خبرگزاری مهر، گروه استانها- مریم شریفی: خشکسالی و کاهش چشمگیر بارندگی خسارت جدی به کشاورزان گلستان زده بخش زیادی از دسترنج آنها نابود شده است. از سوی دیگر بخش زیادی از منابع آبی استان صرف کشاورزی می‌شود و چالش جدی تأمین آب باعث گلایه‌های مردمی در بخش‌های شهری و روستایی شده است.
انتقاد جدی از جهاد کشاورزی در عدم بهره گیری از ظرفیت‌های نوین آبیاری باعث شد تا با سید محسن کیاالحسینی مدیر آب و خاک جهاد کشاورزی گلستان گفتگو کردیم که در ادامه می‌خوانید.
* یکی از چالش‌های جدی خشکسالی برای گلستان صدمه به بخش کشاورزی است. برآوردی از خسارت‌ها دارید؟
طبق آخرین آمارها در شش ماهه اول سال آبی استان گلستان سومین استان کم بارش در کشور اعلام شده است.
احیا و مرمت قنات‌ها، آب بندان ها، انتقال آب با لوله و آبیاری تحت فشار از راهکارهای افزایش راندمان آب در بخش کشاورزی است.
برآورد جهاد کشاورزی استان دو هزار و ۶۰۰ میلیارد تومان برای حل مشکلات خشکسالی در بخش کشاورزی است و بلافاصله بعد از تأمین اعتبار کارها با سرعت پیگیری خواهد شد.
* این انتقاد به جهاد مطرح است که از سیستم نوین آبیاری فاصله دارد و روش‌های سنتی خسارت‌های کشاورزی را تشدید کرده است.
اینگونه نیست. آبیاری با لوله (سیستم کم فشار) یکی از اقدامات خوب در کاهش مصرف آب است که کشاورزان گلستانی استقبال خوبی از آن داشتند. ۱۳ هزار هکتار از مزارع گلستان مجهز به انتقال آب با لوله و سیستم کم فشار شدند و در کل سنوات گذشته توانستیم هزار و ۲۰۰ کیلومتر لوله تهیه و در اختیار کشاورزان قرار دهیم؛ طبق برنامه ریزی های صورت گرفته ۶۰۰ کیلومتر لوله جهت آبیاری مزارع در سال ۱۴۰۰ تهیه خواهیم کرد.
در سال‌های ۹۹ و ۱۴۰۰ هیچ کشاورزی در استان نداشتیم که لوله درخواست بدهد و پرونده تکمیل داده باشد و جهاد کشاورزی از دادن لوله امتناع کرده باشد.
استفاده از آب چشمه‌ها یک راه حل تأمین آب در نوار جنوبی استان است. به همین منظور با آب منطقه‌ای استان مکاتباتی داشتیم که اگر مجوز لازم را بدهند جهاد کشاورزی این آمادگی را دارد تا هر مقداری که کشاورزان تقاضای لوله بدهند در اختیارشان قرار دهد تا بتوانند با لوله گذاری از چشمه‌ها آب مورد نیاز اراضی خود را تأمین کنند.
* در گلستان بسیاری از روستاها آببند دارند. این ظرفیت‌ها چطور بهره گیری می‌شود؟
اگر آب بندان های استان را مرمت کنیم گنجایش ذخیره ۲۵۰ میلیون متر مکعب آب را خواهند داشت و این مقدار تقریباً معادل حجم ذخیره آب ۱۴ سد استان گلستان است.
۵۴۸ واحد آب بندان با سطحی معادل شش هزار هکتار در استان داریم که تا امروز هزار و ۳۰۰ هکتار آن لایروبی و مرمت شده است و پیش بینی می‌شود که با لایروبی همه آب بندان های استان ۱۳۰ میلیون متر مکعب به حجم آب‌های ذخیره آب بندان ها اضافه شود.
به دلیل آنکه آب بندان ها در نقاط مختلف استان پراکنده هستند و تمام مراحل بهره برداری، حفظ و نگهداری آن بر عهده خود مردم است از اهمیت دو چندانی برخوردار است زیرا با این روش بار مالی اضافی بر دولت تحمیل نمی‌شود.
در سال گذشته ۳۰ هکتار آب بندان در هشت نقطه در دستور کار قرار گرفت و در سال ۱۴۰۰ هم پس از تأمین اعتبار کار ساخت آب بندان های کوچک و بزرگ برای آبرسانی سطوح شیب دار انجام خواهد شد.
استخرهای ذخیره آب در اراضی شیب دار و عرصه‌های گوناگون کشاورزی با مشارکت کشاورزان احداث و مدیریت آن به طور کامل به دست بهره برداران صورت می‌گیرد.
* یکی دیگر از ظرفیت‌ها قنات است که به نظر می‌رسد دیگر از آن بهره گیری نمی‌شود؟
مرمت و بازسازی قنوات راه حلی برای تشنگی استان است. در استان گلستان ۳۵۴ رشته قنات داریم که از این میزان ۱۶۹ رشته دایر و مابقی بایر هستند و طبق تحقیقات انجام شده ۴۰ درصد قنوات بایر قابلیت دایر شدن را دارند.
طبق هماهنگی‌هایی که با بسیج سازندگی صورت گرفته در سال‌های ۱۴۰۰ و ۱۴۰۱ قرار شده است، ۴۰ درصد هزینه مرمت قنوات را بسیج سازندگی، ۴۰ درصد معاونت آب و خاک و ۲۰ درصد باقی مانده از محل خود یاری مردم تأمین شود.
کل قنوات استان گلستان تا دو سال آینده لایروبی می‌شوند و می‌توانند ۶۰ هزار هکتار از اراضی را تحت پوشش قرار دهند.
* در زمینه آبیاری نوین چه اقداماتی انجام شده است؟
پنج هزار و ۳۰۰ هکتار از اراضی استان در سال گذشته به سیستم نوین آبیاری مجهز شد و امسال هدف گذاری ما برای تجهیز ۱۵ هزار هکتار از اراضی گلستان به سیستم نوین آبیاری است.
در مجموع ۲۵۰ تا ۲۷۰ هزار هکتار اراضی آبی در استان گلستان وجود دارد که قابلیت اجرای سیستم نوین آبیاری را دارند و تا امروز ۷۰ هزار هکتار آن به سیستم‌های جدید آبرسانی مجهز شده‌اند.
در دوره پنج ساله ۵۲ هزار هکتار از اراضی استان مجهز به سیستم نوین آبیاری خواهند شد که ۱۵ هزار هکتار آن در سال ۱۴۰۰ در دست اقدام است.
آبیاری نوین شامل آبیاری قطره‌ای، طیف و روش‌های کلاسیک ثابت و نیمه متحرک و در نهایت استفاده از ماشین‌های آبیاری که از مجهزترین و مدرن ترین روش‌های آبیاری است که در دنیا صورت می‌گیرد.
از مجهزترین روش آبیاری در عرصه چهار هزار هکتاری رسالت و وحدت و پایاب سد وشمگیر در انبارالوم استفاده می‌شود. ۷۰ درصد این اراضی با ماشین‌های جدید و ۳۰ درصد به روش‌های دیگر مثل کلاسیک و قرقره‌ای آبیاری می‌شوند.
برای توسعه این روش چه برنامه‌ای دارید؟
استفاده از روش‌های مختلف نوین آبیاری به تقاضای کشاورز و مسائل فنی اراضی بستگی دارد. کشاورزان می‌توانند به صورت تجمیعی اقدام به تجهیز کردن اراضی خود به سیستم نوین آبیاری کنند تا هر چه بیشتر در هزینه‌های خود صرفه جویی شود.
استفاده از سیستم‌های نوین آبیاری نیاز به فرهنگ سازی دارد و هدف ما این است که تمام مراحل بهره برداری و راه اندازی توسط کشاورزان صورت بگیرد به همین منظور دبیرستانی در انبارالوم در رشته آبیاری نوین راه اندازی می‌شود تا فرزندان اعضا آموزش ببینند.
یک رشته تحصیلی در مقطع دانشگاه در رشته آبیاری نوین در یکی از دانشگاه‌های علمی کاربردی استان احداث می‌شود تا تعداد ۳۰ تا ۵۰ نفر از افراد دیپلمه در دوره‌های شش ماهه با سیستم‌های نوین آبیاری و مراحل بهره برداری آن آشنا شوند.
بسته به نوع روشی که کشاورزان آبیاری می‌کنند راندمان مصرف آب متغیر است.
در روش آبیاری به صورت طیف و قطره‌ای بیش از ۹۰ درصد صرفه جویی در مصرف آب داریم و در آبیاری بارانی کلاسیک راندمان ۷۰ درصد و در روش استفاده از ماشین‌های آبیاری میزان صرفه جویی آب بیش از ۸۵ درصد است.
در انتقال آب با لوله یا همان سیستم کم فشار از مبدا تا مزرعه میزان اتلاف آب تقریباً نزدیک به صفر می‌شود و این یکی از تأثیر گذارترین طرح‌ها است که بیشترین استقبال را در بین کشاورزان استان داشته است.