خبرگزاری مهر، گروه دین و اندیشه، عصمت علی آبادی: اعتقاد به موعود و منجی که سرانجام روزی با آمدنش دنیا را پر از عدل می‌کند مورد اتفاق تمامی ادیان است و هر دین و مکتبی متناسب با فرهنگ دینی و ملی خود از آخرین موعود سخن گفته است. اسلام به عنوان آخرین و کامل‌ترین دین از ادیان آسمانی، به مسأله منجی و مهدویت بیش از سایر ادیان اهمیت داده و در تبیین مسائل مربوط به آن اهتمام خاصی ورزیده است. بر اساس جایگاه مهم مهدی (عج) موعود در اسلام است که همه مسلمانان از هر گروه و فرقه‌ای بر این مساله اتفاق دارند که در آخرالزّمان حضرت مهدی (عج) خروج می‌کند؛ و بر این مساله نیز اتفاق نظر دارند که آن حضرت از نسل حضرت علی (ع) و فاطمه زهرا (س) است و نامش نام پیامبر (ص) است.علاوه بر آیات فراوانی که بر مسئله مهدویت در اسلام و ظهور حضرت مهدی (ع) دلالت می‌کند، روایات شیعه و سنی در این زمینه، بسیار زیاد و به حد تواتر رسیده است، به گونه‌ای که کسی نمی‌تواند درباره درستی آنها تردید به خود راه دهد.
مقوله مهم مهدویت، به دلیل اثرات بسیار حیاتبخشی که دارد؛ در معرض خطرات و آسیب‌هایی است و اصولاً هر امر مهمی به نسبت اهمیتش، در معرض خطرها و آسیب‌هایی است. مهدویت هم با اثرات بسیار بهجت زای خود که کمترین آنها، امید به آینده و سر فرو نیاوردن در مقابل حوادث، ستم‌ها و سختی هاست، از این قاعده مستنثی نیست.
از آن جمله می‌توان به: برداشت‌هایی انحرافی از مقوله انتظار فرج؛ افراط و تفریط در ارائه چهره مهر و قهر از امام عصر (عج)؛طرح مباحث غیرضروری؛ شتابزدگی و تعجیل؛ توقیت و تعیین وقت ظهور؛ تطبیق نادرست نشانه‌های ظهور؛ افراط و تفریط در تبیین مفهوم غیبت؛ ملاقات گرایی؛ آرزوگرایان بی عمل؛ عاشق نمایان دنیاخواه؛ مدعیان دروغین مهدویت و نیابت خاصه و عامه؛ عدم پیروی از ولایت نواب عام؛ فعالیت‌های غرب و مستشرقان و… اشاره کرد.
خبرگزاری مهر درصدد است در خلال یادداشت‌ها، گزارش‌ها و گفت‌وگوهایی به این مقوله مهم و آسیب‌های آن بپردازد.
در دوران غیبت امام عصر (ع) انتظار حقیقی منتظران باید همراه با زمینه‌سازی برای تحقق عدالت اجتماعی باشد بر همین اساس منتظران باتقوا در تلاش هستند که همه اهداف، روابط و برنامه‌های خود را با مقاصد و خواسته‌های امام خود همسو کنند.
فلسفه مهدویت و انتظار، آماده شدن برای زندگی انسانی، آرمانی، پذیرش حکومت اسلامی و ولایت امام زمان (ع) است، بر همین اساس رسانه‌های جمعی باید با استفاده از فناوری‌های ارتباطی به تبیین و ترویج آموزه‌های مهدویت، انتظار و آماده سازی جامعه در پذیرش ولایت امام معصوم بپردازند.
امروز بسیاری از جوانان در هر نقطه جهان بر اثر اضطراری که دارند انتظار منجی را می‌کشند و بسیاری در دام منجی‌های دروغین قرار می‌گیرند بنابراین باید نسبت به منجی حقیقی شناخت درستی پیدا کنند، این شناخت درست می‌تواند توسط رسانه‌ها و با توجه به بایدها و نبایدهای تبلیغ و ترویج فرهنگ مهدویت صورت گیرد.
رسانه‌ها در جمهوری اسلامی ایران باید به رسالت خود در حوزه مهدویت بار دیگر نگاهی عمیق داشته باشند تا این امر مهم را سرلوحه فعالیت‌های خود قرار دهند، بر همین اساس باید با پژوهشگران مهدویت بیشتر ارتباط برقرار کرده و حلقه‌های مفقوده در تبلیغ و ترویج فرهنگ مهدویت و انتظار را پیدا کنند، در همین راستا با یکی از پژوهشگران این حوزه، دکتر سیدمجید امامی استاد دانشگاه امام صادق (ع) به گفت‌وگو پرداختیم که در ادامه می‌خوانید:
سید مجید امامی عضو هیأت علمی و استاد دانشگاه امام صادق (ع) در گفت‌وگو با خبرنگار مهر، گفت: در فهم تغییرات و تحولات فرهنگی جامعه باید از معارف مهدویت صحبت کنیم، مهدویت نیازمند پاسداشت، صیانت و تقویت بنیه اساسی است.
وی افزود: ما یک فرهنگ انتظار و یک معارف مهدویت داریم. باید درباره‌ی فرهنگ انتظار بیشتر صحبت شود زیرا فرهنگ مهدویت نیاز به بحث تئوریک دارد و جریان تئوریک بنیادهایش باید همیشه تقویت و به‌روزرسانی شود.
دینداری صبورانه، امیدمحورانه، مجتهدانه و مجاهدانه در عصر غیبت را فرهنگ انتظار می‌نامند
عضو هیأت علمی دانشگاه امام صادق (ع) با بیان اینکه دینداری صبورانه، امیدمحورانه، مجتهدانه و مجاهدانه در عصر غیبت را فرهنگ انتظار می‌نامند، عنوان کرد: فرهنگ انتظار جزئی از دینداری نیست بلکه انتظار نوعی از دینداری شیعیان است.
امامی افزود: متأسفانه تعاریف صورت گرفته از انتظار تعاریف دقیقی نیست که بتوان بر اساس آن منظور و مراد طرف مقابل را فهمید، من با این تعریفی که از فرهنگ انتظار ارائه دادم می‌توانم تکلیف سیاست گذاری، مبلغ و رسانه را مشخص کنم، یعنی فرهنگ انتظار نوعی دینداری صبورانه، امیدمحورانه، مجتهدانه مبتنی بر عقلانیت دینی است، در واقع بنا نیست که همواره امام به ما بفرمایند که چه عملی را انجام دهیم بلکه باید با توجه به اضطرار و شرایط موجود بتوانیم در اوج حیرت تصمیمات قاطع بگیریم.
رسانه‌ها در ترویج فرهنگ انتظار به تقویت سه بعد فوق‌العاده مهم مجاهدانه، مجتهدانه و صبورانه دینداری بپردازند
استاد دانشگاه امام صادق (ع) ادامه داد: ما باید در زمان غیبت امام (عج) تصمیمات درست بگیریم، حتی اگر با خطاها و اشتباهاتی روبه‌رو شویم؛ با همه نقصی که نسبت به علم الهی امام غایب از نظر داریم باید در زمان غیبت تصمیم بگیریم، عمل کنیم و به ایجاد تغییر بپردازیم که به ساخت زندگی آماده‌گر و در شأن ظهور امام زمان (عج) برسیم، ما باید به فرهنگ انتظار بپردازیم. بر همین اساس نقش رسانه‌ها در ترویج فرهنگ انتظار تقویت سه بعد فوق‌العاده مهم مجاهدانه، مجتهدانه و صبورانه دینداری بین دین‌داران است که البته در بین افرادی که التزام کمتری هم دارند بر اساس اصل فطری اثرگذار است.
وی افزود: گفتمان انتظار تا قبل از پیروزی انقلاب اسلامی و حتی امروز در برخی جوامع شیعی دنیا گفتمان سلبی، منفعل و وابسته بود؛ در گفتمان سلبی انتظار بیشتر پناه‌گاه ناکامی‌ها، درماندگی‌ها، فقر و ناتوانی‌ها از پاسخگوی به روزگار است، پیش از پیروزی انقلاب اسلامی انتظار فقط یک توجیه درماندگی دارد و گفتمانی وابسته است، در این حالت فرهنگ انتظار وابسته به برخی دیگر از معارف و وجوه فرهنگ دینی محسوب می‌شود، به عنوان مثال در نیمه شعبان فقط فرهنگ انتظار، مقالات و مراسم‌های مربوط به آن اهمیت پیدا می‌کند یا زمان ماه محرم فقط فرهنگ عاشورا و امام حسین (ع) مهم می‌شود این تفکیک یک بلیه در فرهنگ انتظار است، در حالی که ما همان میزان که در مناسک عاشورایی انتظارگرا هستیم در محافل نیمه شعبان یا صبح جمعه هم انتظارگرا هستیم.
باید گفتمان انتظار رسانه‌ها به سمت و سوی گفتمان ایجابی، فعال و مستقل حرکت کند
عضو هیأت علمی دانشگاه امام صادق (ع) ادامه داد: باید گفتمان انتظار از طریق رسانه‌ها به سمت و سوی یک گفتمان ایجابی، فعال و مستقل حرکت کند، در این بین تنها پاسخگویی به شبهات کلامی یا طرح اخلاقی و هنجاری و توصیه وار به اینکه باید فقط منتظر و صبور باشید تا امام ظهور نماید یک طرح منفعلانه است در حالی که رسانه‌ها در فرهنگ انتظار باید به سمت تبیین عدالت و امید بروند، امروز در جامعه جهانی عدالت و امید گم شده است، زیرا بشر امروزی یا ناامیدانه از عدالت نداشته حکایت می‌کند یا با امید واهی نسبت به بی عدالتی در زندگی و زمانه کنونی غفلت می‌کند.
امامی با بیان اینکه امید و عدالت دو بال غیر قابل تفکیک از حیات دین‌داران در عصر غیبت هستند، اظهار کرد: در جهان امروز امید و عدالت باید آشتی کنند، ما با این رویکرد می‌توانیم فرهنگ انتظار را در تمامی ادیان و معنویت‌جویان و موعودجویان پخش کرده و اشاعه دهیم.
استاد دانشگاه امام صادق (ع) با بیان اینکه امروز در الهیات نجات، امید از مهم‌ترین عرصه‌های معنویت جویی جدید است که باید فرهنگ انتظار را در آن طراز تبیین کنیم، ابراز کرد: البته مناسک، نمادها و نشانه‌هایی که تقویت الگوی شیعی انتظار و مهدویت در آن وجود دارد باید هنرمندانه و معنادار تبیین شود و به صورت بی‌معنا و منفعل نباشد، حتماً باید اخلاق، آداب، احکام، نمادها، دعاها، وظایف معنوی خاص ناظر بر فرهنگ انتظار را ترویج کنیم اما همه این نمادها و آداب باید ذیل دکترین عمیقِ انتظاری فعال، ایجابی و مستقل دنبال شود در غیر این صورت ما فقط مناسک یا نشانه‌های خاص را مصرف می‌کنیم بدون اینکه آنها را باز تولید کرده باشیم.
هدف محافل مهدوی بازگشت امید و عدالت به زندگی انسان در پرتو توحید است
عضو هیأت علمی دانشگاه امام صادق (ع) با بیان اینکه هدف ما تنها شلوغ کردن محافل مهدوی نیست، گفت: هدف اصلی از محافل مهدوی باید بازگشت امید و عدالت به زندگی انسان در پرتو توحید باشد.
وی با بیان اینکه بزرگ‌ترین چالش رسانه‌ها نسبت به دین و دینداری فقدان محتوا، خلاقیت و نوآوری نسبت به معارف و ضرورت بازتولید فرهنگی دین است، عنوان کرد: اگر ما نمی‌توانیم فرهنگ دین و دینداری مردم را باز تولید کنیم به علت فقدان محتوا است اینجا مساله فقط فرم نیست؛ بسیاری از پدیده‌ها، شواهد و اتفاقات که در تاریخ موعودگرایی انسان و زندگی شیعیان رخ داده بازتولید نشده است محتوای آن در کتاب‌ها وجود دارد که متأسفانه کسی آنها را مطالعه نمی‌کند.
در جهان امروز امید و عدالت باید آشتی کنند، ما با این رویکرد می‌توانیم فرهنگ انتظار را در تمامی ادیان و معنویت‌جویان و موعودجویان پخش کرده و اشاعه دهیم
وی ادامه داد: اگرچه در زمینه مهدویت اقداماتی آغاز شده است اما تا چه میزان توانستیم مکاشفات مهدویت و الهامات دوران غیبت را برای دلسوزان و منتظران به زبان هنر، فیلم و داستان بازگو کنیم، امروز بشریت تشنه هدایت ماورایی است، اما رسانه‌ها در تولید محتوا مشکل دارند، اگر آنها پیام یا کلیپ را در اوج کوتاهی و اختصار تهیه و بازتولید کنند که مورد توجه مخاطبان به معارف مهدویت و انتظار قرار گیرد و به بازنمایی شواهدی که انسان‌های مجاهد، مجتهد و امیدوار به آن عمل کردند بپردازند در ترویج فرهنگ انتظار موفق خواهند شد.
در جامعه مهدوی باید امید به تحقق عدالت و عدالت طلبی مؤمنان ترویج شود
وی با بیان اینکه در جامعه مهدوی باید امید برای تحقق عدالت و عدالت طلبی مؤمنان ترویج شود گفت: به طور قطع این عمل عین ترویج مهدویت است، خواندن دعای ندبه روزهای جمعه و نیمه شعبان، برگزاری مراسم در مسجد مقدس جمکران، نماز امام زمان (عج) لحظات خاص توسل به حضرت حجت (عج) را مردم تجربه می‌کنند اما زمانی می‌توان از این اعمال و توسلات نهایت بهره را برد که دعاها برای تعجیل ظهور و پایان غیبت باشد در واقع هر حرکتی در غیبت باید حرکت به سمت ظهور امام زمان (عج) باشد.
وی با بیان اینکه مؤمنان واقعی به سمت حضرت حجت (عج) گام برمی‌دارند بنابراین حضرت نیز به سمت آنها حرکت می‌کند؛ عنوان کرد: چنین رویکردی باعث تعجیل در ظهور است، معنی دعا این است که مؤمن نمی‌خواهد بنشیند و بی‌تفاوت از خدا بخواهد که به تعجیل ظهور امام معصوم (ع) بپردازد، حتی مؤمن نمی‌خواهد در امر تعجیل فرج امام معصوم (ع) از حکمت الهی تعدی کند بلکه فقط به سمت فرج و تعجیل و ظهور حضرت حرکت می‌کند و خداوند هم ظهور را به مؤمن نزدیک می‌کند و طبعاً این معنای عمیق تعجیل در فرج است.
پیاده‌روی اربعین که میلیون‌ها انسان در آن شرکت دارند و به مساوات، دستگیری، عشق، دلدادگی، اخلاق، صبر و جهاد اربعینی می‌پردازند یک نمونه بارز از فرهنگ انتظار است
وی با بیان اینکه باید یک الگوی فشرده شده‌ای از جامعه مهدویت قبل و بعد از ظهور توسط رسانه‌ها نمایش داده شود که از این طریق به اشاعه و ترویج فرهنگ انتظار پرداخته شود، ابراز کرد: پیاده‌روی اربعین که میلیون‌ها انسان در آن شرکت دارند و به مساوات، دستگیری، عشق، دلدادگی، اخلاق، صبر و جهاد اربعینی می‌پردازند یک نمونه بارز از فرهنگ انتظار است. داستان پیرزن ۷۰ ساله فقیر پاکستانی که ۱۵ سال تخم‌مرغ‌های تولیدشده خود را مصرف نکرد که آنها را به فروش رساند و هزینه سفر به کربلا و اربعین کند و داستان زندگی و عشق رفتن به سوی امام حسین (ع) را برای اطرافیان خود بازگو کرده بود ا؛ این نمونه هاست. رسانه‌ها باید داستان عاشقانه چنین افرادی را که به معجزه امام حسین (ع) در مغناطیس محبت، مودت و دینداری قرار گرفته‌اند با نیکی پردازش کرده و ترویج دهند.
لذت زندگی مهدوی در فرهنگ اربعین، مقاومت منطقه‌ای و فرهنگ شیعیان توسط رسانه‌ها بازتولید شود
وی با تاکید بر اینکه باید لذت زندگی در جامعه مهدوی با سوژه‌های ارزشمندی که در فرهنگ اربعین، فرهنگ مقاومت منطقه‌ای و فرهنگ روزمره شیعیان ایجاد می‌شود توسط رسانه‌های جمعی باز تولید شود، گفت: برای رسیدن به چنین هدفی ما نیازمند مراکزی برای رشد رسانه‌ها هستیم، همچنین نیازمند مراکز و محافل نه چندان بزرگ رسانه‌ای هستیم که توسط جوانان اداره شود و مورد توجه و حمایت اولیه نهادهای عمومی قرار بگیرند.
وی ادامه داد: بعد از تولید و استقبال از این چنین برنامه‌هایی، باید تولیدات هدفمند شوند که چرخه محتوا را به نتیجه برسانند و از این طریق مهدویت را گسترش دهند، بنابراین خیرین و عاشقان فرهنگ مهدویت در جشنواره‌های مهدوی با جدیت حضور فعال داشته باشند که از طریق سرازیر کردن بخشی از موقوفات و میراث شیعیان برای حضرت مهدی (عج) به سمت تولیدات رسانه‌ای بروند.
وی در پایان خاطرنشان کرد: باید وقف برای ترویج فرهنگ مهدویت ترویج شود تا افراد اموال خود را برای ترویج رسانه‌ای پیام و فرهنگ انتظار و نه فقط برای جشن گرفتن به کار ببرند.