خبرگزاری مهر -گروه هنر-علیرضا سعیدی: کارکرد تیتراژ چیزی شبیه به جلد کتاب است که طراحش تلاش می‌کند با انتخاب عناصر، فرم‌ها و چینش‌ها با کمک گرافیک و موسیقی مخاطبان یک اثر را در جریان موضوع قرار دهد. شرایطی که گاهی بسیار نکته‌سنج، اندیشمندانه و حساب شده پیش روی مخاطبان قرار می‌دهد و گاهی هم به قدری سردستانه و از روی ادای یک تکلیف اجباری ساخته می‌شود که بیننده را از اساس با یک اثر تصویری دور می‌کند.
آنچه بهانه‌ای شد تا بار دیگر رجعتی به کلیدواژه «تیتراژ» داشته باشیم، مروری‌بر ماندگارترین و خاطره‌سازترین موسیقی‌های مربوط به برخی برنامه‌ها و آثار سینمایی و تلویزیونی است که برای بسیاری از مخاطبان دربرگیرنده خاطرات تلخ و شیرینی است و رجوع دوباره به آن‌ها برای ما در هر شرایطی می‌تواند یک دنیا خاطره به همراه داشته باشد. خاطره‌بازی که پس از آغاز و انتشار آن در نوروز ۱۴۰۰ استقبال مخاطبان، ما را بر آن داشت در قالب یک خاطره‌بازی هفتگی در روزهای جمعه هر هفته، روح و ذهنمان را به آن بسپاریم و از معبر آن به سال‌هایی که حالمان بهتر از این روزهای پردردسر بود، برویم.
«خاطره‌بازی با تیتراژهای ماندگار» عنوان سلسله گزارشی آرشیوی با همین رویکرد است که به‌صورت هفتگی می‌توانید در گروه هنر خبرگزاری مهر آن را دنبال کنید.
در هجدهمین گام از این روایت به سراغ موسیقی تیتراژ سریال «داستان زندگی» یا همان «هانیکو» رفتیم که در اواسط دهه شصت به همراه سریال «سالهای دور از خانه – اوشین» گل سرسبد برنامه‌های تلویزیونی سیما بود که شنبه‌های هر هفته آن زمان که پخش روزانه سریال‌ها چندان مد نبود، پیش روی مخاطبان قرار می‌گرفت. سریالی سرشار از امید بخشی و لحظات مفرح که گویی دریچه‌ای برای فراموشی روزهای سخت و پرالتهاب و صد البته خاطره انگیزی بود که بی گمان از اذهان ایرانیان پاک نخواهد شد.
سریال داستان زندگی یا همان هانیکوی خودمان بر اساس آنچه دست اندکارانش مد نظر خود قرار داده بودند، تلاش داشت تا با یک هوشمندی سنجیده و محور قرار دادن یک شخصیت برآمده از زندگی سنتی مردم ژاپن سیر تحولات و دگرگونی‌های اساسی گذر ژاپن از سنت به مدرنیته را به نمایش بگذارد یک پنجره رو به دنیایی پر از صلح و آرامش که تیتراژش قطعاً لطف جدایی ناپذیر مجموعه‌ای بود که خانم هانیکو برای خانواده‌های ایرانی به همراه آورد. آن هنگام که عطاالله کاملی از گویندگان نام‌آور کشورمان با متنی جذاب و شورانگیز بینندگان را متمرکز بر صفحه‌های سیاه و سفید تلویزیون می‌کرد، تا دعوت شوند به یک ضیافت تصویری ساخت ژاپنی‌ها که اگر خود ژاپنی‌ها هم با چنین تیتراژ جذابی رو به رو می‌شدند از آن استفاده می‌کردند!
و بعد موسیقی شروع می‌شد و قسمت‌هایی منتخب از سریال «داستان زندگی» چشم‌ها را می‌برد به تماشای زندگی «هانیکو»، یک سریال از مجموعه سریال‌های صبحگاهی مجموعه «آسادورا» از شبکه ان اچ کی ژاپن که در سال ۱۳۶۴ ساخته و پخش و مدتی بعد نیز از شبکه دو سیما تبدیل به یکی از بهترین و پرمخاطب ترین سریال‌ها شد که شیرینی و بامزه بازی‌های شخصیت اصلی مجموعه همچنان برای ما دهه شصتی ها جذاب مانده است.
سریال داستان زندگی بر اساس آنچه دست اندکارانش مد نظر خود قرار داده بودند، تلاش داشت تا با یک هوشمندی سنجیده و محور قرار دادن یک شخصیت برآمده از زندگی سنتی مردم ژاپن سیر تحولات و دگرگونی‌های اساسی گذر ژاپن از سنت به مدرنیته را به نمایش بگذارد.
محور اصلی داستان نیز متمرکز بر زندگی دختری به نام «رین (هانیکو)» است که از یک روستا با تلاش و همت مثال‌زدنی اش نهایت کوشش را انجام می‌دهد تا از بطن یک خانواده سنتی با رفتارهای ماشینی و از پیش تعیین شده به سمت ساختار شکنی قدم بگذارد که مسیر روشنی را پیش رویش ترسیم کرده، مسیری مبتنی بر احترام به ارزش‌ها و سنت‌ها اما با نگاه امروزی که سرسختی انسان امروز در مواجهه با مصائب و مشکلات و موانع را به تصویر می‌کشد و در نهایت فضایی را پیش روی هانیکو قرار می‌دهد که او به واسطه سرسختی استادانش برای رسیدن به موفقیت، تلاش مضاعف و باورهای رفتاری تبدیل به یکی از اولین خبرنگاران زن ژاپن آن سال‌ها می‌شود.
شرایطی بسیار آموزنده و امید بخش که فارغ از کلیشه‌های آن دوران که در بسیاری از موارد نمود شعار زده و غیر پژوهشی خود در برخی سریال‌های ایرانی آن دوران را به رخ تماشاگر می‌کشید، منجر به ایجاد حال و هوایی در درون مخاطبی شد که می‌خواهد برای آنچه آرزوهایش را دارد، کمی فکر کند.
دقیقاً همین جا بود که سریال نقش موثر خود را با تکیه بر نشانه‌های فرهنگی و اجتماعی و چاشنی کمدی موقعیت به درستی ایفا کرده و توانست به عنوان یکی از موفق ترین و پربیننده‌ترین و تاثیرگذارترین مجموعه‌های داستانی آن دوران معرفی شود. گرچه بدون تردید دوبله بسیار با کیفیت صدا پیشگان سریال به مدیریت زنده یاد عطاالله کاملی طعم و رنگی به سریال داده بود که اگر نبود قطعاً صاحب چنین تاثیرگذاری و موفقیتی هم نمی‌شد.
یوکی سایتو در نقش هانیکو، کن واتانابه در نقش همسر هانیکو، کیرین کیکی در نقش مادر هانیکو، ننجی کوبایاشی در نقش پدر هانیکو، آکیرا یامائوتی در نقش پدربزرگ هانیکو، یاتسوکو تانامی در نقش مادربزرگ هانیکو، شینگو یانا گیساوا در نقش برادر هانیکو، کنجی ساودا در نقش استاد هانیکو، جون میهو دوست خانوادگی خانواده تاچی بانا از جمله هنرمندانی بودند که در این سریال به عنوان بازیگر حضور داشتند این در حالی بود که کوترائوچی کوهارو نویسنده فیلمنامه، کانوکو ایتاکو، اوموری سیجی، سوئه‌ماتسو میدوری، کیدا یوکینوری، نیبین واتا، یاسوموتو مینورو (گروه کارگردانی)، یوکیکو اوکاموتو تهیه کننده و آکیرا شیجیرو سانشی آهنگساز نیز دیگر عوامل تولید این سریال بودند.
فارغ از جذابیت‌های بصری سریال «داستان زندگی» این موسیقی تیتراژ ابتدایی مجموعه با صدای پر صلابت عطاالله کاملی بود که به شدت مورد توجه قرار گرفت و اگر این روزها من و شما حوصله‌ای برایمان باقی مانده باشد، حداقل یک بار هم شده که به سراغ آن رفته‌ایم و بازهم از شنیدنش لذت برده‌ایم مینو غزنوی (هانیکو)، ثریا قاسمی (مادر هانیکو)، بهرام زند (پدر هانیکو)، حسین معمارزاده (پدربزرگ)، آزیتا لاچینی (مادربزرگ)، فریبا شاهین‌مقدم (خواهر هانیکو)، تورج نصر (برادر هانیکو)، پرویز ربیعی (معلم مدرسه)، منوچهر والی‌زاده (استاد ماتسونامی)، زنده‌یاد خسرو شایگان (عمو)، جلال مقامی (گنزو)، غلامعلی افشاریه (شینوسکه)، شهروز ملک‌آرایی، اکبر منانی، زنده‌یاد ولی‌ا… مومنی، مهوش افشاری، ناهید شعشعانی و تعدادی دیگر از هنرمندان نیز از جمله صداپیشگان برجسته آن روزها و این روزهای ما بودند که به جای شخصیت‌های سریال صبحت کردند.
اما همان گونه که اشاره شد، فارغ از جذابیت‌های بصری سریال «داستان زندگی» این موسیقی تیتراژ ابتدایی مجموعه با صدای پر صلابت عطاالله کاملی بود که به شدت مورد توجه قرار گرفت و اگر این روزها من و شما حوصله‌ای برایمان باقی مانده باشد، حداقل یک بار هم شده که به سراغ آن رفته‌ایم و بازهم از شنیدنش لذت برده‌ایم. شور و شعفی خیال‌انگیز با چاشنی امید به زندگی که قطعاً در این روزهای سخت کرونایی می‌توانید برای لحظاتی هم که شده به کارمان بیاید و ما را ببرد به دنیایی که خیلی خیلی دوستش داریم.
جالب است بدانید که برای ساخت تیتراژ ابتدایی سریال این خود مرحوم کاملی بود که با سبک و سیاق خاصی که همواره در کارهایش به آن ایمان داشت، دست به کار شد و با نگارش و نریش یک متن زیبا آش خوش رنگ و لعاب سریال هانیکو را خوش رنگ تر و جذاب‌تر کرد. آن هنگام که گوینده با ملودی ملهم از موسیقی متن سریال این گونه می‌گفت که: «زندگی منشوری است در حرکت دوار. منشوری که پرتو پرشکوه خلقت با رنگ‌های بدیع و دلفریبش، آن را دوست داشتنی، خیال‌انگیز و پرشور ساخته است. این مجموعه دریچه‌ای است به سوی داستان زندگی.»
اگر چه در آن سال‌ها به دلیل فقدان اینترنت و دیگر تکنولوژی‌های مبتنی بر فناوری‌های ارتباطاتی آنچنان نمی‌توانستیم آگاهی‌های بیشتری از تولید و ساخت مجموعه‌های تلویزیونی و سینمایی دنیا به غیر از موارد استثنائی آن هم در حد مطالعه چند هفته نامه کم تعداد سینمایی پیدا کنیم، اما این را خوب می‌دانستیم این تیتراژی که ما با صدای جناب کاملی روی تصاویر و موسیقی منتخب سریال هانیکو می‌دیدیم ساخت ژاپنی‌ها نبود.
تیتراژ نسخه به نمایش درآمده در ایران به قدری ایرانیزه تنظیم و ساخته شده بود که گویی دست‌اندرکاران امر شاید آن را برای باورپذیرتر و جذاب‌تر کردن کار دست به چنین اقدامی زدند، اقدامی که تصمیم گیرانش شاید نمی‌دانستند این چنین با صلابت در دل تاریخ جا خوش کند و بشود یک موسیقی تیتراژ ماندگار که در این مجال به دلیل فقدان اسناد و مدارک کافی و عدم دسترسی به منابع مرتبط با آهنگسازش کاری نداریم، اما این بار یک صدای با صلابت و همیشه ماندگار و البته متنی به شدت تاثیرگذار موجب شد تا از موسیقی تیتراژ سریال «داستان زندگی» به عنوان یکی از خاطره ساز ترین موسیقی‌های مرتبط با تیتراژها نام ببریم.