به گزارش خبرگزاری مهر، جام جم نوشت: نشست کمیسیون مشترک برجام در حالی فردا برگزار می‌شود که هم مقامات ایرانی و هم مقامات برخی دیگر از کشورهای عضو برجام می‌گویند مذاکرات از بن‌بست خارج شده و شرایط خوبی حاکم است. اما نگاهی به مواضع مقامات ایرانی و مواضع مقامات آمریکایی نشان می‌دهد که همخوانی چندانی میان دو طرف وجود ندارد. ایران بر ضرورت برداشته شدن تحریم‌ها از سوی طرف مقابل، راستی‌آزمایی و سپس بازگشت به تعهدات تاکید دارد اما از بیانیه‌های صادرشده از سوی اروپایی‌ها و همچنین مواضع مقامات آمریکایی، بحث گام به گام استنباط می‌شود.طبیعتاً اگر مذاکرات از بن‌بست خارج شده باشد، باید شاهد نزدیک شدن این مواضع کاملاً متفاوت در وین باشیم و نهایتاً ایران و سایر اعضای برجام بتوانند بر سر چگونگی رفع تحریم‌ها به نتیجه برسند. گرچه مقامات وزارت خارجه کشورمان اعلام کرده‌اند هیچ‌گونه مذاکره مستقیم و غیرمستقیمی میان ایران و آمریکا وجود ندارد اما به هر حال رابرت مالی، نماینده ویژه آمریکا در امور ایران قرار است امروز در وین حضور داشته باشد و طبیعتاً جلساتی که با مقامات اروپایی خواهد داشت، بر رویکرد آنها در مذاکرات با ایران تأثیرگذار خواهد بود. به‌ویژه این‌که اروپایی‌ها بعد از روی کار آمدن بایدن، همگرایی بیشتری با آمریکا پیدا کرده‌اند.در چنین فضایی، این نگرانی وجود دارد با توجه به اختلاف زیادی که میان مواضع ایران و آمریکا درخصوص روند احیای برجام وجود دارد، این بن‌بست چگونه گشوده خواهد شد. چراکه تجربه امضای برجام در سال ۹۴، خاطره خوبی در این زمینه به یادگار نگذاشته و در آن مقطع، گرچه دوطرف توانستند به توافق دست یابند اما ادامه مسیر، مشکلات زیادی را آشکار کرد. این نگرانی‌ها در میان نمایندگان مجلس هم وجود دارد و با وجود این‌که در روزهای گذشته سید عباس عراقچی، مذاکره‌کننده ارشد هسته‌ای و معاون سیاسی وزیر خارجه با حضور در کمیسیون امنیت ملی در این‌باره توضیح داد، اما همچنان ابهامات زیادی وجود دارد و همین مساله باعث شد تا در جلسه‌ای که دیروز با دعوت احسان خاندوزی، رئیس کارگروه مقابله با تحریم مجلس شورای اسلامی و با حضور برخی نمایندگان از جمله علیرضا زاکانی، رئیس مرکز پژوهش‌های مجلس و ابوالفضل عمویی، سخنگوی کمیسیون امنیت ملی مجلس برگزار شد، به این ابهامات پرداخته شود.
در روزهای گذشته مقامات کشورمان بارها تاکید کرده‌اند سیاست جمهوری اسلامی ایران در مذاکرات جدید، همان سیاست روشنی است که از سوی رهبر معظم انقلاب تبیین شده است، یعنی رفع کامل تحریم‌ها از سوی آمریکا، راستی‌آزمایی از سوی ایران و در صورت تأیید رفع تحریم‌ها، ایران به تعهدات برجامی باز خواهد گشت. عباس عراقچی، معاون سیاسی وزیر خارجه کشورمان در همین زمینه گفته است: «آنچه که ما در وین و در کمیسیون مشترک دنبال می‌کنیم، دقیقاً مبتنی بر مواضع قطعی نظام است که توسط رهبر معظم انقلاب و مسؤولان کشور، بارها اعلام شده است؛ خواسته و شرط ما این است که آمریکا اول همه تعهدات برجامی خود را انجام دهد و همه تحریم‌هایی را که اعمال کرده، بردارد. بعد از آن ایران راستی‌آزمایی می‌کند و در صورت تأیید، به تعهدات خود برمی‌گردد.»
با این‌حال مواضع مقامات آمریکایی، غیر از این را نشان می‌دهد و حتی جدیدترین موضع‌گیری رابرت مالی، نماینده ویژه آمریکا در امور ایران حکایت از اصرار مقامات آمریکایی به پروژه گام به گام دارد.
به گزارش فارس، نماینده ویژه آمریکا در امور ایران در مصاحبه‌ای مدعی شده در صورتی که ایران به برجام بازگردد، بیش از ۵۰۰ تحریمی که دولت ترامپ پس از خروج از برجام علیه ایران اعمال کرده، برداشته خواهد شد.
نماینده آمریکا در امور ایران در گفت‌وگو با شبکه پی‌بی‌اس، نشست وین را نخستین گام توصیف کرد و گفت مسیر سختی در پیش است.
رابرت مالی گفت: «از طریق شرکای اروپایی به دنبال مشخص کردن گام‌هایی هستیم که برای بازگشت ایران و آمریکا به برجام مشخص شود. دولت بایدن گفته است که آماده بازگشت دوجانبه به برجام است.»
گزارش مرکز پژوهش‌های مجلس
علاوه‌بر مواضع مقامات آمریکایی، بیانیه‌ای که روز جمعه در پایان نشست مجازی کمیسیون مشترک برجام از سوی اتحادیه اروپا صادر شد، باعث ایجاد ابهاماتی شده است.
مرکز پژوهش‌های مجلس با اشاره به برگزاری جلساتی برای بررسی این ابهامات در گزارشی اعلام کرده است: «بررسی دقیق بیانیه پایانی نشست روز جمعه و انطباق آن با مواضع ایران و آمریکا، نشان از ابهام جدی درباره پروسه آغازشده دارد.»در گزارش مرکز پژوهش‌های مجلس با اشاره به مواضع قاطع مقامات وزارت خارجه مبنی بر رد طرح گام به گام آمده است: «با این‌حال، آنچه در بیانیه پایانی نشست ذکر شده است، رویکرد متفاوتی داشته و حاکی از وجود یک طرح «مدالیته» برای احیای برجام و برگزاری نشست حضوری میان اعضای برجام برای توافق درباره گام‌های متقابل دو طرف است که آمریکا نیز به‌صورت جداگانه در حاشیه این نشست حضور خواهد داشت و از طریق یک «هماهنگ‌کننده» (مسؤول سیاست خارجی اتحادیه اروپا یا نماینده او) با دیگر اعضای برجام در تعامل خواهد بود.»
مرکز پژوهش‌های مجلس براساس مفاد بیانیه پایانی نشست کمیسیون برجام و موضع‌گیری مقامات دو طرف، این موارد را به پنج دلیل برخلاف سیاست قطعی جمهوری اسلامی ایران و قانون اقدام راهبردی مجلس شورای اسلامی دانسته است. نخست آن‌که به‌رغم تاکید ایران بر ضرورت لغو همه تحریم‌ها از سوی آمریکا، اظهارات مقامات آمریکایی از جمله سخنان رابرت مالی، نشان می‌دهد که آمریکا حاضر به رفع «همه» تحریم‌ها نیست.
دوم آن‌که لفظ «مدالیته» در بیانیه پایانی نشست مجازی کمیسیون برجام یا تعبیر «طراحی اقدامات متقابل» که در توییت وزیر خارجه ایران مورد اشاره قرار گرفته است یا عبارت «مجموعه‌ای از گام‌های متقابل اولیه» که از سوی وزارت خارجه آمریکا مطرح شده، همان الگوی بازگشت گام‌به‌گام است با این تفاوت که احتمالاً دو طرف در قالب بیانیه‌های جداگانه، مجموعه اقدامات و گام‌های خود را به‌صورت یکجا فهرست کرده و اجرای موازی و هم‌زمان آن را آغاز خواهند کرد. این طرح در عمل فرآیند راستی‌آزمایی تحریم‌ها توسط ایران را به یک اقدام صوری تبدیل می‌کند.
مرکز پژوهش‌های مجلس همچنین از اقدامات شتابزده و نیز مغفول ماندن نقش مجلس شورای اسلامی در مذاکرات جدید به عنوان دو دلیل دیگر در مغایرت تحولات اخیر با سیاست‌های ابلاغی جمهوری اسلامی ایران یاد کرده است.
رفع دغدغه‌ها از طریق طی مسیر قانونی
این‌گونه ابهامات باعث شده تا نمایندگان مجلس در روزهای گذشته در نشست‌هایی به بررسی مسائل مرتبط با مذاکرات کمیسیون مشترک برجام بپردازند. در همین زمینه روز یکشنبه نشستی میان اعضای کمیسیون امنیت ملی و سید عباس عراقچی، معاون سیاسی وزیر خارجه برگزار شد و دیروز هم به دعوت احسان خاندوزی، رئیس کارگروه مقابله با تحریم مجلس، جلسه‌ای با حضور برخی نمایندگان مجلس برگزار شد.
دغدغه اصلی در تمام این جلسات این است که گرچه دو طرف در ظاهر درباره شکست سیاست فشار حداکثری و بازگشت دوجانبه به برجام اتفاق‌نظر دارند، ولی تناقض در بیانیه کشورهای اروپایی و مواضع مقامات آمریکا و ایران نشان می‌دهد تفاهم و تلقی مشترکی درباره جزئیات این دو موضوع نزد طرفین وجود ندارد.
بر همین اساس مذاکره‌کنندگان کشورمان در مذاکرات امروز و احتمالاً روزهای آینده، باید تجربه‌های مذاکرات قبلی را مدنظر داشته و اسیر بازی‌های سیاسی که میان آمریکا و اروپا جریان دارد، نشوند. علاوه‌بر ضرورت تاکید مذاکره‌کنندگان ایران بر لغو همه تحریم‌ها در روند آینده، توجه به پیچیدگی‌های تحریم‌ها نیز ضروری است و باید مسیری اتخاذ شود که علاوه‌بر رفع تحریم‌ها به لحاظ حقوقی، زمینه برچیده شدن عملیاتی آنها نیز فراهم شود و ماجرای لغو تحریم صرفاً روی کاغذ انجام نشود.تمام این مراحل از طریق رایزنی و مشورت نزدیک نهادهای داخلی کشورمان ممکن است و طبق مواد (۶) و (۷) قانون اقدام راهبردی برای لغو تحریم‌ها، راستی‌آزمایی اجرای تعهدات طرف‌های مقابل با نظارت مجلس انجام خواهد شد و توقف گام‌های کاهش تعهد هسته‌ای از سوی دولت با مجوز مجلس صورت می‌پذیرد.