به گزارش مهر، "قطعنامه 598" هشتمین قطعنامه ای بود که شورای امنیت سازمان ملل از ابتدای تجاوز رژیم بعث عراق به جمهوری اسلامی ایران، صادر کرد. تمامی قطعنامه‌های قبلی که در همین چارچوب و از جانب شورای امنیت صادر می شد، به دلیل جهت گیری ناعادلانه آنها از سوی کشورمان رد شده بود اما در ابتدای صدور قطعنامه 598 به علت نکات مثبتی که در این قطعنامه گنجانده شده بود از سوی جمهوری اسلامی اعلام شد که ایران جای بحث و مذاکراتی را درباره این قطعنامه می‌بیند و لذا تهران در نخستین واکنش به قطعنامه 598 نه آن را رد کرد و نه پذیرفت. البته سرانجام در تاریخ 27 تیر 1367 این قطعنامه مورد قبول جمهوری اسلامی ایران قرار گرفت.
با نگاهی به بندهای قطعنامه 598 و شرایط اجرایی شدن آن ها، برای چندمین بار یک نکته به ذهن متبادر می گردد: قوانین بین المللی هیچ تضمین اجرایی ندارند! هر چند که جمهوری اسلامی ایران بارها و با عنوان لزوم اصلاح ساختار سازمان ملل متحد بر این امر تاکید کرده است اما امروز عملا شاهدیم که ساختار این نهاد بین المللی صرفا به یک نهاد سیاسی برای پیگیری اهداف قدرت های بزرگ تبدیل شده است. بدون شک با مرور بندهای این قطعنامه سیاسی و بیانات روشنگرانه بنیان گذار کبیر انقلاب اسلامی ایران علاوه بر مطالعه صفحاتی از تاریخ معاصر کشورمان، نکات ارزشمندی به دست خواهد آمد.
متن قطعنامه 598 به شرح زیر است:
« شورای امنیت، با تأیید مجدد قطعنامه (1986 میلادی) 582 خود، ضمن ابراز نگرانی عمیق از این که علیرغم در خواست هایش برای آتش بس، منازعه بین ایران و عراق به شدت سابق با تلفات شدید انسانی و تخریب مادی ادامه دارد، با ابراز تأسف از آغاز و ادامه منازعه، همچنین با ابراز تأسف از بمباران مراکز صرفاً مسکونی غیرنظامی، حملات به کشتیرانی بی طرف یا هواپیماهای کشوری، نقض قوانین بین المللی انسان دوستانه و دیگر قوانین ناظر بر درگیری مسلحانه، به ویژه کاربرد سلاحهای شیمیایی برخلاف الزامات پروتکل 1925 ژنو، با ابراز نگرانی عمیق نسبت به احتمال تشدید و گسترش بیشتر منازعه، مصمم گردید به تمامی اقدامات نظامی بین ایران و عراق خاتمه بخشد، معتقد شد که می باید یک راه حل جامع، عادلانه، شرافتمندانه و پایدار بین ایران و عراق به دست آید.
با یادآوری مفاد منشور ملل متحد، به ویژه تعهد همه دولت های عضو به حل اختلافات بین المللی خود از راه های مسالمت آمیز به نحوی که صلح و امنیت بین المللی و عدالت به مخاطره نیفتد، با حکم به این که در منازعه ایران و عراق زمینه صلح حاصل شده است، با اقدام بر اساس مواد 39 و 40 منشور ملل متحد:
1ـ خواستار آن است که به عنوان یک قدم اولیه جهت حل و فصل(مناقشه) از راه مذاکره، ایران و عراق یک آتش بس فوری را رعایت کرده، به تمامی عملیات نظامی در زمین، دریا و هوا خاتمه داده و تمامی نیروهای خود را بدون درنگ به مرزهای شناخته شده بین المللی خود بازگردانند.
2ـ از دبیرکل درخواست می کند که یک تیم ناظر ملل متحد را برای بررسی، تأیید و نظارت بر آتش بس و عقب نشینی نیروها اعزام نماید و همچنین از دبیرکل درخواست می نماید با مشورت طرفین درگیر، تدابیر لازم را اتخاذ نموده، گزارش آن را به شورای امنیت ارائه دهد.
3ـ مصرانه می خواهد اسرای جنگی آزاد شده و پس از قطع مخاصمات فعال کنونی، براساس کنوانسیون سوم ژنو 12 اوت 1949، بدون تأخیر به کشور خود بازگردانده شوند.
4ـ از ایران و عراق می خواهد با دبیرکل در اجرای این قطعنامه و در تلاش های میانجی گرانه برای حصول یک راه حل جامع، عادلانه و شرافتمندانه مورد قبول دو طرف در خصوص تمام موضوعات موجود، منطبق با اصول مندرج در منشور ملل متحد، همکاری نمایند.
5ـ از تمامی کشورهای دیگر می خواهد حداکثر خویشتنداری را مبذول دارند و از هرگونه اقدامی که می تواند منجر به تشدید و گسترش بیشتر منازعه گردد احتراز کنند و بدین ترتیب اجرای قطعنامه حاضر را تسهیل نمایند.
6ـ از دبیرکل درخواست می نماید که با مشورت با ایران و عراق، مسأله تفویض اختیار به یک هیأت بی طرف برای تحقیق راجع به مسئولیت منازعه را بررسی نموده و در اسرع وقت به شورای امنیت گزارش دهد.
7ـ ابعاد خسارات وارده در خلال منازعه و نیاز به تلاشهای بازسازی با کمکهای مناسب بین المللی پس از خاتمه درگیری تصدیق می گردد و در این خصوص از دبیرکل درخواست می کند که هیأت کارشناسان را برای مطالعه موضوع بازسازی و گزارش به شورای امنیت تعیین نمایند.
8ـ همچنین از دبیرکل درخواست می کند که با مشورت با ایران و عراق و دیگر کشورهای منطقه، راههای افزایش امنیت و ثبات منطقه را مورد مدافه قرار دهد.
9ـ از دبیرکل درخواست می کند که شورای امنیت را در مورد اجرای این قطعنامه مطلع نماید.
10ـ مصمم است برای بررسی اقدامات بیشتر جهت رعایت و اجرای این قطعنامه در صورت ضرورت جلسات دیگری مجدداً تشکیل دهد.»
پس از پذیرش قطعنامه 598 از سوی ایران، حضرت امام خمینی(ره) بنیانگذار کبیر انقلاب اسلامی ایران پیام مهمی را در این خصوص خطاب به ملت ایران صادر فرمودند .
بخشی از پیام امام (ره) به مسئولان، رزمندگان و ملت ایران به این شرح است :
« ... و اما در مورد قبول قطعنامه که حقیقتا مسأله بسیار تلخ و ناگواری برای همه و خصوصا برای من بود این است که من تا چند روز قبل معتقد به همان شیوه دفاع و مواضع اعلام شده در جنگ بودم و مصلحت نظام و کشور و انقلاب را در اجرای آن می‌دیدم ، ولی به واسطه حوادث و عواملی که از ذکر آن فعلا خودداری می‌کنم و به امید خداوند در آینده روشن خواهد شد و با توجه به نظر تمامی کارشناسان سیاسی و نظامی سطح بالای کشور ـ که من به تعهد و دلسوزی و صداقت آنان اعتماد دارم ـ با قبول قطعنامه و آتش بس موافقت نمودم و در مقطع کنونی آن را به مصلحت انقلاب و نظام می‌دانم و خدا می‌داند که اگر نبود انگیزه‌ای که همه ما و عزت و اعتبار ما باید در مسیر مصلحت نظام و مسلمین قربانی شود، هرگز راضی به این عمل نمی‌بودم و مرگ و شهادت برایم گواراتر بود ، اما چاره چیست؟»
در فرازهای پایانی این پیام هم چنین می خوانیم: « همه باید به رضایت حق تعالی گردن نهیم؛ دیروز روز امتحان الهی بود که گذشت و فردا امتحان دیگری است که پیش می‌آید.... من باز می‌گویم قبول این مسأله برای من از زهر کشنده‌تر است ولی راضی به رضای خدایم و برای رضایت او این جرعه را نوشیدم و نکته ای که تذکر آن لازم است در قبول این قطعنامه فقط مسئولین کشور ایران با اتکای خود تصمیم گرفتند. تصمیم امروز فقط برای تشخیص مصلحت بود .... بدانید که پیروزی از آن شماست.»
انتشار نامه امام (ره) حرف ناگفته‌ای از پذیرش قطعنامه 598 باقی نگذاشت
معاون ستاد کل نیروهای مسلح گفت: با انتشار نامه حضرت امام خمینی( ره ) درباره قطعنامه 598 حرف ناگفته‌ای باقی نمانده است،مصلحت کشور در آن روزها ایجاب کرد که قطعنامه را بپذیریم.
در 27 تیرماه 1362 در یک اقدام نفس گیر و ناگهانی جمهوری اسلامی ایران قطعنامه 598 سازمان ملل متحد را پذیرفت، قطعنامه‌ای که تحت عنوان "منازعه بین ایران و عراق" و بر اساس مواد 39 و 40 فصل هفتم منشور ملل متحد صادر گردید.
سردار افشار در گفتگوی مشروح با مهر در آستانه سالروز پذیرش قطعنامه 598 از سوی ایران، اظهار داشت : قطعنامه 598 و قطعنامه های قبل از آن یعنی از آغاز شروع جنگ تحمیلی بیانگر این حقیقت است که مجامع بین المللی تحت نفوذ استکبار جهانی به ویژه آمریکا از برخورد عادلانه با حقوق ملت ها سر باززده اند، آنجا که منافع آنها اجازه می داد این مجامع ساز و کار قوی برای برخورد با متجاوز و تامین خسارت برای افرادی که در این تجاوزات خسارت دیده اند بودند، اما آنجا که منافع آمریکا اجازه ندهد بسیار کند وارد عمل می شوند و قادر نیستند از حق ملت ها دفاع کنند.
وی افزود : بعد از شروع جنگ در سال 1359 تا مقطع صدور قطعنامه که در تاریخ 1366 که 7 سال به طول انجامید شورای امنیت حتی یک قطعنامه مبنی براعلام شرایط جنگ میان ایران و عراق صادرنکرد که این موضوع از نظر حقوقی بسیارمهم است، زیرا اگر شورای امنیت به شروع جنگ اعتراف می کرد، براساس فصل 7 منشور ملل متحد باید نسبت به تعیین متجاوز و تامین خسارات اقدام می شد.
به گفته سردارافشار در قطعنامه 598 نه تنها متجاوز تعیین نشده است بلکه شورای امنیت تعیین متجاوز را قبل از اعلام آتش بس و عقب نشینی به مرزهای بین المللی نیزاعلام نکرد، یعنی اینکه قطعنامه می توانست در راستای منافع ایران باشد، ایرانی که اعلام کرده بود شورای امنیت متجاوزرا تعیین کند، پس شورای امنیت می توانست قطعنامه را قبل از آتش بس اعلام کند .
وی افزود: در آن شرایط اگر ما آتش بس را می پذیرفتیم بحث دریافت خسارت به کمیسیون ها و هیئت ها می رفت که همین امر سالها وقت می خواست و شاید ما خسارت سنگینی را متحمل می شدیم، لذا با این حال جمهوری اسلامی ایران نه این قطعنامه را پذیرفت و نه آن را رد کرد.
رئیس سابق ستاد مرکزی سپاه پاسداران انقلاب اسلامی ادامه داد : در قطعنامه 598 نکات مثبتی دیده می شود، مخصوصا بندی از قطعنامه که از دبیر کل می خواهد کار مخاصمه را هیئتی بی طرف پیگیری کند ، بر این اساس هیئتی از کشور بلژیک انتخاب شد و در نهایت اعلام کرد که عراق متجاوز است، ما اصرار داشتیم که این کار پیش از قبول قطعنامه از سوی ایران صورت گیرد و همین موضوع باعث شد پذیرش قطعنامه یک سال به طول بیانجامد تا اینکه در تاریخ 27 تیر ماه 1367 ایران قطعنامه را پذیرفت.
معاون فرهنگی و تبلیغات دفاعی ستاد کل نیروهای مسلح یکی از دلایل قبول قطعنامه را شرایط جنگ خواند و گفت : رزمندگان اسلام در عملیات کربلای 5 که قبل صدور قطعنامه اتفاق افتاده بود ما را به شرق بصره رسانده بودند که همین امر باعث شد تا کشورهای غربی به ویژه آمریکا وهمچنین کشورهای عربی نگران شوند ، آمریکایی ها برای کشورهای عربی این نگرانی را به وجود آورده بودند که بعد ازعراق نوبت آنها است که ایران به آنان حمله کند. پس می توان گفت قطعنامه درزمانی صادر شد که ایران پیروز میدان جنگ بود و فشار تبیلغاتی وارد بر دشمن باعث شده بود که برخی ها اعلام کنند که صدام سقوط خواهد کرد.
سردار افشار ادامه داد: ازطرفی با توجه به توسعه جنگ به منطقه خلیج فارس، جنگ نفت کش ها درخلیج فارس و جنگ شهرها که تا حدودی خسارت وارد کرده بود باعث شد تا حضرت امام خمینی (ره) نگران این باشند که جنگ به کشورهای دیگر نیز برسد، به ویژه آنکه آمریکا نیز در آن دوران در منطقه حضور داشت و احساس کرد که ادامه جنگ به نفع او نیست .
وی افزود : در نهایت این قطعنامه صادر شد، اولین قطعنامه ای که اعلام مخاصمه کرد و به طور رسمی و براساس منشور 7 بین الملل اعلام کرد که بین ایران و عراق جنگ صورت گرفته است.
| "ایران کنترا" باعث شد در تا شرایط برای آمریکا که تعهداتی قبال کشور های عربی داشت سخت شود که در نهایت آمریکا را به سمتی برد تا ازعراق به طور کامل حمایت کندو سلاح های فراوانی در اختیار عراق قرار داهد تا دولت صدام سقوط نکند |
نماینده ستاد کل نیروهای مسلح در امور پارلمانی ادامه داد: علاوه بر شرایط موجود بر جنگ که عاملی مهم به شمارمی رفت حملات شمیایی عراق با حمایت های گسترده ای کشورهای غربی از سوی صدام صورت گرفت، سلاح های پیشرفته ای که کشورهای غربی در اختیار دولت عراق قرارمی دادند که در بیشترعملیات ها ما شاهد استفاده عراق از این سلاح بودیم.
وی گفت: از سوی دیگر آمریکا و کشورهای غربی در آن دوران با استفاده از تبلیغات منفی برعلیه ایران می خواستند تا به اهداف خود دست پیدا کنند، آنها به دنبال آن بودند تا نشان دهند که ایران این قطعنامه را نمی پذیرد و مقصر اصلی این جنگ ایران است.
سردار افشار خاطر نشان کرد: با تمام شرایط موجود در آن دوران حضرت امام خمینی (ره) قطعنامه را پذیرفتند، حمله ناجوانمردانه آمریکا به هواپیمای مسافربری ایران در خلیج فارس، وسعت عملیات شمیایی و گسترش جنگ به مناطق دیگرازجمله مواردی بود که باعث شد امام (ره) قطعنامه را بپذیرند. امام(ره) با پذیرش قطعنامه می خواستند تا جنگ به دیگر کشورها کشیده نشود وانسان های بی گناه کشته نشوند، به طوری که امام در آن مقطع احساس کردند که آمریکا یک دیوانه است.
این مقام مسئول در دوران دفاع مقدس همچنین به حوادث بعد از قبول قطعنامه اشاره کرد و گفت: حوادث بعد از قبول قطعنامه نشان داد جمهوری اسلامی ایران و امام خمینی (ره) چقدر صادقانه مواضع داشته اند و درست فکرمی کردند، مثلا می گفتند صدام طرفدارصلح است اما دیدیم که زمانی که ایران قطعنامه 598 را پذیرفت صدام 3 روز بعد به غرب اهواز حمله کرد که اگر نبود دفاع جانانه رزمندگان ما جنگ ادامه پیدا می کرد آنچه که صدام را مجاب کرد تا قطعنامه را بپذیرد پیروزی رزمندگان اسلام درغرب اهواز بود.
وی خاطر نشان کرد: بعضی ها فکر می کنند قبول آتش بس از سوی ایران به دلیل وضعیت متزلزل جبهه ها بود اما دیدیم که ایران چگونه توانست در مناطق مختلف پیروز میدان باشد و 236 کیلومتر مربع که در دست صدام مانده بود را تا بعد ازحمله صدام به کویت، آزاد سازد، نقاطی که در دست صدام باقی مانده بود از جمله بخشی از مهران ، قصر شیرین ، موسیان ، شلمچه ، فکه و.... بود که رزمندگان اسلام توانستند آنان را از رژیم بعث عراق پس بگیرند که در نهایت دیدیم صدام ازرادیو بغداد اعلام می کند "ما هر آنچه را که شما از ما خواستید را به شما دادیم".
به گفته سردار افشار، بعداز قطعنامه 598 جمهوری اسلامی ایران هر آنچه را که می خواست چه از نظر سیاسی، جغرافیایی بدست آورده است، زیرا ما توانسته ایم به خواسته هایمان برسیم و پیروز شویم . تنها موضوعی که باقی مانده خسارت ها و غرامت ها است که در این قطعنامه تاکید می کند برای دریافت خسارت وارده هیاتی تشکیل شود تا با کمک مجامع بین المللی این خسارتها تامین شود.
معاون فرهنگی و تبلیغات دفاعی ستاد کل نیروهای مسلح خاطر نشان کرد: ما چهار منبع در اختیار داریم که می تواند پشتوانه تشکیل کمیته تامین خسارت قرارگیرد که یکی از آنها دبیر کل سازمان ملل وقت است که چند روز قبل از اتمام زمامداری خود ، اعلام کرده بود که عراق مقصر اصلی جنگ است ، این موضوع سند مهمی برای ما است، دوم دیوان بین المللی دادگستری که پرونده ای را در خصوص سکوهای نفتی بررسی کرد و اعلام کرد آغازگر جنگ عراق بوده است، سوم کمیسیون سازمان ملل کمیسیونی به ریاست بلژیک است که در این کمیسیون هم اعلام شد صدام آغاز گر جنگ بوده و چهارم مسوولان فعلی عراق هستند که اعلام کرده اند که درزمان صدام او بوده است که آغاز گر جنگ بین ایران و عراق بوده است.
| شرایط فعلی عراق باعث شده است که ما خسارت را در حال حاضر نگیریم زیرا امنیت عراق برای ما مهم است به همین منظور این موضوع خسارت را غیر فعال گذاشته ایم |
سردار افشار با بیان اینکه برچیدن منافقین درعراق یکی از مطالباتی است که ایران ازعراق دارد و این حق ایران است اظهار داشت: در شرایط فعلی ایران به دنبال آرامش درعراق است، ایران کمک می کند به عراق تا مشکلاتش حل شود ولی با این حال این حق ایران است تا مطالباتی در خصوص برچیدن منافقین داشته باشد.
وی همچنین با اشاره به دادگاه صدام گفت: دادگاه صدام حرکت غیر دولتی بود که تشکیل شد، دادگاه داخلی بود که به مسائل کیفری و حقوقی صدام می پرداخت. ما باید از مجامع بین المللی می خواستیم تا پیگیر خسارت های ما باشد که مشخصا شورای امنیت باید بحث خسارات را پیگیری کند.
معاون فرهنگی و تبلیغات دفاعی ستاد کل نیروهای مسلح درادامه به جمله معرف حضرت امام (ره ) به هنگام قبول قطعنامه اشاره کرد و گفت: امام (ره) زمانی که قطعنامه را پذیرفتند اعلام کردند که جام زهر را نوشیدند، این به دلیل وضعیتی بود که ما درآن قرارگرفته بودیم، مصلحت کشوردراین بود تا ما جنگ را ادامه ندهیم، چیزی که برای امام سخت بود این بود که رزمندگان منتظر دستور جدیدی از سوی امام (ره) بودند که در نهایت امام خمینی (ره) قطعنامه را پذیرفتند و آن جمله را نقل کردند که با "پذیرش این قطعنامه جام زهررا نوشیدم"، امام (ره) با این کار خود در اصل سپاه و بسیج و ارتشیان را آرام کردند.
سردار افشار در پایان این گفتگوی صمیمی به پخش نامه حضرت امام خمینی( ره )، از سوی رئیس مجمع تشخیص مصلحت نظام اشاره کرد و گفت: با انتشار آن نامه حرف ناگفته برای پذیرش قطعنامه باقی نمانده است، مصلحت کشوردر آن روزها ایجاب کرد که امام قطعنامه را بپذیرد، این شهامت امام یک پایه دینی دارد که به قول فرمایش رهبر معظم انقلاب اسلامی، حرف مرد دو تا است، وقتی می فهمد کاری اشتباهی است قبول کند و آن حرف را تصحیح کند، اینکه دردوران جنگ ما شعار جنگ جنگ تا پیروزی، راه قدس از کربلا می گذرد را سر می دادیم ، شعار امام و ملت بود، اما شرایط در مقطع دیگر به گونه ای شد تا اینکه امام قطعنامه را پذیرفت.