به گزارش خبرنگار مهر، فارغ از اینکه یک سال است کرونا آموزش را تحت تاثیر خود قرار داده و شاید بیشترین مشکل را برای رشته‌های فنی و حرفه‌ای و کاردانش ایجاد کرده است، در روزهای آخر سال ۹۹ باید پرسید در شرایطی که تاکید آموزش و پرورش بر گسترش مهارت آموزی است چه چالش‌هایی در رشته‌های فنی و حرفه‌ای وجود دارد؟
وزیر آموزش و پرورش در آخرین دیدار گفتگوی هفته خود با مسئولان سایر دستگاه‌ها با علی‌اکبر مونسان وزیر میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع‌دستی دیدار کرد و قول این را داد که در رشته‌های میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی رشته‌ها اضافه شود.
وی در این دیدار تاکید کرد که: فارغ‌التحصیلی دانش آموزان الزاماً نباید به دانشگاه متصل شود بلکه برای بسیاری از مشاغل نیاز به مهارت در سطوح عمومی داریم و باید بتوانیم در دوره تحصیلات عمومی، دانش آموزان را برای این مشاغل آماده کرده و مهارت‌های لازم را به آنها آموزش دهیم.
حاجی میرزایی می‌گوید: مأموریت داریم ۵۰ درصد دانش آموزان را در دوره دوم متوسطه را به سمت هنرستان هدایت کنیم که اکنون این آمار ۳۵ درصد است. از سوی دیگر مأموریت داریم دانش آموزانی که وارد آموزش‌های فنی نمی‌شوند و دوره آموزش نظری را طی می‌کنند هم حتماً مهارتی را کسب کنند. تاکید بر اینکه هر دانش آموزی که دیپلم می‌گیرد، اعم از اینکه در رشته‌های نظری تحصیل کرده باشد یا فنی، یک مهارت را آموخته باشد بسیار مهم است.
او همین سال تحصیلی خبر داد که علیرغم بسته بودن مدارس از جمله هنرستان‌ها اما «امسال بیش از ۱۰۰ میلیارد تومان برای تجهیز هنرستان‌ها و مراکز کاردانش اعتبار گذاشتیم تا توانایی دانش‌آموزان را برای کارهای مهارتی و افزایش ظرفیت‌ها ارتقا دهیم.»
همچنین وی در توییتی نوشت: «با هدف به‌روز رسانی تجهیزات هنرستان‌ها و در پی تفاهم وزارتخانه‌های آموزش و پرورش و صمت، این محموله به ۷ استان کم برخوردار ارسال شد. این محموله شامل ۱۵۰ قطعه موتورهای انژکتوری، گیربکس و جعبه فرمان از مجموع ۶۰۰ دستگاه اهدایی ایران خودرو است.»
محمد شریعتمداری وزیر کار، تعاون و رفاه اجتماعی در یکی از سلسله نشست‌های گفتگوی هفته در آموزش و پرورش در جمع خبرنگاران گفت: همه ۶۰۰ مرکز آموزش فنی و حرفه‌ای کشور و حدود ۶ هزار کارگاه و ۱۱ هزار آموزشگاه آزاد که کار عملی در آنها صورت می‌گیرد را در اختیار بچه‌ها می‌گذاریم تا به آموزش و پرورش در تامین هدف تامین ۵۰ درصدی دانش آموزان در رشته‌های مهارتی و همچنین هدف آموزش یک مهارت به هر دانش‌آموز حرکت کنند.
در میان صحبت مسئولان همه چیز خوب است و تلاش‌هایی نیز برای ارتقای رشته‌های فنی و حرفه‌ای و مهمتر از آن وصل آنها به بازار کار به چشم می‌خورد. مدتهاست گفتمان اینکه هر دانش‌آموز باید به یک مهارت مسلط شود در صحبت مسئولان آموزش و پرورش جاری است. اما واقعیت این است که حوزه‌های مختلف کارآفرینی در کشور را می‌توان تبدیل به رشته‌های متنوع و مختلفی در هنرستان‌های کشور کرد به طور مثال در همین رشته صنایع دستی بیش از ۲۹۰ رشته وجود دارد که وزیر آموزش و پرورش می‌گوید حدود ۹ رشته آنها را در هنرستان‌ها داریم اما از سوی دیگر در برخی حوزه‌ها شاید تنوع رشته بسیار است مثلاً از مجموع ۱۶۰ رشته کاردانش ،۳۳ رشته در زمینه کشاورزی است.
برای تبدیل هر کدام از رشته‌های فنی و حرفه‌ای به دروسی که وارد مدرسه شود تالیف کتاب درسی، تربیت معلم، جذب دانش آموزان، تامین زیرساخت‌های آن و… لازم است. شاید همکاری نهادهای متولی آن امر مهارتی با آموزش و پرورش یکی از موارد تاثیر گذار در این میان است
برای تبدیل هر کدام از آن رشته‌ها به دروسی که وارد مدرسه شود تالیف کتاب درسی، تربیت معلم، جذب دانش آموزان، تامین زیرساخت‌های آن و… لازم است. شاید همکاری نهادهای متولی آن امر مهارتی با آموزش و پرورش یکی از موارد تاثیر گذار در این میان است.
در این میان شاید یکی از چالش‌های اصلی، شناخت اهمیت رشته‌ها برای اقتصاد و رونق تولید در کشور باشد. هر ساله رشته‌هایی از شاخه خصوصاً کاردانش حذف می‌شوند به دلیل اینکه بازار کاری ندارند یا قرار است به روز شوند و رشته‌هایی اضافه می‌شوند که قالبا در همین نشست‌ها و تفاهم نامه‌ها با سایر وزارتخانه‌ها ایجاد می‌شود. اینکه آیا نیازسنجی واقعی و علمی برای حذف یا ایجاد هر کدام از این رشته‌ها شده است یا خیر جای سوال بسیار جدی است. برای پاسخ به این پرسش که بنا به کدام ضرورت آموزش و پرورش و داشته و نداشته های این وزارتخانه رشته‌ها کم و زیاد می‌شوند شفاف سازی دقیقی وجود ندارد.
به طور مثال خرداد ماه همین امسال معاونت آموزش متوسطه بر اساس مصوبه شورای عالی آموزش‌وپرورش و در راستای اجرای سند تحول بنیادین و درس ملی و حذف تعدادی از رشته‌های کاردانش، دستورالعمل مربوطه را جهت اجرا به استان‌ها ابلاغ و بر نظارت دقیق ادارات کل بر اجرای آن تأکید شد.
بر اساس این دستورالعمل؛ برای سال تحصیلی جدید مجوز ثبت‌نام هنرجویان جدید در پایه دهم در ۱۷ رشته مهارتی؛ پرورش درخت و درختچه زینتی، تأسیسات حرارتی و برودتی، تراشکاری و فرزکاری، تعمیر دستگاه‌های پزشکی، تعمیر سیستم انتقال نیرو و هیدرولیک تراکتور، تکثیر میگو، تولید محتوا و انیمیشن، تولید محتوای الکترونیکی، جوشکاری برق، خدمات فنی خودرو، خیاطی و دوخت‌های تزئینی، رنگ‌کاری مبلمان چوب، طراحی و توسعه صفحات وب، کاربر امور مالی، مکانیک تراکتور و تیلر، مدیریت و برنامه‌ریزی خانواده و هوانوردی وجود ندارد، بنابراین رشته‌های مذکور از شاخه کار دانش حذف شدند.
گفته شد ثبت‌نام در رشته‌های مذکور در هنرستان‌های بزرگسال دولتی شاخه کاردانش در سال تحصیلی ۱۴۰۰-۱۳۹۹ بلامانع است اما از سال تحصیلی ۱۴۰۱-۱۴۰۰ ثبت‌نام هنرجو و ارائه رشته‌های یادشده در این مراکز نیز ممنوع خواهد بود و تنها دانش‌آموزانی که در این رشته تحصیل‌کرده‌اند اما موفق به اتمام دوره نشده است امکان ادامه تحصیل در آن رشته رادارند.
هر ساله رشته‌هایی از شاخه خصوصاً کاردانش حذف می‌شوند و رشته‌هایی اضافه می‌شوند. اینکه آیا نیازسنجی واقعی و علمی برای حذف یا ایجاد هر کدام از این رشته‌ها شده است یا خیر جای سوال بسیار جدی است
از سوی دیگر ۲۷ خرداد ۱۸ عنوان رشته مهارتی جدید در شاخه کاردانش؛ تعمیر دستگاه‌های اداری، بسته بندی و فروش گیاهان دارویی، بیابان زدایی و احیای مراتع، تولید بذر گیاهان باغی و زراعی، تولید محصولات ارگانیک زراعی و باغی، کشت بدون خاک (هیدرویونیک) محصولات کشاورزی، طراحی و اجرای تراریوم، خدمات گلخانه‌ای، فرآوری گیاهان دارویی، کشت بافت گیاهان باغی و زراعی، پرورش پرندگان زینتی، تکثیر و پرورش ماهیان خاویاری، تولید و محتوای آموزشی الکترونیکی، حسابداری مالی، دستیار فنی تعمیر و نگهداری هواپیما، مهمانداری هواپیما، نان، شیرینی و شکلات و دستیار طراح تمرین فوتبال طی ابلاغی به رشته‌ها اضافه شد.
اگر با یک نگاه کلان حذفیات را کنار هم بچینیم باید گفت که رشته‌هایی امسال در این حوزه با یک دستورالعمل حذف شد. و از سوی دیگر دستیار طراح تمرین فوتبال اضافه شده است!
به طور مثال در همین حذفیات رشته‌ای به چشم می‌خورد که هنرجویان بسیاری دارد و حتی هنرآموزان بسیاری در دانشگاه تربیت مدرس شهید رجایی آن را آموخته‌اند. رشته‌ای که ادوات بسیاری در هنرستان‌ها دارد که عملاً دستگاه‌های گرانی هم هستند. حتی برخی گزارش‌ها حاکی از این بود که در برخی هنرستان‌ها شروع به فروش غیرقانونی این دستگاه‌ها کردند با این فرض که این رشته دارد جمع می‌شود. رشته‌های ساخت و تولید یا تاسیسات حرارتی و برودتی از رشته‌های زیرساختی است و شاید بشود گفت در دنیا هم طرفداران بسیاری دارد. حال حذف این رشته و گذاشتن رشته تعمیر موبایل به جای آنچه توجیهی دارد و کدام منطق پشت آن است؟ این آن جایی است که باید شفاف سازی صورت بگیرد.
واقعیت این است که دانش آموزان ما علیرغم همه حرف‌هایی که برای سوق دادن آنها به سمت رشته‌های مهارتی می‌شود بنا به فشار جامعه و خانواده مایل به این هستند راهی دانشگاه شوند. ۱۸ سال در مدارس درس می‌خوانند و دیپلم می‌گیرند. ۴ سال دوره کارشناسی و ۲ سال هم ارشد را می‌گذرانند و در نهایت در سن ۲۵ سالگی وقتی بخواهند وارد بازار کار شوند شاید بلد نباشند با ابزار آن حرفه کار عملی بکنند چون زیرساخت‌های آموزش مهارتی در دانشگاه‌های ما نیز ناکارآمد است. این در حالی است که دانش‌آموز فارغ التحصیل از هنرستان یا حداقل دوره دو ساله فوق دیپلم باید بتواند در ۲۰ سالگی با مهارت کافی جذب بازار کار شود.
برای این امر نیاز به تحصیل در رشته‌هایی است که جامعیت زیادی داشته باشد مثلاً از شمال تا جنوب کشور فرد بازار کار داشته باشد که یکی از آن رشته‌ها تاسیسات حرارتی و برودتی است حال این رشته حذف شده است و به جای آن ما در شهری مثل تهران رشته‌ای را به دانش آموزان آموزش می‌دهیم که عملاً برای پیدا کردن کار در آن رشته باید راهی شهری دیگر شود.
مهمترین موضوع در رشد و بلوغ و تحولات رشته‌های فنی با توجه به گستردگی آن در شاخه‌های کاردانش و هنرستان‌های فنی و حرفه‌ای شفاف سازی است. چرا که هم هزینه‌های زیادی برای ایجاد یک رشته می‌شود و از سوی دیگر حذف هر کدام از آنها پیامدهایی را برای تربیت نیروی انسانی و بازار کار به همراه دارد که لازم است مسئولان برای این تغییرات پشتوانه‌های تحقیقاتی و نیازسنجی را اعلام کنند.