خبرگزاری مهر - گروه هنر- عطیه موذن: پس از پایان فصل چهارم برنامه «دورهمی» و با وجود حرف و حدیث‌های بسیاری که درباره سرانجام این برند محبوب در برخی رسانه‌ها منتشر می‌شد، بالاخره خود مهران مدیری وعده داد که با تغییر ساختار، فصل پنجم این برنامه را روانه آنتن خواهد کرد؛ وعده‌ای که شب گذشته محقق شد و با رونمایی از ساختار جدید این برنامه، مهران مدیری هم بخش دیگری از ظرفیت‌های خود را برای اجرای پرانرژی یک «مسابقه تلویزیونی» به نمایش گذاشت.
به بهانه پخش اولین قسمت از فصل پنجم «دورهمی» و از آنجا که ساختار این برنامه به کل متفاوت از چهار فصل قبل شده است، مروری بر اتفاقاتی خواهیم داشت که شب گذشته مخاطبان شبکه «نسیم» به تماشای آن نشستند؛ برنامه‌ای با نامی آشنا اما با سازوکاری بکر و تجربه‌نشده در قاب تلویزیون. برنامه‌ای که مهران مدیری خودش آن را یک «کپی درجه‌یک» توصیف کرد.
یک مرور؛ «دورهمی» چه بود، چه شد؟
ماجرای برنامه «دورهمی» ماجرای ی متفاوت از دیگر برنامه‌های تولیدشده در تلویزیون طی چهاردهه گذشته محسوب می‌شود. برنامه‌ای که با ایده‌پردازی و کارگردانی مهراب قاسم‌خانی قرار بود روانه آنتن شبکه «نسیم» شود اما دعوت از مهران مدیری برای اجرای آن، سرنوشتی به کل متفاوت را برایش رقم زد.
فصل نخست دورهمی که خیلی زود به واسطه شباهت جزءبه‌جزء با یک نمونه خارجی، متهم به کپی‌کاری شد، برنامه‌ای ترکیبی محسوب می‌شد. دعوت از مهمان و گفتگوی ویژه با او در کنار آیتم‌های نمایشی، ساختار این برنامه را متفاوت از دیگر تاکشوهای آن زمان تلویزیون می‌کرد. ضعف در طراحی موقعیت‌های نمایشی در کنار سایه سنگین اتهام کپی‌کاری در بخش‌های فرعی، خیلی زود مهران مدیری و اجرای او را تبدیل به برگ‌برنده اصلی «دورهمی» کرد.
اتکای برنامه بر تک‌گویی‌های مهران مدیری و در مواردی شیوه مواجهه او با مهمانان معمولی برنامه، آرام‌آرام ساختار طراحی شده برای «دورهمی» را هم دستخوش تغییر کرد. در فصل‌های بعدی تعدد بازیگران بخش‌های نمایشی کاسته شد تا به تک بازیگر همراه مجری رسید و در ادامه همین بازیگر هم کنار گذشته شد تا «دورهمی» در فصل چهارم به یک برنامه گفتگومحور محض بدل شود. برنامه‌ای که هر چند در ظاهر دیگر تفاوتی با دیگر برنامه‌های گفتگومحور تلویزیون نداشت اما هنوز مهمترین برگ‌برنده خود را حفظ کرده بود؛ مهران مدیری.
برنامه «دورهمی» در مسیری که از ابتدا تا به اینجا پیموده بارها دستخوش تحول شده و حالا در عبور از فصل چهارم به فصل پنجم، دست به یک ساختارشکنی زده است؛ مهران مدیری ایده‌ای به کل متفاوت را با همان برند شناخته شده روانه آنتن کرده است و باید دید در این دورخیز برای رسیدن به استاندارد تازه برای ساخته یک مسابقه هیجان‌انگیز در قاب تلویزیون تا چه اندازه می‌تواند موفق عمل کند.
فصل پنجم؛ آنچه در قسمت اول دیدیم
«دورهمی» در فصل تازه نه یک برنامه گفتگومحور که یک مسابقه تمام عیار است؛ مسابقه‌ای بر پایه اطلاعات عمومی شرکت‌کنندگان که تفاوت اصلی آن در سازوکار فیزیکی حضور شرکت‌کنندگان در استودیو و به چالش کشیدن تمرکز آنها در موعد پاسخ به سوالات است.
براساس آنچه شب گذشته روی آنتن رفت، مسابقه «دورهمی» در هر قسمت ۸ شرکت‌کننده اولیه دارد. این ۸ شرکت‌کننده در بخش نخست که مهران مدیری عنوان آن را «بخش دایره» اعلام کرد، به سوالاتی دو گزینه‌ای و چند گزینه‌ای در حوزه‌های مختلف پاسخ دادند تا با جمع‌آوری امتیازات تکلیف صعودکنندگان به مرحله بعد مشخص شود. اصلی‌ترین ویژگی متمایز این بخش کیفیت اجرای نمایشی مهران مدیری بود. مدیری در این بخش در مقام مجری و پرسش‌گر، هم شرکت‌کنندگان را فریب می‌داد و هم آنها را برای رسیدن به پاسخ اصلی راهنمایی می‌کرد.
براساس امتیازات دو نفر از شرکت‌کنندگان در همین مرحله حذف و ۶ نفر دیگر به مرحله دوم برنامه که همان مرحله «ربات» بود، راه پیدا کردند. این بخش به لحاظ سخت‌افزاری، چالش اصلی برای شرکت‌کنندگان حاضر در این مسابقه محسوب می‌شد.
شرکت‌کنندگان در این قسمت روی صندلی‌ای که بر روی بازوی متحرک یک ربات غول پیکر تعبیه شده بود، قرار می‌گرفتند و با انتخاب یک سطح از چهار سطح عملکرد ربات، آمادگی فیزیکی خود برای پاسخ به سوالات این بخش را به چالش می‌کشیدند. در این مرحله ربات شرکت‌کننده را حرکت داده و به‌صورت اتفاقی در مقابل سوال‌های یکی از حوزه‌های مختلف اطلاعات عمومی قرار می‌داد؛ وضعیت نامتعادل شرکت‌کننده، تمرکز او برای پاسخ به سوال را به چالش می‌کشید اما او تنها ۳۰ ثانیه برای پاسخ به سوال فرصت داشت.
تفاوت عملکرد ربات در سطوح چهارگانه به شدت و شتاب حرکت بازوی متحرک و به تبع آن هیجان و استرس واردشده به مخاطب مرتبط بود و اجرای مهران مدیری و تلاش برای افزایش هیجان مخاطبان و شرکت‌کنندگان در این بخش، از ویژگی‌های این بخش از مسابقه بود.
اما تمام این تجربه‌ها تازه برای مخاطبان رسانه ملی، ابتکار تیم «دورهمی» نیست. این مسابقه کپی‌ای از مسابقه معروف Mental Samurai است که در شبکه فاکس ایالات متحده و در سال ۲۰۱۹ تولید شده است.
ساختار مسابقه؛ یک کپی‌کاری خوب و صادقانه
سال‌هاست که بسیاری از برندهای جهانی با تغییراتی در ساختار و الگو به تلویزیون راه پیدا می‌کنند اما شاید در چند سال اخیر به واسطه بهره‌گیری مخاطب از شبکه‌های اجتماعی و تطبیق دادن عکس‌ها و تصاویری از کپی نعل به نعل از سریال‌ها، تاکشوها و مسابقه‌های جهانی، این آثار با حجم گسترده‌ای از واکنش‌های موافق و مخالف، انتقادی و طنز مواجه شده است.
پخش اولین قسمت از همین برنامه‌ها که عیناً و در همه جزئیات الگوی ساختاری از نسخه اصلی کپی شده‌اند گاهی با هجمه‌های تند و تیز انتقادی هم مواجه شده است به ویژه وقتی در کشور ما کپی رایت و حق مالکیت معنوی آثار هنری به رسمیت شناخته نمی‌شود و یا وقتی جزء به جزء از نسخه اصلی بهره برداری می‌شود اما حتی اشاره کوچکی هم به آن نمی‌شود بار انتقادها بالاتر هم می‌گیرد.
«عصر جدید» جدی‌ترین نمونه از این دست مسابقات بود که ساختار آن از مسابقات استعدادیابی «آمریکاز گات تلنت» گرفته شد و همان مدل استعدادیابی در نسخه ایرانی هم پیاده شد. مسابقه‌ای که احسان علیخانی اجرایش را بر عهده گرفت و امین حیایی، آریا عظیمی نژاد، رویا نونهالی و بشیر حسینی چهار داور آن شدند.
«عصر جدید» از ابتدای پخش و تا اواخر پخش در تمام طول یک فصل با انتقادات گسترده رسانه‌ها، کاربران و چهره‌های فرهنگی مواجه شد و البته جزو مسابقه‌های پرطرفدار تلویزیون هم بود که بارها عنوان پربیننده‌ترین را نصیب خود کرد. مسابقات استعدادیابی در حوزه خوانندگی و بازیگری پیش از این هم در تلویزیون تولید می‌شد اما کپی برداری عین به عین، پروداکشن بزرگ، حضور علیخانی و جنجال‌های مهمانان مختلف برنامه باعث شد این کپی برداری بیشتر به چشم بیاید. درحالیکه احسان علیخانی در ابتدای پخش به ساختار کپی این مسابقه اشاره‌ای نکرد و بعد از مدت‌ها فاصله از پخش، صریح‌تر از ساختار جهانی مسابقه سخن گفت و از آن دفاع کرد.
قبل از «عصر جدید»، شبکه سه «برنده باش» را روی آنتن برد که محمدرضا گلزار مجری این مسابقه تلویزیونی بود و اتفاقاً قبل از تولید و حتی آغاز پخش این برنامه با حضور در «ماه عسل» که آخرین فصل آن هم بود با صراحت به برند جهانی «برنده باش» اشاره کرد و تاکید کرد در کشورهای مختلفی این مسابقه با همین قالب در حال اجراست و حالا او علاقه دارد همین مسابقه را در ایران هم اجرا کند.
«برنده باش» نیز نعل به نعل ساختار «میلیونر شو» را پیاده کرد که البته اولین مسابقه با این ساختار نبود و پیش از آن «پنج ستاره» و حتی قبل تر از آن هم مسابقه‌هایی با این فرمت در تلویزیون تولید شده بود اما حضور محمدرضا گلزار، جوایز هنگفت و افراد پشت پرده آن باعث برجسته شدن الگوی کپی این مسابقه شد.
غیر از این دو نمونه، تاکشوها و مسابقه‌های مختلف دیگری در تلویزیون کپی‌هایی از آب درآمده‌اند که نسخه‌ای جهانی داشته‌اند. مسابقه «ایران» در شبکه یک که فصل اول آن را سام درخشانی اجرا کرد، مسابقه «اعجوبه ها» که فصل اول آن با اجرای مهران غفوریان روی آنتن رفت، «سیم آخر» رضا رشیدپور و حتی فصل اول «دورهمی» از این دست بوده‌اند.
نکته ویژه اولین قسمت از مسابقه «دورهمی» اما اشاره صریح و صادقانه مهران مدیری به ساختار کپی برنامه بود و اتفاقاً این بار با لحن شوخی و جدی همیشگی خود آن را یک «کپی جزء به جزء» و درجه یک عنوان کرد و گفت: هر برنامه‌ای مثل تاک شو، مثل مسابقه و… یک نمونه اصلی دارد، بقیه کپی اند. یعنی یک کشوری یک اصل می‌سازد بقیه کشورها از آن کپی می‌کنند. این برنامه هم کپی است جزء به جزء آن کپی است.
اجرای مسابقه؛ یک مهران مدیری متفاوت
اجرای مسابقه‌ها و تجربه فضای متفاوت کاری نه تنها برای مجریان که این سال‌ها برای هنرمندان و سلبریتی ها هم وسوسه‌انگیز بوده است و هنرمندان مختلفی را در قامت اجرای یک مسابقه دیده‌ایم. در همین چند سال اخیر، محمدرضا گلزار با «برنده باش»، اشکان خطیبی و حمید گودرزی با «پنج ستاره»، سام درخشانی با «ایران»، پوریا پورسرخ با «ایرانیش»، کامبیز دیرباز با «دست فرمون» و… از جمله هنرمندانی بوده‌اند که خود را در اجرای مسابقه آزموده‌اند.
حضور اغلب این هنرمندان هم می‌توان گفت با نوعی اغماض از نسبتاً خوب تا بدترین اجراها پیش رفته است و مدت زمانی طول کشیده است تا هنرمند مذکور یا حتی کسی که مجری یک برنامه‌های مختلف تلویزیونی بوده است بتواند از همان ابتدا اجرای موفقی داشته باشد.
حضور مهران مدیری اما در همان اولین قسمت مسابقه «دورهمی» توانست توانمندی‌های جدیدی از او را که برای اولین بار اجرای یک مسابقه را بر عهده گرفته است به نمایش بگذارد.
مدیری که در فصل‌های اخیر «دورهمی» با انتقاداتی از سوی مخاطبان برنامه نسبت به مهمانان و حتی سوالات و کم و کیف گفتگوهایش مواجه بود این بار حضور متفاوتی را از خود نشان داد و از همان ابتدا پرانرژی و پراکت ظاهر و با جدی و شوخی‌های مختص خود و البته متفاوت با دورهمی با شرکت کنندگان مسابقه همراه شد.
مدیری در همین اولین قسمت اعلام کرد که قرار است شرکت کنندگان را در مسابقه به شک بیندازد و آنها را فریب دهد و از همان مرحله اول با میمیک صورت و ری‌اکشن‌های مختلف شرکت کنندگان را به تردید و تشکیک در جواب‌هایشان انداخت تا مسابقه را از همین نقطه شروع با فراز و فرود پیش ببرد.
او اگرچه کارگردانی این مسابقه را هم بر عهده دارد با این حال طنازی‌ها و بده و بستان ها و نحوه تعاملاتش با شرکت‌کنندگان در مسابقه ظرفیت ویژه‌ای است که او را برگ برنده این مسابقه کرده است.
بخش کارگردانی برنامه البته هنوز نیاز به آزمون و خطا و ایده‌های پخته‌تر دارد؛ حضور شرکت‌کننده‌ها در پشت صحنه و نمایش واکنش‌های آنها پیش از این در «عصر جدید»، «خندوانه» و مسابقات و… دیده شده و اینجا هم اگرچه ایده خوبی است اما شیوه نمایش آن هنوز خام است.
حضور تماشاگرها در استودیو نیز فقط در بک گراند خود مجری کاربرد دارد و غیر از آن در تاریکی ممتدی غرق شده‌اند که با ماسک‌ها و لباس‌های تیره و صحنه‌ای که نوری بر آن تابانده نمی‌شود حتی ارزشی کمتر از اکسسوار پیدا کرده است. حتی برای تشویق‌ها هم می‌توان کاملاً از افکت صدا استفاده کرد و این نحوه از حضور مردم زیر سوال می‌رود.
سازوکار مالی مسابقه؛ باز هم پای اسپانسرها در میان است
ساز و کار مالی مسابقه‌های تلویزیونی در چند وقت اخیر و بعد از حواشی «برنده باش» آنقدر چالش برانگیز شد که تا مدتی برنامه‌های تلویزیونی از اهدای جوایز نقدی به شرکت کنندگان امتناع کرده و حتی جوایز خود را به شکل خدمات ویژه برای کمک هزینه‌های تحصیل، سفر، خرید و… ارائه می‌کردند.
همین حواشی مالی بود که باعث شد «برنده باش» به عنوان یکی از مسابقه‌های پربیننده از کنداکتور تلویزیون حذف شود و مسابقه مشابه آن «پنج ستاره» نیز تا مدتی متوقف شده و با تغییراتی در ساختار اهدای جوایز دوباره به آنتن برگردد.
مهران مدیری شب گذشته و در طول پخش قسمت اول مسابقه «دورهمی» یکی دو بار از اسپانسر برنامه نام برد که البته هنوز جزییات تهیه‌کنندگی و اسپانسرینگ برنامه و نسبت این حامی مالی با سرمایه‌گذار اصلی که در تیتراژ ابتدایی نامش درج شد، به طور کامل شفاف نشده است.
اما درباره جوایز برنامه هم «دورهمی» با چالش‌هایی مواجه است؛ مدیری البته شب گذشته در بخشی از برنامه از گوشی‌های تلفن همراه هوشمند به عنوان جوایز مسابقه یاد کرد و همچنین با اشاره به نفر برگزیده‌ای که به مراحل بعدی راه پیدا می‌کند از یک جایزه ۵۰۰ میلیون تومانی نام برد که به طور شفاف اعلام نکرد به چه کسی می‌رسد اما احتمالاً به شرکت‌کننده فینالیست برنامه تعلق خواهد گرفت که رقم بالایی برای یک مسابقه اطلاعات عمومی محسوب می‌شود.
در مجموع سری جدید «دورهمی» را می‌توان احیای یک برند دانست. مهران مدیری باردیگر ثابت کرد که ظرفیت‌های تلویزیون را به خوبی می‌شناسد و اگر بخواهد می‌تواند در قالبی جدید، هم خودش و هم برنامه‌اش را از تکرار نجات دهد. اجرای یک مسابقه تلویزیونی تجربه‌ای تازه برای مهران مدیری است اما او سربلند اولین گام در این مسیر را برداشت و باید دید در ادامه می‌تواند برندی دیگر را به ویترین شبکه «نسیم» و مهمتر از آن رسانه ملی، اضافه کند.