به گزارش خبرگزاری مهر به نقل از معاونت علمی و فناوری، گزارش علم یونسکو که هرساله منتشر می‌شود و به وضعیت علم، فناوری و توسعه کشورها می‌پرازد. در آخرین شماره این گزارش به طور ویژه جایگاه ایران در توسعه علم و فناوری، رونق شرکت‌های دانش‌بنیان و خلاق مورد بررسی قرار گرفته است.
در پانزدهمین فصل از این گزارش به پیشرفت‌ها و رشد کشور در حوزه‌هایی نظیر شرکت‌های دانش بنیان، فعالیت‌های تحقیق و توسعه و گسترش مراکز نوآوری اشاره شده است.
رونق شرکت‌های دانش بنیان با وجود تحریم‌ها
گزارش یونسکو در سال ۲۰۲۱ به افزایش تعداد مراکز نوآوری، شتاب‌دهنده‌ها و مراکز رشد فناوری از سال ۱۳۹۴ به همراه افزایش تقاضای داخلی اشاره می‌کند؛ توسعه زیست‌بوم نوآوری در ایران، به رشد نمایی تعداد شرکت‌های دانش‌بنیان و شرکت‌های خلاق منجر شده است.
این گزارش به ابعاد رشد زیست‌بوم نوآوری و فناوری در ایران پرداخته که به واکاوی آسیب‌ها و موانع پیش روی فعالان دانش‌بنیان، خلاق و استارتاپی می‌پردازد. علی‌رغم این چالش‌ها، مزیت‌هایی هم برای ایران به وجود آمد. وضع تحریم‌های سنگین در حوزه صادرات نفت، موجب شد ظرفیت اقتصاد دانش‌بنیان مورد توجه دولت قرار بگیرد. پشتیبانی دولت از شرکت‌های دانش‌بنیان، شرکت‌های خلاق و استارتاپ‌ها در سال‌های اخیر افزایش یافت و رونق این کسب‌وکارها را به همراه داشت.
متنوع شدن حوزه‌های دانش‌بنیان
گزارش علم یونسکو در سال ۲۰۲۱ رشد چشمگیر نوآوری درون‌زا در ۵ سال گذشته را همراه با بالندگی می‌داند و بیان می‌کند؛ در سال ۱۳۹۴ نخستین مراکز نوآوری و شتاب‌دهنده‌ها با هدف توانمندسازی استارتاپ‌ها در ایران ایجاد شد.
۴۹ شتابدهنده با سرمایه‌گذاری بخش خصوصی و ۱۱۳ مرکز نوآوری با مشارکت پارک‌های علم و فناوری و دانشگاه‌های بزرگ راه‌اندازی شد. مراکز رشد فناور ی زمینه اشتغال در محیط دانشگاه را برای فارغ التحصیلان کارآفرین فراهم می‌آورد تا با راه‌اندازی شرکت‌های خلاق به فعالیت کسب و کار بپردازند.
رشد ترویج فرهنگ دانش‌بنیان و خلاق
در این گزارش آمده است معاونت علمی و فناوری ریاست جمهوری از سال ۱۳۹۷ کتاب‌هایی با موضوع تجارب جهانی در ۲۰ حوزه مبتنی بر فناوری با هدف آگاه‌سازی کارآفرینان از فرصت‌های نوآوری در جهان، به چاپ رسانده است. این حوزه‌ها عبارتند از مدیریت پسماند، کشاورزی، مدیریت آب و خشکسالی، آلودگی هوا، ورزش و سلامت جسمانی، سلامت دیجیتالی، نوآوری اجتماعی، انرژی، گردشگری، بیمه، آموزش و داده‌کاوی.
برخی از شرکت‌های خصوصی بزرگ سبدهای سرمایه‌گذاری خود را متنوع و از سال۱۳۹۴ مجموعاً ۲۰ استارتاپ را در حوزه‌های راهبردی مانند اقتصاد دیجیتال، آب، انرژی، لیزر و فوتونیک، علوم شناختی، هوا فضا، نرم افزار، صنایع خلاق، کشاورزی و حمل و نقل راه‌اندازی کرده‌اند.
توانمندی بالا در تولید داروی ایران‌ساخت
در این گزارش آمده است حوزه‌های فناوری زیستی و فناوری نانو از نقاط قوت پژوهش و فناوری در ایران محسوب می شوند. تا سال ۱۳۹۷ تعداد ۵۲۴ شرکت فعال در حوزه زیست فناوری در ایران شکل گرفت و فروش محصولات نانو ایران‌ساخت فقط در عرض ۳ سال ۱۲ برابر شد.
بر اساس پایگاه استنادی اسکوپوس در فاصله سال‌های ۱۳۹۱ تا ۱۳۹۷ تعداد مقاله های علمی ایران در حوزه سلامت و بهداشت تا ۶۴ درصد افزایش یافت.
از سال ۱۳۹۴ سهم تولیدات دارویی داخلی به سرعت افزایش یافت. بازار داخلی در سال ۱۳۹۷ ارزشی برابر با ۴.۵ میلیارد دلار داشت که ۷۰ درصد آن را شرکت های دارویی با مالکیت داخلی تشکیل می‌دادند.
همچنین ایران تا سال ۱۳۹۸ موفق شد ۹۵ درصد از داروهای مورد نیاز بازار داخلی، شامل دو سوم از مواد فعال تشکیل دهنده این داروها را تولید و در سال ۱۳۹۸ به ۱۷۰ کشور دارو صادر کند که مقصد بخش قابل توجهی از آن اتحادیه اروپا بود.
توانمندی بخش‌های دانش‌بنیان برای مقابله با همه‌گیری کووید ۱۹
گزارش سال ۲۰۲۱ یونسکو در سال ۲۰۲۱ به مواجهه ایران با چالش کرونا و توانمندی شرکت‌های دانش‌بنیان در مواجهه با این مشکل پرداخته است. به طوری که بیان می‌کند در سال ۱۳۹۹ شیوع ویروس کووید ۱۹، اقتصاد ایران را با چالش بزرگی مواجه کرد. در حالی که ایرانیان در تدارک جشن سال نو بودند، تعداد مبتلایان مورد تایید به ۳۰ هزار نفر رسید.
در ابتدای سال جدید با هدف‌گذاری مجدد برای ظرفیت تولید تجهیزات ایمنی فردی مانند ماسک و مواد ضدعفونی کننده، گامی در جهت جبران کمبودها برداشته شد.
این گزارش همچنین از حمایت‌های معاونت علمی و فناوری ریاست جمهوری از اقدامات شرکت های دانش‌بنیان در مقابله باکووید ۱۹ می‌گوید از جمله این‌که اعطای وام بدون بهره به کسب‌وکارها، راه‌اندازی پویش کرونا پلاس برای تشویق شرکت‌های خلاق به ارائه راه‌کارهایی برای رفع چالش‌های کووید ۱۹ و در نظرگرفتن مشوق‌های مالی برای کسب‌وکارها با هدف کمک به تولید تجهیزا ت پزشکی از مواد ضدعفونی کننده و محافظ تا ونتیلاتور و کیت‌های تشخیصی و حتی یافتن راه‌های نوین درمان، از جمله اقدامات حمایتی صورت گرفته است.
بهبود محیط کسب و کار برای شرکت‌های دانش‌بنیان و خلاق فضای مجازی و دیجیتال
گزارش سال ۲۰۲۱ یونسکو به معرفی وضعیت ایران در حوره کسب‌وکارهای دانش‌بنیان و خلاق دیجیتال، فضای مجاری و فناوری اطلاعات پرداخته است. در این گزارش آمده است که توسعه اقتصاد دیجیتال با ظهور شرکت‌های خلاق، حمایت‌های متنوع دولت فناوری‌های دیجیتال، تحولی کلیدی در حوزه فناوری‌ها نو ایجاد کرده است.
بنا بر این گزارش، در ۵ سال گذشته تعداد زیرساخت‌های برخط در زیست ایران افزایش یافته است. برای مثال برنامه‌های کاربردی درخواست آنلاین سرویس خودرو، بازارهای آنلاین و دیجیتال و پخش ویدئویی جزو مهم‌ترین این برنامه‌ها به حساب می‌آیند.
همچنین یونسکو در این گزارش آورده است شیوع ویروس کووید ۱۹، موجب رشد تقاضا برای شرکت‌های خلاق حوزه سلامت و تبلیغ برنامه‌های کاربردی طراحی شده برای تلفن‌های همراه هوشمند جدید در این حوزه روی بیلبوردهای شهری شده است.
رشد عرضه و تقاضای خدمات آنلاین با افزایش نفوذ اینترنت به ویژه اینترنت تلفن همراه بوده است. نفوذ اینترنت در سال ۱۳۹۹ به ۷۰ درصد رسیده در حالی که در سال ۱۳۹۴ نفوذ اینترنت ۴۰ درصد بود. به علاوه، دوسوم بالغ بر ۶۵ درصد کاربران تلفن همراه در ایران به اینترنت دسترسی دارند.