پیامبر اکرم پس از بنیانگذاری نظام نوین اسلامی در مدینه، به منظور مداخله مسلمانان در شیوه حکومت و آگاه ساختن آنان با اهداف سیاسی اسلام ، مسجد را که مرکزی عمومی و محل تجمع مسلمانان برای ادای فرایض دینی بود ، به عنوان پایگاه حکومت و نهاد سیاسی اسلام برگزید .
آن حضرت در مسجد اصول سیاسی اسلام را ، به ویژه در اموری که می دانست مسلمانان از نظریات و تجربیات مفیدی برخوردارند ، به شورا می گذاشت، در متون تاریخی آمده است که پیامبر اسلام برای اتخاد مواضع مناسب در جنگ بدر ، در یکی از مساجد اطراف مدینه به نام مسجد "عرق الظبیه" با اصحاب به مشورت پرداخت و همچنین برای رفتن به جنگ احد در مسجد مدینه با مسلمانان تبادل نظر کرد .
حضرت محمد(ص) مقدمات فکری و اجتماعی بیشتر غزوات را در مسجد فراهم می کرد. آن حضرت با ایراد خطبه های گرم و پرشور ، مسلمانان را به جبهه های نبرد اعزام و به گفته ابن هاشم، پیامبر و اصحاب برای حضور در غزوه احد روز جمعه پس از پایان نماز از مسجد حرکت کردند .
بر اساس مستندات تاریخی، فرستادگان قبایل و سران مختلف نیز که برای برخی از مذاکرات با پیامبر به مدینه می رفتند، در مسجد با حضرت دیدار می کردند .
جریان ملاقات آن حضرت با نمایندگان قبیله "ثقیف" در مسجد مدینه از جمله رویدادهای مهم آن عصر است که بیشتر مورخان به تفصیل به شرح آن پرداخته اند . چنانکه واقد می گوید : پیامبر دستور داد سه سایبان از شاخ وبرگ درخت خرما در مسجد بسازند و ایشان د ر آن سایبان ها شبها تلاوت قرآن اصحاب را می شنیدند و شاهد عبادت آنان بودند . همچنین هنگام نمازهای واجب ، شاهد صفوف نماز مسلمانان بودند. نمایندگان چند روزی در آنجا ماندند تا به دعوت رسول خدا اسلام آورند .
مساجد می توانند به عنوان کلاس های کمک آموزشی، بخش عظیمی از نیازهای آموزشی جوانان را برطرف کنند وهمچنین با ارائه مطالبی در مورد زندگی خانوادگی می توان به نحوی شایسته در سازندگی زندگی انسان ها نقش داشت .
امروزه با فعال شدن رسانه های مختلف اطلاع رسانی مساجد از این رسالت خود که از ابتدا با آنان بوده، بسیار دور شده اند و بسیار ضروری است که با برنامه ریزی های دقیق، این نقش مساجد را زنده و فعال کرد .
باید بدانیم بخش عظیمی از تعلیم وتربیت و سازندگی از طریق مساجد به خوبی انجام می شود و در صورت تقویت این پایگاهها می توان آثار و تبعات بسیار مثبت وارزنده آن را در جامعه شاهد بود .