خبرگزاری مهر، گروه استانها- مهدی حسین نژادی: طی سه ماه اخیر صف‌های کیلومتری کامیون‌های ترانزیتی خارجی صادرات بار از ورودی شهر آستارا و از محل پایانه بین‌المللی بار این شهرستان تا درب گمرک زمینی - مرزی آستارا، باعث ترافیک، معطلی رانندگان ایرانی و خارجی و همچنین رنجش شهروندان آستارایی شده است.
اداره کل گمرک آستارا علت تشکیل صف‌های طولانی کامیون‌های ترانزیت خارجی را کمبود امکانات و نیروی انسانی در گمرک آستارا، ظرفیت محدود تنها پل مرزی بین دو کشور جمهوری اسلامی ایران و جمهوری آذربایجان در مرز زمینی آستارا، نبود تیر پارک و تأخیر پذیرش کامیون‌های ترانزیت خارجی از سوی گمرک آستارای جمهوری آذربایجان اعلام کرده است.
با توجه به اینکه تراکم و ترافیک موجود در پایانه بین‌المللی بار تا گمرک مرزی آستارا و به صورت دو طرف خیابان نشانگر رونق صادرات در مرز بین‌المللی آستارا در استان گیلان است، اما افزایش صادرات محصولات ایرانی به خارج از کشور و ظرفیت پایین ترخیص کالا در گمرک آستارای آذربایجان علی رغم رایزنی‌ها و توقف ۸ الی ۱۰ روزه کامیون‌ها در پایانه بار و همچنین گمرک و مرز آستارا، نارضایتی رانندگان داخلی و خارجی، تجار و بازرگانان را موجب شده است.
در شش ماه دوم سال همواره شاهد افزایش تقاضا و رونق صادرات کشورمان و همچنین افزایش شمار کامیون‌های خارجی حامل کالاهای صادراتی ایرانی در مرز زمینی آستارای ایران و آستارای آذربایجان با توجه به نیاز بازارهای هدف به ویژه کشور روسیه و سایر کشورهای حوزه قفقاز و CIS هستیم و در این رابطه گمرک آستارای ایران با رونق گرفتن تجارت خارجی فعالیت خود را که شبانه روزی است با وجود کمبود شدید نیرو قوت بخشیده و در خدمت توسعه صادرات کشور است.
در آن سوی مرز متأسفانه کاهش سرعت رویه‌های گمرکی در گمرک آستارای جمهوری آذربایجان را شاهد هستیم و تصمیمات لحظه‌ای و نبود ثبات در برنامه‌های گمرکی، رانندگان کامیون‌های یخچال دار ترانزیتی خارجی را به دردسر انداخته است.
در این رابطه بر اساس یک برنامه‌ریزی، مقرر شده بود که کامیون‌ها از پایانه بار که تا حدودی خارج از شهر مرزی آستارا است، طبق زمانبندی و برحسب سرعت ترخیص به گمرک حرکت داده شوند تا از تشکیل صف‌های طولانی در محدوده گمرک آستارا جلوگیری شود، اما این تدبیر تاکنون جواب نداده و دلیل اصلی آن افزایش صادرات و درخواست تجار خارجی برای محصولات کشاورزی ایران است که در تاریخ صادرات مرزی در آستارا این بی سابقه است.
هم اکنون کامیون‌های ترانزیتی خارجی و ایرانی برای گذر از مرز زمینی آستارای ایران و ورود به آستارای جمهوری آذربایجان در نوبت صف‌های طولانی و خسته کننده هستند و بار اغلب آنها میوه و سبزیجات و اقلام فاسد شدنی است.
پایانه بین‌المللی بار آستارا و ظرفیت کم توقف کامیون‌های داخلی و خارجی
محوطه پایانه بین‌المللی بار آستارا که رو به روی تالاب استیل آستارا واقع شده است، به دلیل تردد روزانه کامیون‌های داخلی و خارجی، وضعیت نامناسبی دارد و بهسازی آن از دغدغه‌های اصلی رانندگان حمل و نقل داخلی و خارجی است.
در حال حاضر پایانه بین‌المللی بار شهرستان مرزی آستارا ظرفیت توقف کامیون‌های داخلی و خارجی را ندارد و با توجه به ترافیک کامیون‌ها در محوطه، رانندگان از وضعیت نابسامان محوطه پایانه بار آستارا به شدت گلایه دارند. بخش قابل توجهی از درآمدهای ناشی از حمل و نقل صادراتی در استان گیلان و کشور متعلق به شهرستان مرزی بندر آستارا است، متأسفانه پایانه بار این شهرستان مرزی از حداقل امکانات لازم در حوزه خدمات محروم است و توجه ویژه متولیان امر را می‌طلبد.
رانندگان، تجار و بازرگانان و شرکت‌های حمل و نقل مهمترین مشکل در این حوزه را عدم پیگیری و مطالبه مناسب مدیران شهرستان از استان و کشور عنوان کرده و خواستار این هستند که از محل درآمدهای گمرک و پایانه مرزی به صورت شفاف برای رفع مشکلات موجود در این بخش هزینه ویژه شود. شهرستان آستارا دارای سه مرز زمینی، دریایی و ریلی است اما از نظر وضعیت خدمات دهی و زیرساخت‌ها در حوزه حمل و نقل صادراتی با محرومیت‌های بسیاری مواجه است. محوطه پایانه بین‌المللی بار آستارا در مواقعی بر اثر بارش باران دچار آب گرفتگی و گل و لای شده و از نظر زیر سازی و بهسازی نیازمند رسیدگی است.
بر اساس وسعت و حجم گسترده فعالیت‌های ترانزیتی در پایانه بین‌المللی بار آستارا، قطعاً بهسازی محوطه این پایانه اعتبار کلان می‌خواهد و در حال حاضر از سقف ظرفیت موجود در پایانه برای ورود کامیون‌ها استفاده می‌شود و به طور متوسط بین ۳۰۰ الی ۵۰۰ کامیون در پایانه بار آستارا جهت انجام کارهای مربوطه حضور می‌یابند.
مصائب گمرک آستارا در وضعیت موجود
گمرک آستارا در وضعیت موجود افزایش فوق العاده صادرات محصولات ایران در مرز آستارا کمبود نیرو دارد و تعداد کارکنان این اداره کل با توجه به کشش بازار اوراسیا، رونق صادرات، واردات و ترانزیت کالاها و فعالیت شبانه‌روزی در سه مرز زمینی، دریایی و ریلی جوابگوی حجم کار نیست و طبق گفته کارشناسان گمرکی در آستارا باید ۱۴۰ پست سازمانی به ساختار اداری این مجموعه افزوده شود.
ساختار، امکانات و نیروی انسانی این اداره کل به عنوان نخستین گمرک فعال در سه مرز قطعاً باید تقویت شده و ضرورت تأمین نیرو با توجه به آینده روشن اقتصادی منطقه، به سازمان متبوع و مسئولان محلی و استانی نیز باید گوشزد شود. هم اکنون محوطه گمرک زمینی آستارا با شش باند ورودی و خروجی و ظرفیت توقف بیش از ۵۰۰ دستگاه کامیون و با ۵۰ درصد پیشرفت فیزیکی در حال ساخت است و به گفته مدیر کل گمرک آستارا ظرف یک سال آینده برای تسریع ترخیص کالاها یک دستگاه ایکس ری و چهار دستگاه باسکول در ورودی و خروجی محوطه راه اندازی خواهد شد.
با وجود تمام کمبودها و نبود امکانات در گمرک آستارا، هر سه دقیقه یک کامیون در مرز آستارا تردد می‌کند و به طور میانگین روزانه ۵۰۰ کامیون از گمرک این شهرستان وارد و خارج می‌شود و ساخت دو تیر پارک با ظرفیت توقف هزار و ۵۰۰ دستگاه کامیون برای آستارا کاملاً ضروری به نظر می‌رسد و این مهم باید از ناحیه فرماندار و نماینده مردم آستارا در مجلس شورای اسلامی پیگیری قاطع شود.
انتقاد امام جمعه آستارا از وضعیت ترافیک کامیون‌های ترانزیت خارجی
امام جمعه آستارا در همین رابطه در گفتگو با خبرنگار مهر با بیان اینکه ساماندهی کامیون‌های ترانزیتی خارجی و احداث تیر پارک برای این کامیون‌ها در شهر مرزی آستارا ضرورت دارد، اظهار کرد: احداث تیر پارک برای توقف و ساماندهی کامیون‌های حوزه صادرات و واردات در شهرستان مرزی بندر آستارا بسیار مهم است و باید در دستور کار مسئولان قرار بگیرد.
وی با اشاره به اینکه افزایش شمار کامیون‌های صادرات و واردات کالا در مرز آستارا بیانگر رونق تجارت خارجی در این شهرستان مرزنشین است، افزود: همین موضوع در هفته‌های اخیر سبب ترافیک و ایجاد صف‌های طویلی از کامیون‌های ترانزیتی خارجی در ورودی شهر و برخی محلات و رنجش اهالی این شهرستان مرزی شده است.
ضرورت افزایش و ساماندهی محوطه‌های پایانه بار و گمرک آستارا
فرماندار آستارا نیز به خبرنگار مهر گفت: طرح اصلاح و ساماندهی محوطه گمرک شهرستان مرزی بندر آستارا برای توقف و تردد کامیون‌های تجارت خارجی ۵۰ درصد پیشرفت فیزیکی دارد و با تکمیل آن تا اوایل سال آینده، بخش زیادی از ترافیک خودروها در شهر رفع خواهد شد.
عباس صابر، اظهار کرد: برای اصلاح این محوطه ۲۲۰ میلیارد ریال اعتبار اختصاص یافته و باندهای رفت و برگشت برای کامیون‌ها و ۲ باند در حاشیه محوطه برای تردد خودروهای سبک در نظر گرفته شده است.
صابر هدف از ساماندهی محوطه جلوگیری از آبگرفتگی و تسهیل تردد کامیون‌های تجارت خارجی عنوان کرد و افزود: با تکمیل طرح، امکان توقف همزمان ۷۰۰ کامیون فراهم و از ترافیک این خودروها در شهر کاسته خواهد شد.
وی با بیان اینکه پایانه بار با توجه به حجم عظیم صادرات کشور از مرز آستارا، ظرفیت این تعداد کامیون داخلی و خارجی را ندارد، از افزایش محوطه پایانه بار آستارا تا ۱۰ هکتار خبر داد و گفت: افزایش حجم صادرات باعث ترافیک سنگین در پایانه بین‌المللی بار آستارا شده است.
صابر با تاکید بر اینکه ساماندهی محوطه پایانه بار از دغدغه‌های رانندگان کامیون‌ها است، اظهار کرد: پایانه بار این شهرستان باید ساماندهی شود.
فرماندار آستارا با اشاره به اینکه باید زمینی تحت عنوان تیر پارک برای پایانه بار شهرستان آستارا در نظر گرفته شود، افزود: از توان بخش خصوصی برای تحقق آن بهره می‌گیریم.
وی ادامه داد: در تلاش هستیم زمینی که با دو هکتار وسعت در انتهای پایانه بار آستارا وجود دارد را به محوطه پایانه بار اضافه کنیم و رایزنی‌های لازم در این رابطه در حال انجام است.
رفع ترافیک کامیون‌ها نیازمند احداث تیر پارک در آستارا
مدیرکل گمرک آستارا نیز در گفتگو با خبرنگار مهر با بیان اینکه میزان فعالیت اقتصادی در کشور افزایش یافته و حجم صادرات از مرزهای این شهرستان دو برابر شده است، اضافه کرد: تا زمانی که یک یا چند تیر پارک با گنجایش حداقل هزار و ۵۰۰ دستگاه خودرو در آستارا ساخته نشود از صف و ترافیک کامیون‌ها کاسته نخواهد شد.
کریم رسولی اظهار کرد: بیش از ۹۰ درصد کامیون‌ها حامل کالاهای صادراتی هستند و در فرایند ترخیص کالاهای صادراتی و وارداتی ۲۴ سازمان دخیل هستند.
رسولی گفت: البته بعضی از دستگاه‌ها در برخی فرآیندها نقشی ندارند اما در مجموع ۲۴ دستگاه اعمال نظر می‌کنند ولی چون در نهایت این کالاها از گمرک عبور داده می‌شوند، مشکل ترافیک کامیون‌ها در افکار عمومی به گمرک ربط داده می‌شود.
وی افزود: دستگاه‌ها در روند صادرات یا واردات باید به طور مستقل مجوزهای خود را صادر کنند و اگر خللی در کار یکی از آنها ایجاد شود، کل فرایند مختل می‌شود و از سوی دیگر پل قدیمی و فرسوده مرز آستارا حداکثر ظرفیت گذر ۵۰۰ دستگاه خودرو در روز را دارد و الان از حداکثر ظرفیت استفاده می‌کنیم، بنابراین گمرک در این خصوص کوتاهی نمی‌کند بلکه بالاترین ظرفیت خود را به کار گرفته است.
هجمه‌ها علیه گمرک آستارا بی انصافی است
مدیر کل گمرک آستارا، ادامه داد: به طور میانگین در هر سه دقیقه یک کامیون در مرز تردد می‌کند و با توجه به حجم نظارت‌ها و کنترل‌هایی که نهادها و دستگاه‌های مختلف در این حوزه انجام می‌دهند، این میزان تردد بی سابقه است و با توجه به اینکه کنترل ساده گذرنامه یک ماشین چند دقیقه طول می‌کشد، امکان افزایش تردد بیش از این وجود ندارد.
رسولی، گفت: از درب ورود تا خروج گمرک شش نهاد یا دستگاه نظیر شهرداری، پایانه مرزی، بانک، گذرنامه، هنگ مرزی و در نهایت گمرک نقش دارند اما اینکه فقط گمرک مورد هجمه قرار گیرد که چرا ترخیص کامیون‌ها تسریع نمی‌شود، انصاف نیست.
مدیر کل گمرک آستارا، افزود: گاهی همه کنترل‌ها در هر شش نهاد به خوبی صورت می‌گیرد اما راننده مشکل گذرنامه دارد یا در پایانه در کنترل کالا مشکلی ایجاد می‌شود یا موضوعات امنیتی پیش می‌آید و یا بازرسی میزان سوخت کامیون‌ها توسط عوامل شرکت نفت سبب کندی تردد می‌شود.
رسولی، تصریح کرد: گذشته از اینها گاه ساعت سه بامداد گمرک جمهوری آذربایجان ورود از کشور ما را تا هفت صبح قطع می‌کند و در این مواقع کاری از ما ساخته نیست.
مدیرکل گمرک آستارا گفت: به طور میانگین ۱۰۰ تا ۱۵۰ دستگاه کامیون که تشریفات قانونی آنها از نظر گمرک تمام شده و منتظر تعیین تکلیف از سوی سایر سازمان‌ها هستند، همیشه در صف گذر قرار دارند و این نشان می‌دهد که گمرک از نظر کاری از سایر دستگاه‌ها پیشتاز است.
رسولی، اظهار کرد: در حالی که گمرک آستارا همان ظرفیت و امکانات خروج سال‌های قبل را دارد، میزان صادرات نسبت به سال‌های قبل دو برابر شده است، بنابراین طبیعی است که صف کامیون‌ها ایجاد خواهد شد.
وی افزود: دلیل دیگر رو آوردن کامیون‌ها به مرز آستارا حذف قرارداد جابجایی کالاها است که بین وزرای خارجه ایران و جمهوری آذربایجان در ششم بهمن ماه نهایی شد و قبلاً کالا در گمرک از یک وسیله آورنده به یک وسیله خارج کننده منتقل می‌شد.
رسولی گفت: ظرف یک سال به تعداد تجهیزات کنترلی و باسکول‌ها اضافه خواهیم کرد اما گمرک، خارج از محدوده و محوطه خود وظیفه‌ای از نظر ساخت و ساز محل توقف و امکانات رفاهی رانندگان کامیون‌ها ندارد و باید در این حوزه پایانه مرزی و سایر دستگاه‌ها وارد عمل شوند و تا چند تیر پارک ساخته نشود از صف کامیون‌ها کاسته نخواهد شد بلکه بیشتر هم می‌شود.
صادرات بی سابقه در تاریخ تجارت مرزی آستارا
مدیرکل گمرک آستارا، اظهار کرد: روزانه حدود ۴۵۰ دستگاه کامیون تجارت خارجی از مرز زمینی این شهرستان تردد می‌کنند و تداوم ترافیک و صف این خودروها در خیابان‌های پایانه بار و گمرک ناشی از افزایش تقاضا برای صادرات، واردات و ترانزیت کالاها است.
وی ادامه داد: در ۱۰ روز گذشته نزدیک به دو هزار دستگاه کامیون برای صادرات کالا از مرز آستارا خارج و کمی بیش از آن نیز وارد شده است.
مدیرکل گمرک آستارا با بیان اینکه ترافیک کامیون‌های تجارت خارجی شاید در نگاه نخست، نوعی مشکل و معضل به نظر آید اما آهنگ حرکت آنها از پایانه بار را به تناسب سرعت ترخیص از گمرک تنظیم کرده‌ایم، افزود: بسیاری از راننده‌های کامیون و بازرگانان با وجود اطلاع از معطلی در پایانه و مرز آستارا برای تجارت و ترانزیت کالا از مرز این شهرستان مشتاق هستند.
رسولی، گفت: نبود تیر پارک کامیون‌ها از دلایل تشکیل صف‌های طولانی این خودروها در این شهرستان است و اگر تیر پارک بزرگی برای توقف و ساماندهی کامیون‌های تجارت خارجی ساخته شود، ترافیک آنها در خیابان‌های پایانه و گمرک برچیده خواهد شد.
رسولی ادامه داد: وجود تنها یک پل زمینی در گمرک برای گذر خودرو دلیل دیگر ترافیک کامیون‌ها است و با توجه به ضرورت اعمال نظارت‌ها و رویه‌های گمرکی در مرز یک پل با ظرفیت گذر بیش از یک کامیون در هر چهار یا پنج دقیقه را ندارد.
صادرات، واردات و ترانزیت کالاها در مرز زمینی آستارا در شمال غربی استان گیلان به طور معمول در نیم سال دوم رونق بیشتری می‌یابد و تا تیر پارک برای توقف کامیون‌ها و پل دوم در مرز زمینی آستارا برای گذر خودروها ساخته نشود، مشکل ترافیک و صف کامیون‌ها در این شهرستان مرزنشین و پرتردد شمال ایران رفع نخواهد شد.