خبرگزاری مهر - گروه استانها: در حالی طی هفته گذشته خبرهایی در خصوص حادثه ناگوار مرز «شمسر» شهرستان سراوان و کشته و زخمی شدن تعدادی از سوخت بران در این منطقه در رسانه‌ها و فضای مجازی منتشر شد که موضوع قاچاق سوخت و تبعات آن در سیستان و بلوچستان به هیچ عنوان موضوع تازه و جدیدی نیست.
سیستان و بلوچستان در جنوب شرق کشور با توجه به همسایگی با پاکستان و افغانستان و نیاز شدید این کشورها به انواع فرآورده‌های سوختی از جمله مناطق مستعد در حوزه قاچاق سوخت است، استانی با ظرفیت‌های منحصر به فرد که متأسفانه طی سال‌های اخیر قاچاق سوخت فعالیت پر رونق و دردسر ساز این منطقه شده است.
خشکسالی و عدم توسعه یافتگی مردم را به سوخت بری سوق داده است
از سوی دیگر طبق آخرین آمار سیستان و بلوچستان در مقایسه با سایر استانها و کشور در بازه ۱۳۹۵-۱۳۹۸ با متوسط نرخ بیکاری ۱۴.۱ درصد رتبه ۲۸ یعنی از آخر، چهارم را کسب کرده است. به عقیده کارشناسان خشکسالی از عمده دلایل بالا رفتن آمار بیکاران در این استان مرزی است، خشک ماندن تالاب هامون، قطع جریان آب رودخانه هیرمند، خشک شدن ۱۲۰ هزار هکتار از اراضی شمال استان، بی آبی بیش از ۳ هزار روستای بلوچستان، جاده‌های غیراستاندارد و بی توجهی به ظرفیت‌های اقتصادی استان از جمله دلایل بیکاری و همچنین تهدیدهای فرایند توسعه در سیستان و بلوچستان است.
متأسفانه طی دو دهه اخیر به دلیل بروز خشکسالی و نبود شغل روزانه میلیون‌ها لیتر مواد سوختی به عنوان سرمایه ملی به بهانه بیکاری مردم مرزنشین قاچاق می‌شود اما مردم مرزنشین همچنان فقیر و محروم هستند و به درستی مشخص نیست که این سودهای میلیاردی در جیب چه کسانی سرازیر می‌شود.
قاچاق سوخت به کام سود جویان به نام مردم محروم
سود کلان قاچاق سوخت بسیاری از سودجویان و فرصت طلبان داخلی و خارجی را به خود جلب کرده، از یک طرف مردم روستایی و مرزنشین بیکار هستند و از سوی دیگر سرمایه‌ای برای استفاده از آن را ندارند، به همین سبب زمینه برای سودجویان فراهم می‌شود و دست به کار شده و بسیاری از مردم را به عنوان کارگر به کار می‌گیرند تا سرمایه ملی ما را به ازای دریافت مبلغی اندک به آن‌سوی مرز منتقل کنند.
صد البته که برای بررسی حادثه مرز «شمسر» شهرستان سراوان نیاز به بررسی‌های کارشناسی از سوی نهادهای مربوطه است و قطعاً در صورت تخلف باید به آن رسیدگی شود و قطعاً جان و مال همه شهروندان ایرانی محترم است، اما برای شروع باید بررسی کنیم که اصل ماجرا از چه قرار بوده است.
اصل ماجرای اتفاقات در مرز سراوان چه بود
مسئولان سیستان و بلوچستان در اولین واکنش خود ماجرا را اینگونه شرح دادند: گذر مرزی در منطقه «شمسر» سراوان با هدف توجه به معیشت مرزنشینان ایجاد شده که روز دوشنبه مورخ ۴ اسفند ماه ساعت ۸ صبح، در آن سوی مرز سوخت برانی که مبادرت به انتقال غیرقانونی سوخت می‌کنند، تجمع کردند. آنان قصد داشتند از محل گذر رسمی وارد شوند، بیش از دو ساعت مذاکره انجام شد تا در چارچوب قواعد از این گذر عبور کنند، ظاهراً تجمع آنها منجر به تیراندازی از سوی مأموران پاکستانی می‌شود و درگیری شدت پیدا می‌کند و جمعیت با شکست درب‌های گذر مرزی وارد کشور می‌شوند.
پس از آن معاندان و رسانه‌های ضد انقلاب با فرصت طلبی مردم را برای تجمع در شهر سراوان تحریک می‌کنند و در روز ۵ اسفند عده‌ای به فرمانداری سراوان وارد می‌شوند و اموال عمومی را تخریب می‌کنند و پس از آن نیز در شامگاه همان روز تعدادی از افراد مغرض با تحریک رسانه‌های ضد انقلاب و افراد خارج نشین در فضای مجازی در حمله به پاسگاه «کورین» زاهدان یک مأمور نیروی انتظامی را شهید می‌کنند.
نکته جالب توجه در این اتفاقات صبر و بردباری نیروهای نظامی و انتظامی در جریان این حوادث است که با توجه به این تدبیر و با همکاری معتمدان محلی و ریش سفیدان اقدامات لازم صورت گرفته و بلافاصله فضا آرام می‌شود اما نکته اینجاست که به نظر می‌رسد اجرای طرح «رزاق» که برای تأمین معیشت مردم مرز نشین اجرا شده است به مذاق برخی گروه‌های سود جو خوش نیامده و در نهایت منجر به ایجاد این تحرکات شده است.
اما در ادامه برای روشن شدن بیشتر موضوع باید بررسی کنیم که طرح «رزاق» و اهداف آن چیست و چرا جریان‌های معارض نظام در قدم اول پس از این حادثه ناگوار سعی در زیر سوال بردن این طرح داشتند.
طرح «رزاق» و اهداف آن چیست
معمولاً بیکاری و نیاز به امرارمعاش مرزنشین‌ها همواره یکی از اهرم‌هایی است که از آن برای تطهیر کردن قاچاق سوخت توسط سودجویان استفاده می‌شود از همین رو دولت به همراهی نهادهای نظامی و انتظامی طرحی تحت عنوان «رزاق» را آماده کردند که مدتی است به صورت آزمایشی در سیستان و بلوچستان در حال اجرا است.
طرح «رزاق» یک طرح معیشتی است که از مهر ماه سال جاری برای ساماندهی سوخت بران مرزنشین در سیستان‌وبلوچستان اجرایی شده است. در این طرح به هر ۵ خانوار بومی یک کارت تردد تعلق می‌گیرد تا با استفاده از آن، یک نفر به نمایندگی از دیگران، به صورت قانونی اقدام به خرید ۳ هزار لیتر سوخت گازوئیل بکند. البته خانوارها مجاز به کرایه دادن کارت‌شان نیز هستند.
صاحبان کارت «رزاق» می‌توانند هفته‌ای یک‌بار از گذرگاه‌های مرزی، سوخت به پاکستان منتقل کنند و در ازای آن پول بگیرند.
احمد علی موهبتی، استاندار سیستان و بلوچستان چندی پیش درباره طرح «رزاق» اظهار داشت: متأسفانه تعدادی از مردم استان به دلیل نداشتن شغل مناسب مبادرت به قاچاق سوخت از استان‌های هم‌جوار می‌کنند که تردد خودروهای سوخت کش خود منجر به ایجاد مشکلی جدید ازجمله افزایش آمار تلفات رانندگی در جاده‌های این استان شده است.
مقررشده تا سهمیه سوخت افراد مرزنشین با قیمت مصوب از طریق جایگاه‌های تعیین‌شده توزیع و در مرزها به فروش برسد
وی ادامه داد: در همین راستا با هماهنگی صورت گرفته مقررشده است تا سهمیه سوخت افراد مرزنشین با قیمت مصوب از طریق جایگاه‌های تعیین‌شده توزیع شود تا در مرزها به فروش برسانند و این طرح تا زمانی که شغل مناسب و پایدار پیدا کنند، ادامه خواهد یافت.
استاندار سیستان و بلوچستان ابراز امیدواری کرد: با اجرای طرح «رزاق» که به‌صورت آزمایشی و صرفاً جهت بهره‌مندی مرزنشینان اجرا می‌شود، نتایج مثبتی در سیستان و بلوچستان و در راستای اشتغال‌زایی ایجاد شود.
وی تصریح کرد: البته این طرح کوتاه‌مدت و موقت است و امیدواریم با برنامه‌ریزی بلندمدت و طی فرایندهای پروژه‌های اقتصادی و تولیدی، این افراد را از اشتغال کاذب به سمت‌وسوی اشتغال واقعی سوق دهیم.
مردم بلوچستان همواره مرزداران امینی برای ایران اسلامی بوده‌اند
محمد دهواری یکی از شهروندان سراوانی در گفت و گو با خبرنگار مهر، اظهار داشت: موضوع معیشت مرزنشینان همواره یکی از دغدغه‌های اصلی مسئولان در استان مرزی سیستان و بلوچستان بوده است زیرا به دلیل چندین سال خشکسالی و نبود صنایع بزرگ موضوع بیکاری تبدیل به یک معضل جدی در این منطقه شده است.
وی افزود: از همین رو تعدادی از مرزنشینان به ناچار به شغل‌های کاذب از جمله سوخت بری روی آورده‌اند و مجبور هستند از این راه امرار معاش کنند.
این شهروند سراوانی با تاکید بر اینکه مردم بلوچستان همواره مرزداران امینی برای ایران اسلامی بوده‌اند، ادامه داد: از همین رو مجموعه نظام از جمله دولت و سپاه پاسداران با اجرای طرح‌هایی در خصوص انتقال سوخت از مرز همواره سعی کردند تا به نوعی به معیشت مرزنشینان کمک کنند.
وی با اشاره به اینکه آخرین طرحی که در حال اجراست «رزاق» نام دارد، گفت: در این طرح مرزبانی و سپاه پاسداران در مکان‌های مشخصی از نوار مرزی راهی برای سوخت برها ایجاد کرده تا علاوه‌بر اینکه معیشت مرزنشینان تأمین شود کسی بی‌حساب و کتاب و بدون کنترل نیز از مرز خارج نشود.
دهواری با اشاره به اینکه هر طرحی نیاز به اصلاح دارد، تصریح کرد: طرح «رزاق» از مهر ماه امسال در استان سیستان و بلوچستان اجرایی شده است که در عین حال اینکه نکات مثبت فراوانی دارد نواقصی نیز در اجرا دارد که باید برای رفع آنها تلاش کرد.
با اجرای درست و اصولی طرح «رزاق» جلوی بسیاری از ناامنی‌ها در استان سیستان و بلوچستان گرفته می‌شود
وی گفت: با وجود اجرای طرح «رزاق» و باز شدن گذرگاه‌های قانونی و مشخص‌شده در مناطق مرزی برای استفاده از این طرح و سهمیه سوخت واگذارشده اما همچنان موضوع بیکاری بهانه خوبی است تا گروه‌های معاند، اشرار و قاچاقچیان مواد مخدر نیز وارد صحنه شوند و به صورت نمایشی از قاچاقچیان سوخت حمایت کنند.
این شهروند بلوچ با تاکید بر اینکه پیش از اجرای طرح «رزاق» سود سوخت نصیب افرادی خاصی می‌شد، افزود: به نظر من با اجرای درست و اصولی طرح «رزاق» جلوی بسیاری از ناامنی‌ها در سیستان و بلوچستان گرفته می‌شود.
وی با اشاره به حادثه اخیر در مرز «شمسر» شهرستان سراوان ادامه داد: برای جلوگیری از این حادثه می‌شد تدبیر بهتری اندیشید و برنامه‌ریزی و همینطور اطلاع رسانی بهتری نیز انجام داد تا جلوی سو استفاده دشمنان نیز گرفته شود.
اجرای طرح رزاق منافع مافیا را به خطر انداخته است / لزوم دقت بیشتر در اجرای طرح
عبدالغفور آسکانی یکی دیگر از شهروندان سراوانی در گفت و گو با خبرنگار مهر، اظهار داشت: موضوع بیکاری در سیستان و بلوچستان یک معضل جدی است و قطعاً اگر یک شغل بی درد و سر و بدون مشکل وجود داشته باشد جوانان این منطقه به هیچ عنوان جان خود را با شغل‌های کاذب از جمله قاچاق سوخت به خطر نمی‌اندازند.
وی با اشاره به حادثه اخیر در مرز «شمسر» شهرستان سراوان گفت: امیدواریم این موضوع و اتفاقات بعد از آن به درستی بررسی شود و اگر کسی اشتباهی مرتکب شده به آن رسیدگی شود و در این میان حقی ضایع نشود.
این شهروند بلوچ با اشاره به اینکه برخی از حوادث به دلیل عدم آگاهی و بر انگیخته شدن احساسات جوانان است، افزود: البته در این میان جریان‌های معاند و ضد انقلاب هم سعی در سو استفاده از وضعیت داشتند که خوشبختانه با هوشیاری مردم بلوچستان در این امر ناکام ماندند.
وی با تاکید بر اینکه قانون فصل‌الخطاب است و همه باید به آن احترام بگذارند، ادامه داد: امیدواریم در این حوادث اگر مسئول و یا ماموری هم خطایی انجام داده طبق قانون به آن رسیدگی شود.
آسکانی تصریح کرد: عوائد سوخت بری باید نصیب مردمی که در حاشیه مرز زندگی می‌کنند، شود نه اینکه در این میان یک سری از باندها و مافیاهای سوخت روز به روز قدرت بیشتری پیدا کنند.
وی با تاکید بر اینکه کلیت طرح «رزاق» بسیار خوب و مفید است، اظهار کرد: البته همچنان باید در اجرای طرح دقت و برنامه‌ریزی بیشتری داشته باشیم تا انشاالله بهترین نتیجه عاید مردم مرزدار سیستان و بلوچستان شود.
روزانه ۹ میلیون لیتر سوخت از سیستان و بلوچستان قاچاق می‌شود
البته ناگفته نماند که انتقال روزانه حدود ۹ میلیون لیتر مواد سوختی به آن سوی مرزها تنها از داخل سیستان و بلوچستان تأمین نمی‌شود بلکه قاچاق سوخت زنجیره‌ای به وسعت سایر استانها کشیده شده است، به طوری که بسیاری از مردم سایر نقاط کشور را نیز به خود جذب کرده است.
بخش زیادی از ۹ میلیون لیتر فرآورده‌های نفتی از سایر استانها به وسیله تانکر، کامیون و اتوبوس‌های مسافربری به سیستان و بلوچستان انتقال می‌یابد، برخی با بارنامه‌های جعلی، برخی با پرداخت رشوه و برخی در خفا و خارج از دید مأموران به این استان انتقال می‌یابد.
سودهای کلان و نبود شغل مناسب موجب تشکیل شبکه‌های سازمان یافته قاچاق سوخت در سطح کشور شده است
سودهای کلان، نبود شغل مناسب، بیکاری شمار زیادی از جمعیت جوان و آماده ورود به عرصه‌های غیرقانونی و شغل‌های کاذب رونق بخش قاچاق سوخت در سیستان و بلوچستان و همچنین موجب تشکیل شبکه‌های سازمان یافته قاچاق سوخت در سطح کشور و این استان شده است.
اما در این میان مردم مرزدار، صبور و بصیر سیستان و بلوچستان باید به این نکته که جریان‌های معاند و رسانه‌های ضد انقلاب به هیچ عنوان دلسوز آنها نیستند نیز توجه کنند به گونه‌ای که بعد از حادثه سراوان این جریان‌ها با دروغ پراکنی تعداد کشته‌ها را چند ده نفر اعلام کردند در حالی که طبق آمار ارائه شده از سوی استاندار سیستان و بلوچستان متأسفانه در این حادثه ۳ نفر کشته شدند که ۲ نفر از آنها در پاکستان و یک نفر در ایران بود.
اما از همه این موارد که بگذریم در حادثه سراوان بار دیگر هوشمندی و بصیرت مردم مرزدار سیستان و بلوچستان به همگان ثابت شد زیرا با وجود همه تفرقه افکنی های ضد انقلاب مردمان صبور این استان اعم از شیعه و سنی و بلوچ و فارس با اتحاد و یکدلی یک بار دیگر نقشه‌های شوم دشمنان را نقش بر آب کردند و با وجود همه مشکلات با سعه صدر و آرامش در انتظار پیگیری و پاسخگویی مسئولان هستند که امیدواریم هرچه زودتر این مهم محقق شود.