خبرگزاری مهر - گروه استانها- ندا سپاهی: سال ۱۳۹۹ در حالی به پایان رسید که کلانشهر اصفهان با ثبت ۱۲۷ روز ناسالم بدترین سال به لحاظ آلودگی هوا در یک دهه گذشته را تجربه کرد. آلاینده‌ها حتی در آستانه بهار هم دست بردار نبودند و نمودار شاخص‌های کیفی هوا تا روزهای پایانی سال مدام از نارنجی به قرمز رنگ عوض می‌کرد.
تداوم این روند در فروردین امسال شرایطی بی سابقه و آمار قابل توجهی را رقم زد.
اصفهان برخلاف سال‌های گذشته که روزهای آغازین بهار هوای پاک نفس می‌کشید فروردین ۱۴۰۰ با ۱۱ روز ناسالم برای گروه‌های حساس، یک روز ناسالم برای عموم و ۱۹ روز هوای سالم بدترین شرایط کیفی هوا را داشت و تلاطم بهار نه تنها زورش به آلاینده‌ها نرسید که امسال مزید بر علت شد. این درحالی است که برپایه آمار مقایسه‌ای دفتر مرکز هوا و تغییر اقلیم سازمان حفاظت محیط زیست کلانشهر اصفهان در فروردین سال ۹۷، ۹ روز هوای پاک، ۲۱ روز هوای سالم و یک روز ناسالم را تجربه کرد، در فروردین ۹۸، ۱۲ روز پاک و ۱۹ روز سالم نفس کشید و در فروردین ۹۹ با ۲۹ روز سالم و یک روز ناسالم، تنها یک روز پاک داشت.
وزش باد در فروردینی که باران نبارید، وضعیت بدی را رقم زد
کارشناس اداره کل حفاظت محیط زیست اصفهان به خبرنگار مهر می‌گوید: فروردین امسال نسبت به سال‌های گذشته اصلاً خوب نبوده است و روزهایی که وزش بادهای شدید رخ داد آلودگی هوا بیشتر بود.
وی می‌افزاید: آلودگی‌های فروردین ماه امسال ناشی از عوامل طبیعی و گرد و غباری بود که در شهر اصفهان و شهرستان‌های اطراف خیزش می‌کرد و نمی‌توان گفت از بین آلاینده‌های صنعتی و عوامل طبیعی کدام یک صد در صد بر شرایط کیفی هوای یک ماه گذشته بیشترین تأثیر را داشته است.
کارشناس اداره کل حفاظت محیط‌زیست اصفهان خاطرنشان می‌کند: آنچه مشخص است هر سال فروردین بارندگی داشتیم که خیلی بر بهبود شرایط کیفی هوا تأثیر گذار بود اما امسال بارندگی نشد و وزش باد شدید اتفاق افتاد که سبب خیزش گرد و خاک بود.
وی می‌گوید: وزش باد در پاییز و زمستان که وارونگی دما باشد به بهبود شرایط کمک می‌کند اما در بهار که باران نباریده و اراضی خشک است وزش باد وضعیت بدی را رقم زده است.
توفان‌های شدید و گرد و غبار، خشکسالی‌های پیاپی، وقوع سیلاب‌های ویرانگر، گاهی ترسالی‌های غیرقابل کنترل و آتش‌سوزی جنگل‌ها از جمله نشانه‌های تغییرات آب و هوایی بوده و متهم اصلی آن انسان است که انتشار گازهای گلخانه‌ای از جمله متان، دی اکسید کربن، اکسید نیتروژن و … در جو زمین به سبب فعالیت‌های صنعتی و کشاورزی او گرمایش و پدیده تغییر اقلیم را رقم زده است.
تغییر جهت بادها در فلات مرکزی
مدیرکل دفتر بررسی مخاطرات زمین شناسی، زیست محیطی و مهندسی سازمان زمین شناسی و اکتشافات معدنی کشور در این باره به خبرنگار مهر می‌گوید: تغییر اقلیم بر وقوع گرد و غبار به شدت تأثیر گذار است و وزش باد که به صورت طنز از کنار آن می‌گذریم موضوعی مهم بوده و مسئله حائز اهمیت تغییر جهت وزش بادها در کشور است.
رضا شهبازی با بیان اینکه جهت بادهای غالب در حال تغییر است، می‌افزاید: ۷۰ تا ۸۰ درصد جهت وزش باد غالب در اصفهان و تهران در گذشته از سمت غرب و شمال غرب و حدود پنج درصد بادها از سمت جنوب و شرق بوده است در حالی که هم اکنون وزش باد از شرق و جنوب شرق کشور به فلات مرکزی به ۱۰ درصد رسیده است و این سبب انباشت آلودگی بیشتر می‌شود.
وی خاطرنشان می‌کند: شرق اصفهان بیابانی است، دشت سجزی و برخی صنایع در این منطقه قرار دارند و تغییر جهت وزش باد از غرب به شرق سبب انباشت آلودگی در اصفهان می‌شود و نمی‌گذارد شهر نفس بکشد.
ذرات گرد و غبار اصفهان ترکیبی از مواد طبیعی، فلزات سنگین و دوده است
وی با اشاره به نتایج نمونه‌برداری‌های سطحی و اتمسفری از ذرات گرد و غبار اصفهان، می‌گوید: گرد و غبار اصفهان مانند شهرهای صنعتی تهران و اهواز، ترکیبی از ذرات غبار طبیعی یا mineral معدنی از جمله سیلیس یا سیلیکا، کانی رسی و کمی آهک است که از اراضی پیرامون یا ساخت و سازهای شهری نشأت می‌گیرد، به علاوه فلزات سنگین ناشی از فعالیت صنایع که به ویژه در شهری مثل اصفهان زیاد مشاهده می‌شود و دوده که از اگزوز ماشین‌ها خارج می‌شود.
شهبازی ادامه می‌دهد: فلزات سنگین صنایع و دوده (کربن سوخته) حاصل فعالیت خودروهای دیزلی و کارخانه‌های با سوخت مازوت و گازوئیل است که ترکیب ذرات گرد و غبار هوای این کلانشهر را تشکیل می‌دهد، ترکیباتی که در هوای شهرهایی مثل تهران و اهواز هم وجود دارد و وجود این ترکیبات در هوای شهرهای صنعتی سبب افزایش بیماری‌های چون سرطان شده است.
همچنین مدیرکل مدیریت بحران استانداری اصفهان با بیان اینکه آلودگی هوای فروردین امسال فعال شدن کانون‌های گرد و غبار و وزش تندبادها بر اثر خشکی هوا بوده است، به خبرنگار مهر می‌گوید: استان اصفهان در احاطه سه منشأ گرد و غبار درون و برون استانی و خارجی است که گاهی شدت وزش بادها سبب فعال شدن آنها می‌شود، گرد و خاکی که منشأ درون استانی دارد به علت خشکسالی، کم آبی، نبود کشت و کشاورزی و خشکی رودخانه زاینده رود به وجود آمده است که در فروردین ماه سال جاری شاهد بودیم با وزش باد از اراضی خشک کشاورزی و بستر رودخانه خاک خیزش می‌کرد.
فعال شدن کانون‌های جدید گرد و غبار در اصفهان
منصور شیشه‌فروش می‌افزاید: کویری‌های استان که در استان‌های مجاور مانند قم، سمنان، یزد و خراسان جنوبی امتداد یافته است منشأ بیرون استانی گرد و غبار اصفهان بوده و ضروری است استان‌های همسایه نیز برای اجرای طرح‌های مقابله با بیابانزایی و گسترش کویر اقدام کنند؛ همچنین سومین منشأ گرد و خاک اصفهان، بیرون کشور از عربستان و عراق است که گاهی به علت کم بارشی و وزش تندباد ریزگردها به مناطق مرکزی می‌رسد. اواخر اسفند سال گذشته هوای اصفهان به دلیل ریزگردهای با منشأ عربستان دو روز در وضعیت ناسالم برای گروه‌های حساس ناسالم بود.
مدیرکل مدیریت بحران استانداری اصفهان خاطرنشان می‌کند: دستکم در ۴۰ روز گذشته در شهر اصفهان بارندگی نشده در حالی که دمای هوا نسبت به مدت مشابه سال‌های پیش تا دو درجه گرم‌تر شده است و گرما، تبخیر بالا و نبود بارش شرایط مستعدی را برای فعالیت کانون‌های گرد و غبار داخلی فراهم کرده است.
شیشه‌فروش می‌گوید: رودخانه زاینده رود هم اکنون خشک است و بخش زیادی از زمین‌های کشاورزی امسال کشت نشده و از این رو کانون‌های نقطه‌ای و محلی جدید گرد و غبار فعال شده است؛ فروردین ماه امسال به علت استقرار سیستم‌های جوی فاقد رطوبت پدیده غالب جوی استان وزش باد به نسبت شدید و شدید همراه با گرد و خاک بود که در سه مرحله وقوع توفان ۲۱۸ میلیارد تومان به زیرساخت‌های بخش کشاورزی، باغات و زراعت و گلخانه‌ها خسارت وارد کرد.
وی با اشاره به اینکه علت آلودگی هوا سال گذشته به ویژه در ماه‌های آذر و دی استقرار هوای سرد و سنگین بوده است، می‌افزاید: با توجه به اینکه تغییرات اقلیمی و چالش‌های آن گریبانگیر اصفهان است و آلودگی هوا نیز در فروردین امسال ادامه یافته است، کارگروه سازگاری با تغییرات اقلیمی با حضور دانشگاهیان و کارشناسان برای برنامه‌ریزی جهت کنترل شرایط و سازگاری با آن تشکیل و از هم اکنون در سطوح مختلف برای مقابله با آلودگی هوا در پاییز و زمستان پیش‌رو برنامه ریزی شده است.
استان اصفهان ۱۰.۷ میلیون هکتار وسعت دارد و بیش از ۹۰ درصد از آن را معادل ۹.۸ میلیون هکتار عرصه‌های طبیعی دربر گرفته است. یک سوم عرصه‌های طبیعی استان اصفهان در مساحتی حدود سه میلیون و ۲۰۰ هزار هکتار مناطق بیابانی است.
برپایه تازه‌ترین مطالعات دو سازمان حفاظت محیط زیست و جنگل‌ها، مراتع و آبخیزداری کشور ۱۸ کانون بحرانی گرد و غبار به وسعت یک و نیم میلیون هکتار در استان اصفهان شناسایی شده است. از جمله کانون‌های فرسایش بادی می‌توان به بیابان‌های کاشان، برخوار، اردستان، خور وبیابانک، نائین، تالاب گاوخونی، گلپایگان، شهرضا و سجزی اشاره کرد که به گفته کارشناسان دشت سجزی و بیابان‌های انارک (ریگ جن) کانون‌های بحران گرد و غبار درجه یک اصفهان شناخته شده‌اند.
همچنین براساس آمار دفتر مخاطرات سازمان زمین شناسی و اکتشافات معدنی حدود ۱۵ تا ۲۰ درصد کانون‌های گرد و غبار کشور در استان اصفهان قرار دارد که نیازمند بررسی و پهنه بندی است.
اگرچه مسئولان استان عامل طبیعی را متهم اصلی آلودگی هوا در فصل بهار معرفی می‌کنند اما نمی‌توان از تأثیر طرح‌های جدید توسعه‌ای و فعالیت واحدهای تولیدی و صنایع و معادن سطحی به ویژه در سجزی (شرق اصفهان) چشم پوشی کرد. هوای این منطقه بسیاری از ساعات شبانه روز بر مدار آلودگی است و شهر اصفهان در احاطه بیش از ۴۰۰ واحد صنعتی آلایند در شعاع پنجاه کیلومتر و کانون‌های بحرانی گردوغبار و تردد میلیونی وسایل نقلیه حالا در چهار فصل سال هوایی برای نفس کشیدن ندارد.