به شرایط کنونی لزومی به پر بودن دائمی باک خودروها نیست. این درست نیست که می‌گویند بنزین نداریم گشت بزنیم، دولت اعلام کرده برای وسایل نقلیه دولتی، بنزین پیش بینی شده است. اگر بنزین لیتری یک ریال هم باشد اعتقاد ندارم بی هدف مصرف شود. حتی سرکشی‌ها هم باید با هدف و برنامه ریزی صورت پذیرد، برخی متأسفانه عادت غلط دارند و زمانی که جلوی آن را می‌گیرید واکنش نشان می‌دهند. معتقدم در عین اینکه امکانات موجود است، باید قائل به صرفه جویی باشیم. حتماً کمبودهایی نیز وجود دارد و تلاش در این است که کمبودها رفع شود ولی قائل به زیاده روی هم نیستیم.