خبرگزاری مهر-گروه هنر-فریبرز دارایی؛ ایران پس از پیروزی انقلاب اسلامی و با سپری کردن بیش از ۴ دهه پا به قرنی تازه گذاشت؛ در این عمر سپری شده ۴۳ ساله، آثار مختلفی با موضوعاتی متنوع از دفاع مقدسی، دینی، کمدی، اجتماعی و … تولید و در سالن‌های تئاتر به صحنه رفتند. برخی از این آثار بسیار جریان ساز بودند و برخی آثار خاطره‌انگیز و پرمخاطب.
شاید خالی از لطف نباشد مروری داشته باشیم بر آثاری که طی دهه‌های ۶۰، ۷۰، ۸۰ و ۹۰ تولید و اجرا شدند، روندی که این آثار برای تمرین و تولید طی کردند، گروهی که در تولید و اجرای اثر حضور داشتند و دیدن تصاویر این اجراها اعم از عکس یا فیلم.
از این رو در گروه هنر خبرگزاری مهر تصمیم بر این شد که از آغاز سال ۱۴۰۰ با جمع‌آوری اطلاعات مختلف اجراهای ۴ دهه گذشته، مروری بر تولیدات تئاتر ایران در این بازه زمانی داشته باشیم.
در سیزدهمین گام از مرور «چهار دهه خاطرات صحنه» سراغ نمایش «چهار صندوق شادی» به کارگردانی ناصر آویژه برای گروه سنی کودک و نوجوان رفته‌ایم.
بی بی و بازیگرانی که عروسک خیمه شب بازی شدند!
گروه دوره گردی با سرپرستی بی بی و بازیگرانش متشکل از رستم یا پهلوان، سروناز، مبارک و مرد حامل صندوق‌ها که وسایل اجرای نمایش در آن بود، قصد اجرای نمایش داشتند. حاکم شهر اجرای نمایش را ممنوع کرده بود و این ترسی در دل بازیگران گروه انداخته بود. بی بی به بازیگران می‌گوید که با همکاری مرد حامل صندوق‌ها به اجرای نمایش خواهد پرداخت و این تصمیم بی بی باعث شد تا بازیگران نیز بر ترس خود غلبه و با او در اجرای نمایش همکاری کنند.
گروه به اجرای قصه‌ای از پدربزرگ بی بی پرداخت که به نحوه شکل‌گیری شخصیت «سیاه» می‌پرداخت. وقتی مأموران حاکم برای دستگیری بازیگران نمایش آمدند بی بی بازیگران را به داخل خیمه خیمه شب بازی فرستاد و آنها تبدیل به عروسک‌های خیمه شب بازی شدند. بعد از رفتن مأموران بازیگران از خیمه بیرون آمده و دوباره تبدیل به انسان شدند. این اتفاق عجیب و سؤال برانگیز برای بازیگران از سوی بی بی به عنوان معجزه نمایش تعبیر شد.
این ماجرا و اتفاق در نمایش «چهار صندوق شادی» روایت شد که با کارگردانی ناصر آویژه در سال ۷۹ و برای گروه سنی کودک و نوجوان تولید و اجرا شد.
تولید و اجرای یک نمایش با اعتماد داود کیانیان در کانون پرورش فکری کودکان و نوجوانان
ناصر آویژه درباره چگونگی شکل‌گیری نمایش «چهار صندوق شادی» و اجرای آن به خبرنگار مهر گفت: سال ۷۹ من و همسرم گیتا داودی گروهی را با عنوان «بازی سازان» شکل دادیم که نمایش «چهار صندوق شادی» اولین تجربه گروهی من و همسرم بود که ایشان در مقام نویسنده و من در مقام کارگردان اثر حضور داشتیم. سال ۷۹ تمرین‌های «چهار صندوق شادی» را شروع کردیم و بعد از ۶ ماه تمرین با حضور مریم سرمدی، بهناز مهدیخواه، سعید چنگیزیان، صادق داوری فر، رضا آفتابی و خودم به عنوان بازیگر نمایش را در جشنواره تئاتر کودک و نوجوان آن دوره که در شهر بم برگزار می‌شد، روی صحنه بردیم. در آن جشنواره نمایش ۶ جایزه اعم از کارگردانی، طراحی صحنه، ۲ جایزه بازیگری و متن را از آن خود کرد و به عنوان اثر برگزیده تماشاگران جشنواره نیز شناخته شد.
وی ادامه داد: نمایش «چهار صندوق شادی» برای کانون پرورش فکری کودکان و نوجوانان تولید شد و اگر آقای داود کیانیان و اعتماد ایشان به من نبود این اثر تمرین و تولید نمی‌شد. بعد از جشنواره تئاتر کودک، «چهار صندوق شادی» را در جشنواره فرهنگسراهای تهران آن زمان نیز روی صحنه بردیم و جوایز متعددی را دریافت کردیم.
خاطره به یادماندنی از زنده یاد محمود استادمحمد و آموزش نمایش‌های ایرانی به کودکان
آویژه در ادامه به خاطره‌ای از تولید نمایش «چهار صندوق شادی» پرداخت و یادآور شد: یکی از خاطرات به یاد ماندنی من در تولید و اجرای نمایش «چهار صندوق شادی» بازبینی اثر توسط زنده یاد محمود استادمحمد و خانم آزاده پورمختار بود. آقای استادمحمد با بزرگی و محبت با ما و نمایش برخورد کرد و تعریف ایشان از نمایش هیچگاه فراموشم نمی‌شود.
وی درباره موضوع اصلی این اثر نمایشی توضیح داد: نمایش «چهار صندوق شادی» اثری آیینی سنتی بود که رویکرد آن آموزش نمایش‌های آیینی و سنتی ایران به زبان کودک و نوجوان برای این گروه سنی بود.
کارگردان «چهار صندوق شادی» درباره بازخورد مخاطبان در اجرای عمومی این اثر نمایشی، اظهار کرد: مهر سال ۸۰ اجرای عمومی نمایش «چهار صندوق شادی» را شروع کردیم و اجرای عمومی اثر تا اسفند ۸۰ ادامه پیدا کرد یعنی ۶ ماه به صورت مستمر این نمایش روی صحنه بود. ما در ابتدا ۳۰ اجرا داشتیم که به دلیل استقبال مخاطبان اجرای نمایش مدام تمدید شد. در کل طی این ۶ ماه ۱۳۷ اجرا داشتیم.
ساخت عروسک مبارک و فروش آن در هنگام اجرای نمایش
آویژه با بیان اینکه یکی دیگر از اتفاقات خاطره‌انگیز اجرای نمایش «چهار صندوق شادی» در سال ۸۰، طراحی و تولید عروسک شخصیت مبارک نمایش با همکاری کانون پرورش فکری کودکان و نوجوانان بود که در کنار اجرای نمایش این عروسک به مخاطبان و علاقه مندان فروخته می‌شد، افزود: فروش محصول حاصل از اثر نمایشی کاری است که در تئاتر و سینمای دنیا اتفاق می‌افتد و ما برای اولین بار این اتفاق را در سال ۸۰ تجربه کردیم.
وی تأکید کرد: «چهار صندوق شادی» تجربه شیرینی برای من و گروه بود زیرا در زمان تمرین و تولید این اثر به فکر خلق و آفرینش بودیم نه به فکر فروش و درآمدزایی.
این هنرمند عرصه تئاتر درباره دیگر ویژگی‌های نمایش «چهار صندوق شادی» یادآور شد: یکی از ویژگی‌های این اثر نمایشی پژوهشی بود که خانم داودی برای نگارش و تولید متن انجام داده بود که به زعم بسیاری از استادان تئاتر باعث تأثیرگذارتر شدن نمایش شده بود.
تجربه بازتولید موفق «چهار صندوق شادی»
آویژه با اشاره به اینکه در سال ۹۱ و به پیشنهاد آقای شهرام کرمی مدیر وقت تالار هنر نمایش «چهار صندوق شادی» را بازتولید کردیم، گفت: اینکه آیا مخاطب جدید نمایش بار دیگر با این اثر ارتباط برقرار می‌کند یا نه تجربه جذابی بود که داشتیم. اجرای نمایش در جشنواره تئاتر کودک و نوجوان آن زمان در شهر همدان و همچنین اجرای عمومی اثر در تالار هنر موفق بود.
وی درباره چرایی بازخورد خوب مخاطبان از بازتولید این اثر نمایشی با توجه به فاصله زمانی ۱۲ ساله از اجرای اول، تأکید کرد: وقتی نمایشی با پشتوانه پژوهشی و به صورت اصولی تمرین و تولید شود دیگر تاریخ مصرف دار نخواهد بود و محدود به یک زمان و مکان نمی‌شود.
این کارگردان تئاتر با بیان اینکه در اجرای نمایش «چهار صندوق شادی» امید، شادی و شعف سهم مشترک گروه و مخاطبان نمایش بود، درباره گروه بازیگران بازتولید نمایش افزود: بهناز مهدی خواه از اجرای قبلی نمایش حضور داشت و باقی بازیگران درگیر پروژه‌های دیگر بودند از این رو مریم اکبری، حسین مزینانی، مهرداد باقری، یاسر انصاری شاد و قاسم انصاری شاد به اجرای جدید نمایش پیوستند. من هم که در اجرای اول نمایش نقش «مبارک» را ایفا می‌کردم در اجرای جدید هم ایفاگر این نقش بودم.
ماجرای نجات ۳ بچه زندانی با اجرای یک پیش نمایش
آویژه درباره خاطرات اجرای عمومی بازتولید نمایش «چهار صندوق شادی» یادآور شد: سال ۹۱ در سالن انتظار تالار هنر و به دلیل اینکه موضوع نمایش مان درباره گروه‌های دوره گرد بود، دخترم که در آن زمان نوجوان بود با لباس‌هایی مندرس به اجرای موسیقی با ساز ویولن می‌پرداخت. مردم از اجرای وی استقبال کرده و به او پول پرداخت می‌کردند. قبل از شروع نمایش دستیار من به گونه‌ای برخورد می‌کرد که می‌خواهد این دختر را از سالن انتظار بیرون کند ولی مخاطبان و تماشاگران مانع این کار می‌شدند. به نوعی ما با یک پیش نمایش مخاطب را برای حضور در سالن اجرای «چهار صندوق شادی» آماده می‌کردیم.
وی در پایان سخنان خود تأکید کرد: مبلغ ۱ میلیون و ۵۰۰ هزار تومان در آن زمان توسط مردم و مخاطبان به دخترم پرداخت شد که با رضایت گروه این مبلغ به ۳ قسمت ۵۰۰ هزار تومانی برای آزادی ۳ بچه که در دارالتأدیب به سر می‌بردند، اختصاص پیدا کرد.
عکس‌های نمایش از حسین الوندی است.