خبرگزاری مهر _ گروه جامعه؛ صنایع دستی کشور ایران مشمول گروه کالاهای مختلفی است که اصلی ترین آنها شامل کف پوش‌های نساجی مانند فرش دستباف، گبه، گلیم، جاجیم و سایر آثار دستی و هنری مانند انواع صنایع دستی سنتی مرصع کاری، معرق کاری، مینا کاری و همچنین صنایع دستی سفالی است. در گزارش پیش رو برآنیم تا میزان و ارزآوری حاصل از صادرات این گروه کالایی در سالی که گذشت را از نگاه گمرک ایران بررسی کنیم.
مطابق با دسته بندی دفتر آمار و اطلاعات وزارت صمت بر اساس کدتعرفه های کتاب مقررات صادرات و واردات سال ۱۳۹۹، گروه کالایی «صنایع دستی و آثار هنری» ذیل ۱۱۱ ردیف کد تعرفه hs و گروه کالایی «فرش و کف پوش‌های دستباف» ذیل ۱۶ ردیف کدتعرفه hs طبقه بندی شده است.
گروه کالایی «فرش و کف پوش‌های دستباف» عمدتاً شامل انواع فرشهای دستباف، گبه، گلیم، سوماک و جاجیم است. اما گروه کالایی «صنایع دستی و آثار هنری» طیف گسترده‌ای از اشیای هنری و صنایع دستی را به خود اختصاص می‌دهد که از مرصع کاری، میناکاری، معرق کاری تا تابلوهای نقاشی، مجسمه و سایر اشیا تزئینی (به استثنای چینی) ازسفال، خاتم کاری، صنایع دستی قلم کاری بر روی مس و … را شامل می‌شود.
بر اساس اطلاعات موجود و مقدماتی، صادرات غیر نفتی سال ۱۳۹۹، بالغ بر ۱۱۳۶۷۴ هزارتن و به ارزش ۳۴۹۹۸ میلیون دلار بوده که از این میزان صادرات، در مجموع بالغ بر ۱۲۶ میلیون دلار به این دو گروه صنایع دستی و آثار هنری اختصاص داشته است. این میزان تنها حدود ۰.۴ درصد (کمتر از نیم درصد) از کل ارزش صادرات غیر نفتی طی سال گذشته را به خود اختصاص داده است.
از این میزان صادرات، حدود ۵۷۲۶ هزارتن به گروه کالایی «فرش و کف پوش‌های دستباف» و به ارزش ۷۹ میلیون دلار بالغ گردیده که نسبت به سال ۱۳۹۸ علیرغم رشد ۲۲ درصدی در وزن با کاهش ۱ درصدی در ارزش دلاری مواجه بوده است. شایان ذکر است سهم ارزشی این گروه کالایی از کل صادرات غیر نفتی کشور در سال گذشته تنها ۰.۲۴ درصد بوده است. نکته‌ای تأمل برانگیز که توجه ویژه به این بخش صنعت را طلب می‌نماید. بازارهایی مانند چین و هند گوی سبقت صادرات صنایع دستی ایرانی را از کف صنعتگران ایران ربوده و بخش عمده‌ای از بازار جهانی را از آن خود ساخته‌اند. تفکیک گروه کالایی فوق به شرح زیر است:
صادرات فرش دستباف: حدود ۴ هزارتن فرش دستباف به ارزش ۶۸ میلیون دلار صادر شده که نسبت به سال ۱۳۹۸، ۲۸ درصد رشد وزنی و ۴ درصد رشد ارزشی را نشان می‌دهد. کشورهای آلمان، امارات متحده عربی، ژاپن، پاکستان و استرالیا ۵ کشور عمده و نخست خریدار فرشهای ایرانی در سال ۱۳۹۹ بوده‌اند.
صادرات گبه: شامل ۲۶۳ تن به ارزش ۴ میلیون دلار بوده که نسبت به سال گذشته آن کاهش ۱۷ درصدی در وزن و همچنین کاهش ۳۱ درصدی در ارزش را به دنبال داشته است. کشورهای ژاپن، سویس، چین، آلمان و ایتالیا ۵ کشور عمده و نخست خریدار گبه ایرانی در سال ۱۳۹۹ بوده‌اند. این ۵ کشور در مجموع ۳.۹ میلیون دلار از ارزش کل صادرات گبه های ایرانی را در سال گذشته به خود اختصاص داده‌اند که در این میان سهم کشور ژاپن به تنهایی بالغ بر ۸۶ درصد و ارزش ۳.۵ میلیون دلار بوده است.
صادرات جاجیم: در سال ۱۳۹۹، ۳۰۶ تن جاجیم دست باف به ارزش حدودی ۱ میلیون دلار از کشور صادر شده که نسبت به مدت مشابه سال قبل آن حاکی از رشد ۸۵ درصدی در وزن و۲۱ درصدی در ارزش دلاری است.
کشورهای عراق، قطر، ترکمنستان، افغانستان و پاکستان عمده خریداران جاجیم ایرانی بوده‌اند. عراق با سهم حدود ۵۵ درصدی (بیش از نیمی از ارزش صادرات جاجیم در سال ۹۹) از کل صادرات جاجیم در رتبه نخست خریداران این کالا بوده است.
صادرات گلیم و سوماک: اگرچه صادرات گلیم و سوماک با وزن ۱.۵ هزارتن و با ارزشی بیش از ۶ میلیون دلار صورت گرفته اما کاهش حدود ۲۵ درصدی در ارزش دلاری را علیرغم رشد وزنی ۱۰ درصدی به دنبال داشته است. این امر توجه به کیفیت تولید و همچنین کیفیت و مرغوبیت مواد اولیه مصرفی برای تهیه این محصول دست باف را دو چندان می‌کند. کشورهای عراق، آلمان، قطر و ژاپن عمده خریداران گلیم و سوماک ایرانی بوده‌اند که بیش از ۸۷ درصد از ارزش صادرات این کالا را به خود تخصیص داده‌اند.
گروه کالایی «صنایع دستی و آثار هنری»: انواع صنایع دستی و آثار هنری در سال ۱۳۹۹، به وزن تقریبی ۱۱ هزار تن و با ارزشی بالغ بر ۴۷ میلیون دلار از کشور صادر شده است. این میزان صادرات تنها حدود ۰.۱۴ درصد از ارزش کل صادرات غیر نفتی سال گذشته را به خود اختصاص داده است.
در بین اقلام صنایع دستی و آثار هنری صادر شده، «صنایع دستی سنتی مرصع کاری» با وزنی حدود ۸۰۰ کیلوگرم و با ارزشی حدود ۳۲ میلیون دلار، نخستین کالای صادراتی در این گروه کالایی طی سال ۹۹ بوده که به کشور ترکیه صادر شده است.
«مجسمه و سایر اشیای تزئینی (به استثنای چینی) از سفال صنایع دستی» دومین کالای صادراتی این گروه با وزن ۷.۷ هزارتن و با ارزش بالغ بر ۱۱ میلیون دلار بوده است. مقصد عمده صادراتی این گروه صنایع دستی سفالی، کشورهای عراق، کویت، امارات متحده عربی، عمان و قطر بوده است.
ترمه، کولاژ، مصنوعات چوبی خاتم کاری شده، کیف کارشده، مصنوعات شیشه‌ای دست ساز و.... از دیگر صنایع دستی صادر شده در این گروه بوده‌اند.
بازار فروش وسیع، استعداد و توانایی تولید، ظرافت و زیبایی صنایع دستی ایرانی، مرغوبیت کالا، نام و آوازه صنایع دستی ایرانی و نیاز اندک به سرمایه اولیه برای تولید در بازار کنونی و شرایط اقتصادی از عمده ترین مزایای رقابتی برای صنعتگران ایرانی جهت گسترش فعالیت خود و کسب سهم بیشتری از بازارهای جهانی است.