خبرگزاری مهر، گروه استانها- اعظم محبی: حدود دو سال از تصویب جنگل‌های هیرکانی ایران به عنوان میراث طبیعی جهان می‌گذرد و حدود دو میلیون هکتار از جنگل‌های هیرکانی در اتحادیه بین‌المللی حفاظت از طبیعت IUCN به ثبت رسیده است.
یک پنجم از جنگل‌های ثبت شده هیرکانی در محدوده گلستان واقع شده که ضرورت دارد این عرصه‌ها در برابر تهدیدات از جمله آتش‌سوزی صیانت شود.
جنگل‌های گلستان با حدود ۵۰۰ هزار هکتار وسعت مشتمل بر جنگل‌های سوزنی برگ و پهن برگ از غربی‌ترین نقطه استان در نوکنده تا شرق استان در گلیداغ پراکنده است.
در سالیان اخیر بارها و بارها شاهد بروز حریق در عرصه‌های جنگلی گلستان بودیم و هر بار چند ده هکتار از بکرترین گونه‌های درختان پهن برگ طعمه حریق شد. گونه‌های ارزشمندی که برای احیای آنها سال‌ها زمان و حفاظت نیاز است که از آن جمله می‌توان به سرخدار اشاره کرد.
از جمله پارامترهای مؤثر در بروز آتش سوزی در عرصه‌های جنگلی مقوله خشکسالی و کاهش رطوبت هوا بوده که در دو سال اخیر با بروز تغییرات اقلیمی و کم بارشی، افزایش دما و کاهش رطوبت احتمال بروز را افزایش یافته است.
افزایش تعداد حریق‌ها و مساحت عرصه‌های دچار آتش‌سوزی بیانگر آن است که مسئولان باید راهکارهای عملی و متناسب با شرایط جوی فعلی خشکسالی ترسیم و پیاده کنند.
ضرورت بکارگیری تجهیزات نوین
یک کارشناس جنگلداری در این خصوص به خبرنگار مهر گفت: براساس داده‌های هواشناسی، گلستان در حال گذر از یکی از کم بارش‌ترین سال‌ها در ۴۰ سال اخیر بوده به نحوی که تاکنون میزان بارش‌ها ۴۰ درصد از متوسط درازمدت کمتر شده است.
قاسم آذریان افزود: این امر سبب می‌شود تا خشک شدن گونه‌های علفی یک یا چند ساله کف جنگل سرعت بگیرد؛ به زبان ساده‌تر با خشک شدن گونه‌های علفی کف جنگل، قدرت حریق‌های احتمالی افزایش می‌یابد.
وی ادامه داد: خشکسالی علاوه بر آنکه تهدیداتی همچون آتش‌سوزی را افزایش می‌دهد آسیب‌پذیری گونه‌های درختی و درختچه‌ای را در برابر امراض و آفات افزایش و قدرت باروری بذرها را هم کاهش می‌دهد که این امر به طور غیرمستقیم در حریق مؤثر است.
آذریان گفت: در جنگل‌های دست کاشت و سوزنی برگ به سبب تشدید خزان فلس‌ها و برگ‌های ریز، احتمال آتش سوزی در آنها افزایش می‌یابد.
وی بیان کرد: بروز خشکسالی رطوبت کف جنگل را به حداقل ممکن رسانده و موجب خشکی مطلق سرشاخه‌ها یا برگ‌های کف جنگل می‌شود و در این حالت با کوچک‌ترین جرقه و بی‌احتیاطی گردشگران و بومیان شاهد بروز آتش سوزی خواهیم بود.
این کارشناس جنگلداری اضافه کرد: در کشورهای پیشرفته در حوزه جنگلداری، سامانه‌های شناسایی و هشدار حریق نقش بسزایی در حفاظت از جنگل‌ها ایفا می‌کنند، دوربین‌های حرارتی، سنسورهای تشخیص دهنده حریق، استفاده از اینترنت اشیا و بهره‌مندی از ماهواره‌های پایشی از جمله فناوری‌های است که در مدیریت جنگل‌ها به کار گرفته می‌شود.
آذریان گفت: وجود توده‌های رویشی از گونه‌های ارزشمندی مانند ارس، سرخدار، زربین و شمشادها در گلستان ضرورت بکارگیری فناوری‌های نوین در صیانت از عرصه‌های جنگلی را دو چندان می‌کند که در این زمینه با توجه به ثبت جنگل‌های هیرکانی می‌توانیم از آموزه‌های علمی و مساعدت‌های مالی نهادهای بین المللی هم استفاده کرده و با مشارکت آنها سپر حفاظتی جنگل‌ها در برابر تهدیداتی همچون حریق را افزایش دهیم.
استفاده از توان بومیان در اطفای حریق
یکی از بومیان منطقه گالیکش هم که در چند روز گذشته شاهد حریق در جنگل‌های این منطقه بوده، به خبرنگار مهر گفت: خشکسالی امسال در چند سال اخیر بی‌سابقه بوده به نحوی که بسیاری از چشمه‌ها و رودهای منطقه خشک یا دبی آنها به حداقل ممکن رسیده است.
حسن کاغذلو با بیان اینکه منشأ بسیاری از حریق‌ها در مراتع و جنگل‌ها، انسانی است، افزود: جنگل متعلق به همه مردم است و ضرورت دارد تا بومیان برای حفاظت از آن نقش بیشتری ایفا کنند.
خشکسالی رطوبت جنگل‌ها را کاهش و آسیب پذیری آنها در برابر حریق را افزایش داده است وی با اشاره به همکاری گروه‌های مردمی در اطفای آتش جنگل‌ها، گفت: می‌توان با ساماندهی بومیان منطقه در قالب تیم‌های آتش‌نشانی قدرت مشارکت و همراهی مردم را افزایش دهیم.
کاغذلو اضافه کرد: اختصاص خودروهای آتش نشانی برای روستاهای حاشیه جنگل، برگزاری دوره‌های آموزشی مهار و اطفا حریق در جنگل، در کنار واگذاری تجهیزات انفرادی مانند آتشکوب، بیل، کلنگ و دمنده‌ها می‌تواند سرعت واکنش بومیان را افزایش دهد.
وی گفت: با توجه به آنکه بومیان از نظر بُعد مسافت با کانون‌های حریق فاصله حداقلی دارند تجهیز آنها نقش مؤثری در مهار آتش در ساعات ابتدایی این حادثه خواهد داشت.
وقوع ۱۱۸ فقره آتش سوزی در سال ۱۴۰۰
فرمانده یگان حفاظت منابع طبیعی گلستان هم در خصوص آتش سوزی جنگل‌ها و وسعت آن به خبرنگار مهر، گفت: در چهار ماهه ابتدای سال جاری، ۱۱۸ فقره حریق در عرصه‌های منابع طبیعی گلستان اتفاق افتاده که طی آن بیش از ۵۰ هکتار از عرصه آسیب دیدند.
سرهنگ حبیب یاراد بزی افزود: بیشترین وسعت درگیر آتش در شهرستان گالیکش با ۲۵ هکتار عرصه بود و بیشترین حریق هم در تیرماه با ۵۸ فقره اتفاق افتاد.
وی توضیح داد: ۷۷ فقره از این آتش سوزی‌ها در جنگل‌های طبیعی، ۲۶ فقره در جنگل‌های دست کاشت و ۱۵ فقره هم در مراتع اتفاق افتاد که بیشترین مساحت خسارت دیده مربوط به حریق در جنگل‌های طبیعی است.
کاهش رطوبت جنگل‌ها
مدیرکل منابع طبیعی و آبخیزداری گلستان هم به خبرنگار مهر گفت: خشکسالی در افزایش حریق جنگل‌ها تأثیر مستقیمی داشته زیرا زمانی که بارش‌ها کاهش یابد، آب‌های زیرزمینی هم پایین‌تر رفته و به همان نسبت رطوبت کف جنگل کمتر و باعث خشکی درختان می‌شود.
عبدالرحیم لطفی افزود: به عنوان مثال در آخرین آتش‌سوزی در جنگل‌های گلستان که در گالیکش اتفاق افتاد، رطوبت منطقه درگیر در آتش به ۱۱ درصد رسیده بود در حالی که هم اکنون ۳۸ درصد است.
وی با بیان اینکه دو عامل درجه حرارت و رطوبت برای ما مهم است، گفت: برخی گونه‌های درختی مانند توسکا در برابر خشکسالی آسیب پذیرتر هستند و با کاهش منابع آبی در دسترس، مقاومت این درختان کاهش می‌یابد و در برابر امراض و آفات آسیب می‌بینند.
نیاز به ۲۵ دوربین نظارتی داریم
وی از تهیه و نصب ۶ دوربین نظارتی در منابع طبیعی گلستان خبر داد و افزود: از طریق اتاق مانیتورینگ به داده‌های ارسالی از سوی این دوربین‌ها متصل شده و از طریق امواج رادیویی به صورت شبانه روز مناطق مختلف را رصد می‌کنیم.
لطفی ادامه داد: برای پایش استان صرفاً به این ۶ دوربین بسنده نخواهیم کرد و براساس ارزیابی‌ها تا ۲۵ دوربین برای نظارت بر جنگل‌های استان نیاز است تا در نقاط مختلف نصب شده و منابع طبیعی را کنترل کنیم.
وی بیان کرد: در صورتی که همه این ۲۵ دوربین مستقر و عملیاتی شوند، حدود نیمی از جنگل‌های استان تحت رصد دوربینی قرار خواهند گرفت.
لطفی در خصوص تجهیزات فردی یگان حفاظت اطفا حریق گفت: انواع دمنده، فلاش بک، ماشین‌های آتش نشانی کوچک و بزرگ داریم و از تجهیزات فردی مانند آتش کوب و سایر ادوات هم استفاده می‌کنیم.
وی اضافه کرد: قطعاً باید تجهیزات بیشتری هم وارد کنیم اما فعلاً در زمینه تجهیزات فردی و موتوری و زمینی کمبود مشهودی نداریم.
لطفی در خصوص هلیکوپتر هم گفت: طبق تفاهمنامه سازمان جنگل‌ها با وزارت دفاع یک بالگرد ۱۵ روز در مازندران و ۱۵ روز در گلستان مستقر است که در هنگام حوادث به کمک ما می‌آید.
وی ادامه داد: ۷۰۰ کیلومتر آتش بر در جنگل‌ها و مراتع ایجاد کرده ایم ولی نیاز است که آن را تا ۲.۵ برابر افزایش دهیم.
لطفی از کشاورزان حاشیه جنگل‌ها خواست که به منابع طبیعی در ایجاد آتش بر کمک کنند.
طبق گفته وی، ۵۰۷ نیروی حفاظتی داریم و علاوه بر این افراد ۲۵ دیدبان آتش سوزی در شرق و نقاط حساس استان مستقر هستند که در حوادث مختلف بکارگیری می‌شوند
لطفی بر ضرورت بهره گیری از توان بومیان و جنگل نشینان‌تاکید کرد و گفت: مشارکت بومیان منطقه در مهار حریق نقش اصلی در کاهش خسارت‌ها ایفا می‌کند یعنی هر چه قدر بتوانیم مردم را با خود همراه کنیم اثرات و زیان حریق کمتر می‌شود.
با توجه به تغییرات اقلیمی شدید در گلستان که آسیب پذیری جنگل‌ها و مراتع را افزایش داده لازم است با استفاده از تجهیزات نوین در اطفای حریق، حجم خسارت را کاهش داد تا از این میراث طبیعی صیانت شود.