خبرگزاری مهر، گروه فرهنگ و اندیشه: ازدواج در بین تمامی قبایل اتیوپی رویداد و واقعه‌ای مهم به شمار می‌رود که در اکثر موارد علائق و پیوندهای درون قبیلگی یا اقوام مختلف این کشور را استحکام می‌بخشد. جشن‌های ازدواج در هر یک از قبایل اتیوپی دارای سلسله مراتب و آداب و رسوم خاصی است ولی از شاخصه‌های مشترک این جشن‌ها می توان به شادی و پایکوبی زنان و مردان شرکت کننده توأم با رقص‌های محلی اشاره کرد که معمولاً چند روز به طول می‌انجامد. ازدواج جدای از آنکه ضامن تداوم نسل‌هاست به عنوان بخش مهمی از زندگی زن و مرد جوانی که با یکدیگر پیوند ابدی می‌بندند در نظر گرفته می‌شود که در نتیجه آن مسئولیت پذیری وارد زندگی زوج جدید می‌شود.
آداب و رسوم پیش از ازدواج نیز هر چند در قبایل اتیوپی متفاوت است ولی جلب رضایت پدر عروس و پرداخت شیربها و جهیزیه به خانواده دختر از اهمیت زیادی برخوردار است.
امروزه جشن‌های عروسی در شهرهای اتیوپی در سالن‌های اجتماعات (و کلیساها) برگزار شده و بیشتر رنگ و بوی غربی پذیرفته است به گونه‌ای که علیرغم فقر نسبی حاکم بر جامعه، هزینه قابل توجهی را دربر می‌گیرد. با این حال جشن‌های عروسی در روستاها همچنان سبک و سیاق قدیمی خود را با هیجان و شوری زایدالوصف حفظ کرده است و حضور اکثر اهالی روستا در این جشن‌ها موجی از شادی را در بین روستائیان به ارمغان می‌آورد.
لازم به ذکر است دوشیزه بودن پیش از ازدواج در تمامی قبایل اتیوپی، به ویژه قبایل ساکن در ارتفاعات، از اهمیت زیادی برخوردار است و در صورتی که عدم دوشیزه بودن عروس در شب نخست ازدواج به اثبات رسد امکان به هم خوردن پیوند زناشویی وجود دارد. البته در میان قبایل مختلف اتیوپی، شیوه‌های مختلفی برای ازدواج وجود دارد که در این مقاله قصد توضیح شیوه‌های ازدواج در قبیله سیداما را داریم.
ازدواج در قبیله سیداما
در کشور اتیوپی بیش از ۸۰ ملیت و قوم کنار یکدیگر زندگی می‌کنند که هر یک از آنها دارای تاریخ، زبان، فرهنگ، عرف و سنت خاص خود هستند. مردم سیداما که در ایالت منطقه‌ای سیداما زندگی می‌کنند از جمله آنها به شمار می‌آیند. این ایالت در ارتفاع ۴۵۰۰-۱۰،۰۰۰ فوت از سطح دریا قرار داشته و دارای آب و هوای معتدل است. کوه گرمبو بلندترین کوه در سیداماست. سیداما در زبان محلی معنای «همیشه سبز» را می‌دهد و این توصیفی برای سرسبزی منطقه است.
قبیله سیداما از گروه‌های قومی کوچک این کشور به شمار می‌رود که اکثر آنها در حومه سیداما در منطقه مردمی اتیوپی زندگی می‌کنند. جمعیت سیداما در حدود ۳ میلیون نفر است و آنها تقریباً ۴ درصد از مردمان کشور اتیوپی را تشکیل می‌دهند. سیداماها بیشتر در مناطق روستایی زندگی کرده و عمدتاً به کشاورزی و گله داری اشتغال دارند. در حدود ۱۵۰ هزار نفر از سیداما نیز در شهرهای مختلف اتیوپی از جمله آدیس آبابا مستقر هستند. دین مردمان سیداماها تا چند دهه گذشته پیروی از آئین‌های بومی بود. با این حال از دهه ۱۹۶۰ به بعد و در نتیجه تلاش هیئت های میسیونری وابسته به کلیساهای غربی تعداد بسیاری از آنان به دین مسیحیت روی آورده‌اند به گونه‌ای که براساس آمار کنونی در حدود ۷۶ درصد از سیداماها از دین مسیحیت و تنها ۸ درصد از دین اسلام پیروی می‌کنند. ۱۰ درصد از اعضاء قبیله سیداما نیز همچنان به آئین‌های بومی بر جای مانده از اجداد خویش وفادار مانده‌اند.
سیداماها دارای آداب و رسوم جالبی بوده و برخی از سنت‌های آنان همچون روح گیری در سرتاسر اتیوپی شهرت دارد.
مردم سیداما شیوه‌های فرهنگی رنگارنگی دارند که می‌تواند گردشگران داخلی و خارجی را متحیر کند. Fichee-Chambalaalla ، که بیشتر سیداماها آن را جشن سال جدید ملیت خود می‌دانند، یکی از جشنواره‌های فرهنگی قدیمی است که هر ساله جشن گرفته می‌شود. فرهنگ عجیب دیگر مردم سیداما، عرف ازدواج میان آنهاست.
در جامعه سیداما چهار نوع سیستم ازدواج وجود دارد که متداولترین آن ازدواج سنتی است، که در آن پدر برای پسرش همسر پیدا می‌کند. دوستان و اقوام نیز از دختر دیدن می‌کنند. بعد از اینکه آنها در مورد خانواده این دختر و شخصیت او بررسی کردند، پدر پسر، نزد خانواده دختر می‌رود تا درخواست نامزدی رسمی خود را ارائه دهد.
مانند هر جوامع فرهنگی جهیزیه (Chimesa) در جامعه سیداما به منظور تحکیم نامزدی داده می‌شود. پدر پسر به عنوان بخشی از توافق‌نامه خود به خانواده دختر جهیزیه می‌دهد. اما پدر دختر بلافاصله پاسخ مثبت و یا منفی ارائه نمی دهد و بیان می‌کند که ما باید فکر بیشتری روی این موضوع کنیم و پس از آن پدر داماد و همراهانشان به روستای خود باز می‌گردند.
به دلایل متعددی خانواده دختر باید سریع جواب درخواست خانواده پسر را بدهند. ولی خانواده دختر دنبال خرید زمان برای بررسی گذشته پسر و همچنین وضعیت درآمدی وی هستند. پس از چند روز، پدر دختر نکاتی را بیان می‌کند که پاسخ مثبت او را نشان می هد. او می‌گوید: Hade ofol folshiri، که به معنی «روی صندلی بنشین» است. و پدر پسر پاسخ می‌دهد «بسیار متشکرم» و از خانه دختر بیرون می‌رود. وی با در نظر گرفتن این مسئله به عنوان پاسخ مثبت برای تعاملات بیشتر، شیربها و جهیزیه را به خانواده دختر پرداخت می‌کند. از این رو دختر و پسر می‌فهمند که والدین آنها در مورد روابطشان توافق کرده‌اند. بنابراین، آنها سعی می‌کنند با یکدیگر آشنا شوند. یک میدان و یا بازار و یک جشنواره ، مکان مناسبی برای آشنایی آنان است.
سپس دختر می‌فهمد که نامزدی او رسمی شده است. قبل از اینکه مراسم ازدواج برگزار شود غذاهای مغذی و خوشمزه به او پیشنهاد می‌شود. پس از معرفی آماده سازی برای عروسی (Goshato) انجام می‌شود. در روز عروسی خانواده‌ها، اقوام و میهمانان دعوت شده پس از حبس عروس در اتاق دیگری، شادی کرده و آوازهای عروسی می‌خوانند، دختران شروع به بیان سخنان مسخره می‌کنند که هدف این است که قویترین مردان جمع تلاش کنند تا عروس را از درون اتاق بیرون بیاورند. در این مراسم دختران به عروس کمک می‌کنند تا مانع از بیرون آوردن وی شوند و هرآنچه در توان دارند انجام می‌دهند. اما مجموعه پسران بسیار قدرتمند بوده و نمی‌تواند آنها را به راحتی باز دارند. آنها پس از ورود به خانه داماد تمام شب را با آواز و رقص سپری می‌کنند.
چه ازدواجی باعث نگاه از بالا به پایین شوهر می‌شود؟
نوع دوم ازدواج Adulsha (maskoblel) نام دارد. که از طریق ترغیب دختر به ازدواج صورت می‌پذیرد. در این نوع ازدواج هیچ مراسم عروسی برگزار نمی‌شود. پس از آنکه پسر دختر را به خانه والدینش برد، به پدرش می‌گوید برای حل و فصل مسالمت آمیز به خانه دختر برو. وقتی پدر پسر با پدر دختر ارتباط برقرار کرد، او شیربهاء را می‌پردازد. بعد از آن ازدواج ریشه می‌اندازد.
امروزه، اولین سیستم ازدواج در حال از بین رفتن است. اما مورد دوم با تغییراتی در بین نسل جوان محبوب می‌شود. اما از آنجا که این امر با اقناع عوامل و دوستان صورت می‌پذیرد، بسیاری از دختران جوان فریب ازدواج ناخواسته را می‌خورند. آنها تبدیل به آدمهایی می‌شوند که شوهر احتمالی آنها فردی مشهور و ثروتمند است. اما وقتی آنها وارد یک ازدواج واقعی می‌شوند، آنچه تجربه می‌کنند دور از تصورات قبلی خواهد بود.
سومین نوع سیستم ازدواج Adewana نام دارد. چنین عرف ازدواج با اراده دختر انجام می‌شود. اگر دختر به پسر علاقه داشته باشد، علائمی به او نشان می‌دهد که می‌تواند او را تا حد خواستگاری متقابل بدل کند. اما اگر او نتواند سیگنال‌ها را به خوبی منتقل کند، به مادرش می‌گوید که فلان پسر را دوست دارد. سپس مادر دختر برای دیدن مادر پسر به خانه آنها می‌رود. مادر پسر با محبت غذا برای وی سرو می‌کند. به این ترتیب، مراسم عروسی برگزار می‌شود. این نوع ازدواج می‌تواند باعث فخر فروشی شوهر شود. او می‌تواند با توجه به اینکه همسرش از او درخواست ازدواج کرده است نوع نگاهی از بالا به پایین داشته باشد و معمولاً طلاق‌ها در این نوع ازدواج زیاد است.
چهارمین نوع سیستم ازدواج مردم سیداما DIERA (Telefa) نام دارد. در این نوع ازدواج پسر دختر مورد نظر را می‌رباید و اگر این آدم ربایی موفقیت آمیز باشد خانواده دختر مجبور به ازدواج دختر خود با پسر خواهند شد و خانوده پسر پس از پرداخت شیربهاء به خانواده دختر، زندگی را آغاز می‌کنند ولی اگر این آدم ربایی موفقیت آمیز نباشد موجب درگیری شدید بین دو خانواده خواهد شد. البته این نوع ازدواج جزئی از فرهنگ این جامعه است و همگان این شیوه را پذیرفته‌اند.
به طور کلی، مردم سیداما دارای فرهنگ و سنت‌های بسیار غرورآمیزی هستند. فرهنگ ازدواج آنها نیز از نسلی به نسل دیگر منتقل می‌شود.
این گزارش را رایزنی فرهنگی ایران در اتیوپی برای مهر ارسال کرده است.