آیت الله سید علی حسینی اشکوری در گفتگو با خبرنگار مهر، در مورد رؤیت هلال ماه‌های قمری که موضوع بعضی از احکام شرعی مانند روزه ماه مبارک رمضان و اثبات ماه اول شوال است، گفت: برای کسانی که آشنایی به منابع فقهی و طریقه استنباط دارند، وجود اختلاف در نتیجه استنباط کاملاً طبیعی است. به عنوان تکلیف بر کسی که صلاحیت استنباط را دارد و استنباط نمود، آن حکم منجز می‌شود و در صورت خطا هم معذور است. همچنین نسبت به مقلدین آن شخص جامع‌الشرایط و تقلید از وی بر اساس موازین صورت گرفته نیز معذور است.
انجام وظیفه مقلدین
عضو مجلس خبرگان رهبری با بیان آنکه بین مؤمنین نسبت به یوم‌الشک نباید دغدغه وجود داشته باشد، گفت: کسی که با عمد و آگاهانه روز عید فطر را روزه گرفته باشد مرتکب معصیت شده و کسی که علم به حلول ماه شوال نداشته، وظیفه دارد که روزه بگیرد، حتی اگر بعداً علم پیدا کند ماه شوال بوده است. اگر برای کسی ثابت نشد که ماه شوال است، وقتی در موطن خود باشد، موظف است روزه بگیرد یا مسافرت کند.
سوالات مؤثر در اختلاف نتیجه
وی افزود: یکی از مسائل مهم در رؤیت هلال آن است که باید دانست چندین نظریه و سوالات مهم وجود دارد که در اختلاف نتیجه موثرند. پس باید توجه داشت که زمینه اختلاف از نواحی گوناگون وجود دارد از جمله آن سوالات که منجر به رسیده به نظریه‌ای مرتبط است این است که آیا رؤیت در یک منطقه که ماه از محاق خارج شده یعنی متولد شده و قابلیت رؤیت پیدا کرد و حتی رؤیت بالفعل هم شد؛ آیا برای تمامی بلاد کافی است؟
آیت الله اشکوری افزود: سوال دوم این است که آیا اگر در یک نقطه هلال ثابت شد، برای تمامی مناطق که در شب با این منطقه رؤیت اشتراک دارند کفایت می‌کند یا خیر؟
وی در توضیح سوال سوم گفت: آیا رؤیت در یک منطقه و افق، برای منطقه قریب الافق با آنجا کفایت می‌کند؟
آیت الله اشکوری افزود: سوال بعدی این است که اگر در مناطق شرقی بلاد رؤیت شدهای برای مناطق غربی بلاد کافی است یا خیر؟ همچنین آیا رؤیت قبل از غروب کافیست یا اینکه حتماً باید بعد از غروب رؤیت صورت پذیرد؟
وی ادامه داد: همچنین می‌توان سوال کرد که آیا تطویق یعنی هاله داشتن ماه دلالت می‌کند که ماه شب دوم است یا خیر؟ و اگر ماه سایه داشت آیا تکوینا شب سوم ماه است یا خیر؟
آیت الله اشکوری گفت: آیا رؤیت قبل از زوال (ظهر شرعی) یا بعد از زوال ممکن است یا نه؟ اگر قبل از زوال رؤیت صورت گرفت آیا این دلیل بر اثبات بر آن است که شب قدر شب اول ماه بوده است؟ اگر بعد از زوال باشد برای شب بعد است؟
وی افزود: آیا رؤیت با چشم مسلح کافیست یا رؤیت باید با چشم طبیعی باشد؟
عوامل ابراز اثبات رؤیت هلال
آیت الله حسینی اشکوری با بیان آنکه در زمان رؤیت هلال، چنانچه خود شخص، مشاهده کند یا بیّنه اقامه شود، به عنوان راه‌های اول و دوم عوامل ابراز اثبات هلال می‌باشد، گفت: راه سوم آن است که اکمال عِدّه صورت بگیرد یعنی وقتی ۳۰ روز از ماه قبل گذشت روز سی و یکم، اول ماه جدید است.
وی افزود: راه چهارم آن است به قول منجمین و رصدخانه‌ها که موجب علم و اطمینان می‌شود تمسک کرد که ظاهراً با توجه به پیشرفت‌های علمی امروز، قول رصدخانه‌ها نیز موجب علم و اطمینان است. راه پنجم آن است که اگر حاکم جامع‌الشرایط حکم کرد به حلول ماه برای کسانی که قائل به آن هستند که ولی فقیه می‌تواند حکم بکند ماه ثابت است.
عضو مجلس خبرگان رهبری با بیان این نکته مهم که تشخیص ابراز و اثبات هلال به دست خود مکلف است، ادامه داد: اگر در یک مورد مکلف تشخیص داد که حاکم اینجا اشتباه کرده و مستند حکم حاکم اشتباه است، باید به وظیفه و تشخیص خود عمل کند. چرا که حکم حاکم، طریق برای رسیدن به اثبات حکم است.
رؤیت با چشم مسلح
وی با اشاره به آنکه بحث اصلی آن است که رؤیت باید حتماً با چشم غیرمسلح باشد یا آنکه رؤیت با چشم مسلح نیز کافی است، گفت: بعضی از فقها از جمله رهبر معظم انقلاب، رؤیت با چشم مسلح را کافی می‌دانند که ظاهراً حق نیز همین است و تعدادی دیگر از علما نیز آن را کافی نمی‌دانند و روایات را منصرف به رؤیت با چشم غیر مسلح می‌دانند و دلایلی را نیز بیان می‌کنند.
آیت الله اشکوری افزود: جواب آن ادلّه این است که؛ اولاً رؤیت با چشم مسلح نیز وجدانا رؤیت است و حقیقت رؤیت صدق می‌کند. تولد هلال یک تولد تکوینی است که بر اساس خروج از محاق تحقق پیدا می‌کند و با فاصله گرفتن، طی زمان معین از خورشید قابلیت رؤیت پیدا می‌کند. شاید این هلال با چشم عادی دیده نشود اما با چشم مسلح دیده می‌شود.
طریق بودن رؤیت
آیت الله حسینی اشکوری با بیان اینکه طبق روایات، رؤیت موضوعیت ندارد بلکه طریقیت دارد یعنی طریق برای رسیدن به تحقق حلول ماه قمری است، گفت: افرادی که قائل به عدم رؤیت با چشم مسلح هستند استدلال می‌کنند که پس از تطهیر لباسی که نجس شده است و بعد از ازاله نجاست، همچنان با چشم مسلح می‌توان ذرات نجاست را بر لباس دید و باید قائل به نجاست لباس بود در حالی که شرعا پاک است.
وی افزود: در جواب قائلین به این استدلال باید گفت: اولاً در باب طهارت و نجاست تسهیل شده است، یعنی بنای شارع بر آسان گرفتن است، لذا در صورت ازاله نجاست، رنگ باقیمانده از نجاست مانند رنگ خون، مانع استفاده از لباس نیست و وجود رنگ بدون وجود ذرات معنی ندارد و حتماً آن ذرات وجود دارد اما اینجا شارع به علت محل ابتلای کثیر مردم، یک تسهیلی در باب طهارت و نجاست دارد.
آیت الله اشکوری در ادامه افزود: دومین پاسخ آ ن است که در بین کسانی که قائل به رؤیت با چشم غیرمسلح هستند، دیدن آنچه که خداوند حرام کرده مانند نامحرم و عورت و غیره با چشم مسلح مانند ذره بین و دوربین و تلسکوپ و غیره جایز نیست. یعنی فقیهی نداریم که گفته باشد نظر با تلسکوپ به مواردی که ممنوع است اشکالی ندارد. پس رؤیت هلال بر اساس چشم مسلح، با چشم عادی فرق ندارد همانطور که با دیدن با چشم عادی اول ماه را ثابت می‌کند رؤیت با چشم مسلح نیز اول ماه را ثابت می‌کند.