خبرگزاری مهر _ گروه جامعه: تعدادی از سرمایه گذارانی که از صندوق احیا و بهره برداری از بناهای تاریخی، خانه‌ای را اجازه کرده تا در آن سرمایه گذاری کنند، از اینکه کارشناسان فنی صندوق، تأیید طرح آنها را به تعویق می‌اندازد، گلایه دارند پاسخ مدیرعامل صندوق به این گلایه‌ها در این است که طرح‌های مرمتی و حفاظتی باید سختگیرانه باشد تا سرمایه گذار بداند مهمترین هدف واگذاری بنا، حفاظت و مرمت آن بوده است نه کسب درآمد و صرفاً تغییر کاربری.
در این باره، هادی میرزایی مدیرعامل صندوق توسعه صنایع دستی و فرش دستبافت و احیا و بهره برداری از بناهای تاریخی به خبرنگار مهر گفت: در گذشته طرح‌های احیا در حد مرمت کالبد بود. خانه امام جمعه تهران خانه‌ای ارزشمند است که طی سال‌ها در آن مرمت‌های غیر اصولی انجام شد. همین اتفاق در هتل ایران رشت نیز افتاد. برخی از سرمایه گذاران، بناهای تاریخی را با پروژه‌های ساخت اشتباه گرفته‌اند و بدون مطالعات تاریخی و تطبیقی، طرحی داده و می‌خواهند ما آن را تصویب کنیم. اگر مطالعات دقیق از مرحله پدیدآوری تا دوره‌های بهره برداری ارائه نکنند، ده سال هم که طول بکشد، طرح‌ها را تصویب نمی‌کنیم. ما خط قرمز و نماینده مردم هستیم.
برخی سرمایه گذاران در گذشته قراردادهایی بسته‌اند که آن شرایط با قراردادهای جدید متفاوت است و آن را سخت می‌دانند
وی افزود: برخی سرمایه گذاران در گذشته قراردادهایی بسته‌اند که آن شرایط با قراردادهای جدید متفاوت است و آن را سخت می‌دانند. ما سرمایه گذارانی داریم که طرح شان تنها با یک پاورپوینت تصویب شده است! قطعاً آن سرمایه گذار منتقد من خواهد بود. قرار نیست متناسب با سلیقه مان تغییری در بناهای تاریخی بدهیم. باید از بناها حفاظت شود. بپذیریم که مأموریت ما در بناهای تاریخی، حفاظت است و به این دلیل بناها را واگذار می‌کنیم که دولت توان حفاظت از آنها را ندارد. حالا اگر هدف ما حفاظت است، آیا این حق را داریم که اجازه مداخله در آن را بدهیم تا حدی که تزئینات را بدون مداخله کار کنند؟ سرمایه گذاری، آلبوم تزئینات آورده و حتی گل‌ها را درست پیاده سازی نکرده با این تصور که ما ماشین امضا هستیم و همه چیز را امضا می‌کنیم. خیر این طور نیست.
میرزایی گفت: در طول این مدت تقریباً تأخیرات غیر مجازمان نزدیک به صفر بوده است. درباره خانه امام جمعه حدود دو ماه تأخیر داشتیم. علت آن هم این بود که در تعاملات، همکاران ما ایرادات وارده به سرمایه گذار را کتبی اعلام نکرده بودند. ما به جز دو سه سرمایه گذار با هیچکدام مشکلی نداریم.
واگذاری ۷۰ بنای تاریخی در یک سال و نیم گذشته
میرزایی گفت: روزی که به صندوق احیا آمدم تعداد مزایدات برگزار شده در طول فعالیت صندوق برای ۸۰ بنا بود که از این تعداد، مزایده ۶۵ بنا منجر به نتیجه شده و در حال مرمت و بهره برداری است. در طول یک سال و نیم گذشته ۷۰ بنای تاریخی در معرض آسیب جدی را واگذار کردیم شاید ۸۰ درصد این بناها بارها به مزایده رفته بودند اما متقاضی نداشتند. ما توانستیم با بازاریابی مناسب، زمینه شناسایی سرمایه گذاران را در استان‌های مختلف فراهم کنیم.
طیف کاربری بناهای تاریخی را اقامتی و پذیرایی در نظر گرفتیم برای کاربری فرهنگی هم باید توضیح بدهند منظورشان چیست
وی گفت: طیف کاربری بناهای تاریخی را اقامتی و پذیرایی در نظر گرفتیم برای کاربری فرهنگی هم باید توضیح بدهند منظورشان چیست. ما تا کنون ۱۴ حمام ایرانی واگذار کرده‌ایم مثلاً شهرستانک دو حمام داشت که هر دو قرار بود پذیرایی باشند اما الان به عنوان حمام ایرانی استفاده می‌شود.
مدیرعامل صندوق حفظ و احیای آثار تاریخی در پاسخ به این سوال که ممکن است دو حمام در یک منطقه جواب ندهد گفت: باید جواب بدهد چطور حمام‌ها در ترکیه گردشگر جذب می‌کنند؟ حمام ایرانی هم سبکی از زندگی بوده است. حمام سعدیه و رضویه در قزوین قرار بود یکی پذیرایی و دیگری اسپا شود که گفتیم هر دو حمام ایرانی باشند. اما حمام تنکابنی در فاصله ۵۰ متری آنها وجود داشت. منطقی نبود در یک جا سه حمام ایرانی وجود داشته باشد به همین دلیل به آن کاربری پذیرایی با وجود جریان آب و سبک زندگی حمام دادیم. یعنی وقتی به آنجا رفتید احساس نکنید وارد رستوران شدید بلکه در واقع به یک حمام موزه رفته‌اید که بخشی از آن هم پذیرایی است.
میرزایی افزود: طیف دیگر خانه‌های خلاق بود که واگذار شده و در مرحله مرمت است بخشی از واگذاری‌ها هم درباره بناهای تاریخی و طبیعی بود مثل کاروانسراهای «قزلق»، «دیمه لو» و «رباط سفید» به عنوان احیاگر بخشی از کاروانسراهای صفوی جنگل‌های هیرکانی. بخشی هم احیای کوشک باغ‌ها مثل بمپور یا امیر مفخم خمین بود که تاکید آنها بر احیای باغ‌های ایرانی است. یعنی باید باغ محلی متناسب با اقلیم و منطقه و سابقه تاریخی در آنجا احیا شود. تمام بناهایی که واگذار می‌کنیم بر احیای گونه‌های گیاهی و تاریخی آن منطقه به عنوان تاکید ویژه در دستور کار دارند. بخشی از بناها طرح راه آبادی یا احیای بناهای روستایی را داشتند که فعالیت بنا را به جای اینکه صرفاً پذیرایی و اقامتی شود به مرکز داد و ستد روستا تبدیل می‌کند اقتصاد روستا مجدد از طریق کاروانسراها احیا خواهد شد که در آینده به شبکه ای از کاروانسراها تبدیل می‌شود.
دریافت کمک‌های بلاعوض با افزودن کاربری صنایع دستی
وی گفت: بحث‌های حمایتی صنایع دستی و بافندگی‌ها که به عنوان تاکید در همه بناهای تاریخی توصیه می‌کنیم، یک نگاه کلان است. اگر بخشی از فضایی که دارند را به مرکز تولید و عرضه صنایع دستی تبدیل کنند کمک‌های بلاعوض می‌گیرند. مثل خانه باقری‌های گرگان یا خانه حیرانی یزد. برخی از کاربری بناها را خانه اقامتی قرار دادیم. به جای کلمه بوم گردی کاربری خانه اقامتی را داریم. بوم گردی اصالتاً ربطی به تاریخ و تمدن ما ندارد. برخی از بناها تنها باید کاربری خانه داشته باشند. حتماً خانه‌های بافت تاریخی نباید هتل و رستوران شوند بلکه باید همان کاربری خانه را داشته باشند.
میرزایی گفت: سعی کردیم فعالان اقتصادی مناطق را پیدا کنیم و به جای اینکه مثلاً شرکت چادرملو درون مجموعه خود، مهمانسرا بسازد، آن هزینه را خرج احیای مجموعه چرخاب اردکان کند. در دزفول وقتی خواستیم خانه‌ای را به مزایده بگذاریم گفتند هنر را نابود می‌کنید گفتیم نگاه ما در برخی از بناها مدیریت بهره برداری است. اینکه یک خانه رایگان به کسی داده شود خیانت است. این امتیاز برای همه باشد. هنرمندانی در خانه هستند که آنجا را به پاتوق فرهنگی تبدیل کرده است. ما هم با همین نگاه آن را واگذار می‌کنیم مثل خانه علوی در آذربایجان یا خانه پروین اعتصامی یا خانه سوزنگر در دزفول. نقش ما به عنوان حاکمیت در این خانه‌ها از تصدی‌گری خارج می‌شود و تولی گری می‌کنیم.
مدیرعامل صندوق توسعه صنایع دستی، احیا و بهره برداری از بناهای تاریخی گفت: خانه پدری جلال آل احمد با کاربری فرهنگی هنری و آئینی واگذار شد. با واگذاری این بناها به عنوان پذیرایی و هاستل مخالف هستم. پذیرایی می‌تواند خدمت وابسته باشد اما نباید پذیرایی اصل کاربری باشد. در این دوره‌ها هیچ واگذاری به شهرداری‌ها انجام نشده است. همچنین بخشی از طرح باغ نمیر تفت بعد از ۱۳ به عنوان باغ محله در شورای فنی تصویب می‌شود. خانه‌های فاضلی در مجاورت خانه رهبر معظم انقلاب در ایرانشهر استان سیستان و بلوچستان، خرابه‌ای بود که معضلاتی را برای همسایگان به وجود آورد. خانه حضرت آقا نیز به مدت دو سال بسته بود در حالی که کاربری موزه قرآن داشت. بهره بردار مکلف است بنا را به صورت موزه حضرت آقا بهره برداری کند. امیدواریم این بنا در سال ۱۴۰۱ افتتاح شود. ما باید بپذیریم دولت بهره بردار خوبی نیست. اگر بود که آنجا به چنینی وضعیتی نمی‌افتاد.