خبرگزاری مهر - گروه هنر- فریبرز دارایی: تئاتر ایران پس از پیروزی انقلاب اسلامی ایران و با سپری کردن بیش از ۴ دهه، پا به قرنی تازه گذاشت؛ در این عمر سپری شده ۴۳ ساله، آثار مختلفی با موضوعاتی متنوع از دفاع مقدسی، دینی، کمدی، اجتماعی تولید و در سالن‌های تئاتر به صحنه رفتند. برخی از این آثار بسیار جریان ساز بودند و برخی آثار خاطره‌انگیز و پرمخاطب. خالی از لطف ندیدیم مروری داشته باشیم بر آثاری که طی دهه‌های ۶۰، ۷۰، ۸۰ و ۹۰ تولید و اجرا شدند؛ روندی که این آثار برای تمرین و تولید طی کردند، گروهی که در تولید و اجرای اثر حضور داشتند و دیدن تصاویر این اجراها اعم از عکس یا فیلم.
از این رو در گروه هنر خبرگزاری مهر تصمیم بر این شد که از آغاز سال ۱۴۰۰ با جمع‌آوری اطلاعات مختلف اجراهای ۴ دهه گذشته، مروری بر تولیدات تئاتر ایران در این بازه زمانی داشته باشیم.
این مرور که در ایام نوروز ۱۴۰۰ کلید خورد، در طول سال و در روزهای شنبه هر هفته ادامه خواهد داشت تا از این طریق و البته با توجه به اطلاعات و تصاویری که جمع‌آوری می‌شود، به تعداد بیشتری از آثار نمایشی تئاتر ایران در ۴۰ سال گذشته پرداخته شود.
در پنجمین گام از مرور «چهار دهه خاطرات صحنه» سراغ نمایشی عروسکی از زهرا صبری رفته‌ایم که در زمان اجرا، اثری پرمخاطب و تحسین‌شده در رویدادهای تئاتری بود.
«زمین و چرخ» و حکایت‌های مولانا
«زمین و چرخ» به کارگردانی زهرا صبری که با استفاده از تکنیک عروسکی ساخته و اجرا شده، اولین بار سال ۱۳۸۷ در کارگاه نمایش مجموعه تئاتر شهر به صحنه رفت. این نمایش که برگرفته از چند حکایت مولانا است، توانست در زمان اجرای عمومی خود با اقبال قابل توجهی از سوی منتقدان و مخاطبان تئاتر مواجه شود و جایزه ویژه هیأت داوران دوازدهمین جشنواره بین‌المللی نمایش‌های عروسکی تهران - مبارک را دریافت کرد.
هسته اصلی «زمین و چرخ» شعر «موسی و شبان» مولانا است و در کنار آن چند حکایت دیگر از این شاعر بزرگ مورد استفاده قرار گرفته؛ از «نی‌نامه» آغاز و به حکایت «موسی و شبان» ختم می‌شود.
صبری در این نمایش با تلفیق شیوه‌های اجرای تئاتر عروسکی جذابیت‌های دراماتیک و اجرایی نمایش را بالا برد؛ گاهی با استفاده از شیوه ماروت یا تلفیق بدن انسان با بخشی از عروسک لحظاتی جذاب برای مخاطب خلق می‌شد و گاهی نیز عروسک به صورت انگشتی روی صحنه می‌درخشید.
زهرا صبری سرپرست گروه تئاتر «یاس تمام» که در کارنامه کاری خود اجرای نمایش‌های «مروارید مرمری، «چرا؟»، «رهبانو»، «مراد»، «ایست، زندگی»، «صندوق جادو»، «دختر انار»، «بهجت»، «دوستت دارم با صدای آهسته»، «هشت لحظه»، «طوطی پر»، «خانه برناردا آلبا»، «تا یک بشمار»، «ننه دلاور و فرزندان او» و «منو نمی بره» را به ثبت رسانده، «زمین و چرخ» را در کشورهای مختلف هم روی صحنه برده است.
اجرای «زمین و چرخ» در فستیوال‌های بین‌المللی و کشورهای فرانسه، آلمان، تونس، لبنان، اسپانیا، روسیه، انگلستان، هند، لهستان، عراق، قزاقستان و سوئد هم با استقبال مخاطبان و هم منتقدان تئاتر در آن کشورها مواجه شد و همچنین توانست جوایز متعددی را از آن خود کند.
زهرا صبری بعد از گذشت ۱۳ سال از اولین اجرای نمایش «زمین و چرخ» در مجموعه تئاتر شهر، درباره انگیزه‌های خود برای تولید و اجرای این اثر نمایشی به خبرنگار مهر گفت: «مثنوی معنوی» مولانا دریای بیکرانی است که بسیار جای کار دارد. من هم جرأت کردم و دل به دریا زدم تا «زمین و چرخ» را تولید و اجرا کنم. هنوز هم «زمین و چرخ» برایم یکی از بهترین و شیرین‌ترین کارگردانی‌هایی بود که داشتم.
وی یادآور شد: «زمین و چرخ» در سال ۲۰۰۹ اولین اجرای بین‌المللی خود را در شارل ویل مزیه کشور فرانسه داشت که این امر با معرفی ژاک تئودور یکی از بزرگان تئاتر عروسکی دنیا اتفاق افتاد.
صبری معتقد است وقتی اثری مورد قبول تماشاگر باشد راه خود را به درستی طی می‌کند و نیازی نیست درهای مختلفی را برای آن به صدا درآورد و این روند برای «زمین و چرخ» شکل گرفت.
سرپرست گروه تئاتر «یاس تمام» تأکید کرد: مایلم «زمین و چرخ» همچنان که در کشورهای مختلف دنیا به صحنه رفت، در نقاط مختلف ایران هم اجرا شود. در اسفند سال ۹۸ و قبل از منع تردد بین شهرهای مختلف در شرایط کرونایی، قرار بود «زمین و چرخ» را در شهر یزد و به دعوت خانم مرضیه برومند و بنفشه بدیعی اجرا کنیم که متأسفانه میسر نشد.
کارگردان «زمین و چرخ» در ادامه سخنان خود اظهار کرد: با توجه به اینکه تمام عروسک‌های من در لهستان و در موزه نگهداری می‌شود، برای اجرا در ایران با فاطمه عباسی شروع به ساخت مجدد عروسک‌ها کردیم و لباس‌ها دوباره دوخته شد و آماده اجرا در نقاط مختلف ایران شدم که به دلیل شیوع ویروس کرونا این اتفاق رخ نداد.
صبری افزود: به امید روزی هستیم که بتوانیم «زمین و چرخ» را در جای جای کشور عزیزمان روی صحنه ببریم.
این کارگردان با سابقه تئاتر در پایان سخنان خود درباره نمایش «زمین و چرخ»، یادآور شد: بعد از ۱۰ سال وقتی قصد بازتولید «زمین و چرخ» را داشتم نیازمند هیچ تغییری نبود. فکر می‌کنم این امر به خاطر قوت کار است و رشد کاملی که در زمان خود به آن رسیده بود.
عوامل اجرای نمایش «زمین و چرخ» در سال ۱۳۸۷ عبارت بودند از: طراح و کارگردان: زهرا صبری، ساخت عروسک: فاطمه عباسی، عروسک گردان‌ها و ایفاگران نقش: رکسانا بهرامی، سیما میرزاحسینی و مونا سربندی، راوی: رضا بهبودی، طراح نور: جلال تهرانی، آهنگساز: بابک نصیری خواه، خواننده: حسام الدین باتمانی، مدیرصحنه: زهره برات‌لو، چهره پرداز: فریبا نورشعاع حسینی.