خبرگزاری مهر - گروه هنر- عطیه مؤذن؛ ساعت یک و نیم بامداد است که به پشت صحنه برنامه تلویزیونی «ماه من» می‌رسم و تقریباً جزو موارد نادر است که در چنین ساعتی اساساً بخواهید در شهر برای پوشش خبری یک برنامه تلویزیونی بروید. شب‌های رمضان اما داستان تا حدی فرق می‌کند و سال‌هاست که برنامه‌های سحری تلویزیون در ماه رمضان شب‌زنده‌دارتر از همیشه بازتاب دهنده این حال معنوی برای سحرگاهان هستند.
این شب‌زنده‌داری ماه رمضان البته در دوران دنیای قبل از کرونا چند سالی شهر را هم بیدار نگه داشته بود و حتی می‌توانستید نیمه شب به مکان‌های تفریحی مثل سینما هم بروید.
حالا اما شهر اینقدر خلوت است که فاصله منزل تا لوکیشن برنامه تلویزیونی ۱۰ دقیقه بیشتر نمی‌شود و حتی زودتر از عوامل برنامه به لوکیشن می‌رسم. به سمت استودیو «ماه من» می‌روم. در باز است و فقط یکی دو نفر در حال آماده سازی دکور هستند.
یکی که احتمالاً مسئولیت امور تدارکات را به عهده دارد، به سمت اتاق پذیرایی هدایتمان می‌کند و با شربت آبلیمو و چای پذیرایی می‌کنند؛ به یک پذیرایی اجباری مهمانمان می‌کنند تا در همین اتاق صبر کنیم و به نوعی به استودیو و دکور برنامه ممنوع‌الورود می‌شویم و بعد از آن مجوز ورود دوباره با حسام پوراسماعیلی مدیر تولید برنامه فراهم می‌شود. همین طور که به سمت دکور هدایتمان می‌کند از ۵۰ نفری می‌گوید که شبانه درگیر این برنامه هستند و مقرراتی که وجود دارد.
حالا ساعت دقایقی از ۲ بامداد گذشته است و درحالیکه بخشی از مردم عادی حتی سختشان است که در شب‌های رمضان برای خوردن سحری بیدار شوند و ترجیح می‌دهند روز بعد را بدون سحری روزه بگیرند ولی از خواب شب نزده باشند و یا در واپسین دقایق بیدار می‌شوند و با خیال راحت سحری می‌خورند این ۵۰ نفر، هر شب از نیمه‌های شب که می‌گذرد آماده می‌شوند از خانه بیرون می‌زنند به لوکیشن برنامه تلویزیونی می‌روند و سحری خورده و نخورده تلاش دارند آنتن تلویزیون را تا چند ساعتی با حال و هوای رمضان شب زنده دار نگه دارند.
۶۰ هزار لیتر آب در یک استخر
داخل استودیو عوامل در حال قرار دادن و چیدمان دوربین‌ها هستند. استودیو البته یک سوله بزرگ در مصلی است جایی که محل خرید پوشاک و مایحتاج مردم و مکان‌هایی مشابه جمعه بازار بوده است. در داخل سوله جلوتر که می‌روید به استخر آبی می‌رسید که این شب‌ها، آب‌های روان و مواج آن در قاب تلویزیون دیده می‌شد و حتی عده‌ای از مردم در فضای مجازی با اجرا و گفتگوی نجم‌الدین شریعتی مجری برنامه در وسط این آب شوخی‌هایی داشتند.
حسام پوراسماعیلی این استخر با مساحت ۲۰۰ مترمربع را بزرگترین بخش چالشی برنامه می‌داند که در هر بار تعویض آب ۶۰ هزار لیتر آب باید با تانکر خالی شود و باز پر شود.
مجری در این استخر روی یک استیج دایره‌وار در وسط این آب‌های مواج گفتگو می‌کند و طی این شب‌ها چون از قاب تلویزیون هیچ راه عبور و مروری به سمت مجری دیده نمی‌شد برخی تصور می‌کردند این آب‌ها واقعی نیست. در شب‌های احیا و حتی شب میلاد استخر آب باشکوه‌تر تزئین می‌شد و یا با شمع و گل و تزئینات دیگر آب را آذین بسته بودند امشب اما آنچه دیده می‌شود آب است و آب.
نجم‌الدین شریعتی مجری برنامه برخلاف برخی مجری‌ها که آخر از همه به برنامه‌ها می‌آیند سعی می‌کند خود را زودتر برساند. به اتاق گریم می‌رود، کار گریم چند دقیقه‌ای طول می‌کشد، سپس موهایش را که خط قرمزش است خودش شانه می‌زند و مرتب می‌کند و بعد برای پلاتوهایی که معمولاً هم خودش می‌نویسد و یا حتی بداهه روی آنتن می‌گوید تمرکز می‌گیرد. در این وقت صبح پر از انرژی است و با اینکه چند باری از بهم ریختن خواب و برنامه‌ریزی روزانه‌اش با برنامه‌های سحری گلایه می‌کند اما همه اینها را با خنده و شوخ طبعی تعریف می‌کند. قرار است چند دقیقه‌ای هم گفتگو کنیم اما تا آماده می‌شود که مصاحبه را آغاز کنیم هشدارهای مدیر صحنه آغاز می‌شود.
ساعت نزدیک ۲:۳۰ دقیقه بامداد است و مدیر صحنه آلارم آنتن را می‌دهد. تا دقایقی دیگر تیتراژ برنامه روی آنتن می‌رود، همه آماده‌باش هستند. یکی از مسئولان تدارکات استیج را با تی می‌کشد کاری که با هر آیتم و هر بخش از برنامه تکرار می‌کند.
چهار دوربین در چهار نقطه از استودیو قرار گرفته است. یوسف منصوری تهیه‌کننده برنامه چک نهایی امور را می‌کند و برگه‌ای از جزئیات کنداکتور امشب در دست دارد. حالا استودیو خاموش است و فقط به اندازه نوری که از یک قرص ماه تابانده می‌شود در جایی که شریعتی ایستاده و منتظر است با سه دو یک پلاتوی خود را بگوید روشن مانده است. سه دو یک که می‌گویند رو به دوربین می‌گوید: «سلام خدای ماه من» ویدئو وال بزرگ صحنه هم روشن شده است؛ تصویر آغازین برنامه آسمان شب است با پس زمینه‌ای آبی و تیره و قرص ماه کامل در وسط آن.
این تصاویر البته چند باری به اقتضای گفتگوها و فضاسازی برنامه تغییر می‌کند و به تصاویری از حرم امام رضا، جمکران و… بدل می‌شود. یوسف منصوری تهیه‌کننده برنامه درباره انتخاب این دکور و استخری که ساخته شده است می‌گوید: این استخر از ورقه‌های آهن ساخته شده است و حدود ۱۳۰ ورقه آهن در ساخت آن استفاده شده و با نانو هم درزگیری شده است و ۱۳۰ متر مربع هم اندازه ویدئو وال است که امیرحسین میرطالب سازه آن را طراحی و اجرا کرده است.
وی اضافه می‌کند: غیر از آن گروه دیگری هم روی موارد گرافیکی کار می‌کردند. به طور مثال عکس‌هایی که در اینترنت بود برای استفاده در پس زمینه مناسب نبود چون کیفیت لازم را نداشت. مثلاً ما تصویری از حرم امام علی (ع) را در میان پس زمینه‌ها داشتیم اما این تصویر واقعی نبود و ما برای آن با دوستانی در عراق ارتباط گرفتیم فیلمی از خود حرم دیدیم، زاویه را پیدا کردیم و از آنها خواستیم با کیفیت و لنز مورد نظر در فلان ساعت از روز عکاسی کنند. تصویر ما از حرم امام علی (ع) ۶ یا ۷ عکس است که فتوشاپ شده و اینگونه شده است.
منصوری در نهایت از بازخوردهای مثبت دکور می‌گوید و اضافه می‌کند که خدا را شکر دکور خیلی هم در فضای مجازی و هم در خود سازمان صداوسیما دیده شد و حتی شوخی‌های بسیاری با این دکور انجام شد.
این جزئیات برای هر یک از آیتم‌های برنامه رعایت شده است و از موسیقی تا عکس و تصویر و مناجات و شعر و کلمات تلاش شده است نوعی «خلق» و آفرینش صورت بگیرد تا اینکه از محتوای آماده شده استفاده شود.
با پخش چند آیتم نجم‌الدین شریعتی به استقبال گفتگو با اولین مهمانش می‌رود؛ جواد تاجیک که راوی دفاع مقدس است و در شب‌های قبل هم از جبهه و جنگ و سردار سلیمانی نکات و خاطراتی را بیان می‌کرد.
در خلال برخی از این گفتگوهاست که عوامل می‌توانند به صرف سحری دقایقی بروند و بازگردند. خود شریعتی البته در تمام این اوقات پای کار است و البته در هیچیک از این شب‌ها سحری هم میل نکرده است.
تفاوت‌های گریم برنامه مذهبی و گفتگو محور
هر یک از مهمان‌ها که می‌رسد به اتاق گریم هدایت می‌شود. گریم البته در برنامه‌های زنده معنای متفاوتی با سریال و آثار نمایشی دارد و گریمور بیشتر به تقارن بخشی و جلوه‌های بصری مهمان کمک می‌کند. منوچهر کبیری گریمور برنامه در این باره می‌گوید یک حساسیت درباره برنامه‌های مذهبی و مهمانانشان وجود دارد که بیشترین تأکیدشان روی این است که غیرطبیعی نشوند. در حالی که ما به نوعی متعادل سازی می‌کنیم و ایرادهای صورت برطرف می‌شود. البته وقتی هم از ایراد می‌گوئیم دلخور می‌شوند که مگر صورتشان ایراد دارد اما این ایرادها از منظر گریمور است و اینکه نیاز است روی فرم صورت کار شود.
امیر کرمانشاهی مداح مشهدی دیگر مهمان برنامه است. دقایقی روی آنتن زنده مداحی هم می‌کند و استودیو برنامه را به حال و هوای هیأت نزدیک می‌کند.
در حین گفتگوها تصاویری از دفاع مقدس و یا دیگر تصاویر دیگر روی ویدئووال نقش می‌بندد. انعکاس تصویری از حرم ائمه در آب بر شکوه و جذابیت تصویری آنها می‌افزاید؛ تصاویر اینجا البته با فاصله‌ای مشخص نسبت به سطح استخر دیده می‌شوند درحالیکه از قاب تلویزیون به دلیل نبود این فاصله‌ها مخاطب را با واقعیتی مجازی از تصاویر بارگاه ائمه و اماکن مقدسی که در پس زمینه می‌افتد روبه‌رو می‌کند.
فضای برنامه مذهبی همیشه پشت بام و گنبد و… بوده است
تهیه‌کننده «ماه من» در همین فواصل توضیحی هم درباره برنامه‌های مذهبی می‌دهد و به این سوال پاسخ می‌دهد که چرا معمولاً خود سازمان هم نگاهی کلیشه‌ای به این برنامه‌ها دارد و می‌گوید: بعضاً گفته می‌شود که نگاه به برنامه‌های مذهبی در سازمان مظلوم واقع شده است و این حرف غلطی نیست اما مدتی است که این نگاه تغییر پیدا کرده است. بخشی به این دلیل است که نگاه به کار مذهبی نسبت به تاکشو و کارهای نمایشی پایین‌تر است و بخشی هم این است که من برنامه ساز باید اثبات کنم که در فضای مذهبی هم می‌شود کار متفاوت و خلاقانه انجام داد. فضای کاری خود ما تهیه کنندگان در کار مذهبی همیشه یک پشت بام یا گنبد و… بوده و خیلی فرقی نداشته است که دو نفری که با هم گفتگو می‌کنند چه پس زمینه‌ای در پشت آنها پخش می‌شود. با این حال برای هر یک از جزئیات این برنامه تلاش شد و در همین برنامه اگر سی شب را ببینید دو شب را با یک کنداکتور و شبیه به هم پیدا نمی‌کنید.
حالا حجت الاسلام سیدمحمد باقر علوی به استودیو می‌رسد این آخرین بخش گفتگومحور برنامه است، با ماسکی که انتهای آن تا قسمت پایانی محاسن وی رسیده است و ظاهری مثلث گونه دارد.
سختی مجوز دادن به صوت‌های جدید دعا
پس از یک آیتم حالا صحنه را برای حضور او آماده می‌کنند، پلی که محل اتصال استخر تا استیج است در آب قرار می‌گیرد و حجت‌الاسلام علوی با رد شدن از آن در مقابل دکور و شریعتی قرار می‌گیرد. درباره حضرت علی (ع) صحبت می‌کند و شیوه‌های زندگی و حکومت داری آن حضرت.
در میان همین آیتم‌ها دعای سحر هم خوانده می‌شود دعایی که در این برنامه به شیوه متفاوت و بدیعی خوانده می‌شود و به نوعی برای اولین بار است که چنین فضایی از یک دعای مناجات گونه در تلویزیون دیده می‌شود.
منصوری پخش این دعا را با نوعی مقاومت هم می‌داند و توضیح می‌دهد: صوت‌های مصوب در آرشیو صداوسیما وجود دارد که معمولاً می‌خواهند از همان آثار استفاده کنیم و به آثار جدیدتر به سختی مجوز می‌دهند.
وی در توضیحات بیشتری از این دعا می‌گوید: این دعا در صدای پس زمینه از وکال بهره گرفته است که تنظیم استودیویی شده است و لحن آن لحن عربی متفاوت و جدیدی است که تاکنون دعای سحر به این شکل نداشته‌ایم و چون می‌خواستیم با مخاطب جوان ارتباط بگیریم برای تصویر هم از تکنیک‌های جدید بهره گرفتیم و بازخورد خوبی هم از این مخاطب جوان گرفتیم.
آخرین دقایق برنامه است و مجری پلاتوهای پایانی را می‌گوید. اذان صبح را می‌گویند و عوامل صحنه را جمع می‌کنند که تازه می‌توانیم دقایقی هم با نجم‌الدین شریعتی گفتگو کنیم.