شورای پاپی گفتگوی بین ادیان از شاخه های سازمان اداری رم است که توسط پاپ پل ششم در سال 1964 به عنوان دبیرخانه غیر مسیحی ها تأسیس شد و بعدها در سال 1988 توسط ژان پل دوم تغییر نام داد.
شورای پاپی گفتگوی بین ادیان دفترمرکزی ترویج گفتگوی بین ادیان در سایه مصوبه های شورای واتیکان دوم به ویژه بیانیه نوسترا اتیت در کلیسای کاتولیک روم است.
این شورا سه مسئولیت و هدف را دنبال می کند. ترویج درک دوجانبه، احترام و همکاری میان کاتولیکها و پیروان سایر سنتهای دینی، ترغیب به مطالعه ادیان، آموزش اشخاص با تخصص گفتگو ، از اهداف تأسیس این شورا محسوب می شوند .
این شورا از سه هیئت تصمیم گیرنده، مشورتی و اجرایی تشکیل شده است. هیئت تصمیم گیرنده از اعضای شورای که حدود 30 نفر از کاردینالها، اسقفهای سراسر جهان بوده تشکیل شده و هر دو یا سه سال با حضور تمام اعضا به منظور بحث درباره موضوعات حائز اهمیت تشکیل جلسه داده و راهبردهای کار این شورا را تعیین می کنند.
هئیت مشورتی را حدود 50 مشاور تشکیل می دهد که از مشاوران و کارشناسان مطالعات دینی و فعالان گفتگوی بین دینی در تمام کشور ها تشکیل شده اند. آنها شورای پاپی گفتگوی بین ادیان را به واسطه تحقیقات، اطلاعات و پیشنهادات خود یاری می کنند و هر چند وقت یکبار جلسه ای در سطح قاره ای برگزار می کنند.
هیئت اجرایی این شورا از رئیس، دبیر، معاون دبیر، رئیس دفتر اسلامی، کارکنان آفریقا و آسیا، کارکنان جنبشهای دینی جدید و مشاور اجرایی و کارکنان پشتیبانی تشکیل شده است.
کارینال پائولو مارلا از ابتدای تأسیس تا سال 1973 ریاست این شورا را برعهده داشت، کاردینال سرجیو پیگندولی تا سال 1980، اسقف اعظم ژان جودت تا سال 1984، کاردینال فرانسیس آرینزه تا سال 2002، اسقف اعظم مایکل فیتزجرالد تا سال 2006، کاردینال پل پوپارد تا 2007 عهده دار این شورا بوده اند.
پس از مدتی تعطیلی، رهبر کاتولیکهای جهان روز 11 مارس سال 2006، شورای پاپی گفتگوی بین ادیان را تحت مدیریت رئیس شورای پاپی فرهنگ ( کاردینال پل پوپارد) قرار داد که این امر از سوی کارشناسان واتیکان به دست کم گرفتن و بی اهمیتی نسبت به امور بین ادیان تلقی شد، اما درست یک سال و اندی پس از آن پاپ بندیکت ژان لوئیس توران را به عنوان رئیس جدید این شورا منصوب کرد.
اسقف اعظم فیتز جرالد روحانی بریتانیایی که یکی از کارشناسهای برجسته کلیسای کاتولیک در رابطه با اسلام به شمار می رود که پیش از ادغام شورای پاپی گفتگوی بین ادیان با شورای پاپی فرهنگ به عنوان رئیس این شورا فعالیت می کرد اکنون به عنوان نماینده پاپ به قاهره، مصر اعزام شده است، اقدامی که تحلیلگران واتیکان از آن به عنوان تنزل رتبه یاد می کنند.
به ندرت مشاهده شده است که واتیکان از تصمیم های خود برگشته باشد، اما برگشت از این تصمیم یعنی عدم فعالیت شورای گفتگوی بین ادیان واتیکان، آن هم در چنین زمان کوتاهی غیر متعارف تر به نظر می رسد. درست چند ماه پس از برکناری فیتز جرالد پاپ به واسطه سخنرانی خود در دانشگاه رگنزبرگ آلمان خشم مسلمانان جهان را برانگیخت و مورد انتقاد بین المللی قرار گرفت.
از سوی دیگر علل انتصاب کاردینال ژان لوئیس توران که طی سالهای 1990 تا 2003 به عنوان وزیر امور خارجه واتیکان فعالیت می کرد تجربه طولانی مدت وی در خاورمیانه بوده است. اظهارات پاپ در دانشگاه رگنزنبرگ که موجبات خشم مسلمانان جهان را فراهم کرد، رهبر کاتولیکهای جهان را بر آن داشت که در تصمیم خود در رابطه با نادیده گرفتن شورای پاپی گفتگوی بین ادیان تجدید نظر کرده و رئیس جدید و مستقل این شورا را منصوب کند.
شورای پاپی گفتگوی بین ادیان دارای کمیته ویژه ای برای ارتباط با مسلمانان است که اعضای آن را رئیس، نایب رئیس دبیر و گروه کوچکی از هشت مشاور تشکیل می دهد که مطالعه ابعاد مختلف روابط مسلمانان و مسیحیان را مدنظر دارند.
برخی از تحلیل ها انتصاب توران را تغییر واتیکان از رویکرد الهیاتی به رویکرد سیاسی نسبت به جهان اسلام می دانند. به طوری که اخیرا در تحلیل محتوای اظهارات پاپ درباره جهان اسلام مشخص شده است هنگامی که پاپ درباره مسلمانان صحبت می کند از مفاهیم دیپلماتیک استفاده می کند نه مفاهیم الهیاتی. برای مثال می توان به اظهارات پاپ درباره رفتار با اقلیت مسیحی در کشورهای اسلامی و اقلیت مسلمان در کشورهای غیر اسلامی اشاره کرد که همواره از واژه مقابله به مثل (reciprocity) استفاده می کند.