به گزارش خبرنگار مهر، بر اساس دستورالعمل جدید معاونت آموزشی وزارت بهداشت، اعضای هیئت علمی با مرتبه استادی که دارای حسن شهرت اخلاقی و خدمات و اثرات برجسته و باکیفیت در سطوح ملی- منطقه‌ای- بین المللی باشند، در صورت «تبلور فضایل» و وجود شرایط «علمی و آموزشی»، «پژوهشی، نوآوری و کارآفرینی» و «علمی-اجرایی»، توسط هیئت ممیزه / امناء دانشگاه و طبق ضوابط به مقام شامخ «استاد ممتازی» برگزیده می‌شوند.
دانشگاه‌های علوم پزشکی می‌توانند شرایط و نصاب‌هایی بیش از آنچه در این دستور العمل آمده را در هیئت ممیزه خود مصوب و سپس اجرا کنند.
مرتبه استاد ممتازی والاترین جایگاه علمی، ممتازترین مقام اخلاقی و بالاترین رتبه دانشگاهی در دانشگاه‌های علوم پزشکی کشور محسوب می‌شود.
استاد ممتاز فردی عالم، اثرگذار، اخلاقمدار و ارزشمدار است که به واسطه تولید، مدیریت، انتقال و کاربست مؤثر دانش در رشته خود سرآمد بوده و علاوه بر ایده آفرینی در حوزه‌های مختلف، تاثیرات فرامکانی ارزشمند، گسترده و هدایت گرانه ای را در طول زمان، نه تنها در دانشگاه، بلکه در عرصه‌های ملی، منطقه‌ای و بین المللی برجای گذاشته است.
حیطه‌های مورد بررسی امتیاز بندی کسب کرسی استاد ممتازی در علوم پزشکی؛
فضایل استاد ممتازی: استاد ممتاز باید دارای حسن شهرت علمی-اخلاقی، منش استادی و الگوی تعهد حرفه‌ای باشد. تبلور سجایای اخلاقمداری، ارزشمداری، مسئولیت پذیری اجتماعی، الهام بخشی، اثرگذاری، شاگردپروری، کارآفرینی و خلاقیت و نوآوری بسیار تعیین کننده است. خدمت به مردم، حرفه، دانشگاه، کشور، انقلاب و نظام از ویژگی‌های مهم استاد ممتاز است.
فعالیت‌های علمی-آموزشی: پویایی، نشاط و انضباط در امر آموزش، تدوین کتب (مرجع)، دستاوردهای دانشی ممتاز، دارا بودن صلاحیت مضاعف (double qualification) و وابستگی مضاعف (double affiliation) شایان توجه است.
فعالیت‌های پژوهشی، نوآوری و کارآفرینی: انتشار مقالات، سخنران کلیدی / مدعو در همایش‌های خارج کشوری، ثبت اختراع، فعالیت‌های فناورانه و تولید محصول، کارآفرینی، دریافت جوایز از جشنواره‌های ملی / بین المللی، مورد استناد قرار گرفتن و سایر مواردی که نشانگر برجستگی فرد در سطوح ملی و بین المللی است، از دستاوردهای مهم این حوزه محسوب می‌شوند.
فعالیت‌های علمی-اجرایی: نقش آفرینی و درخشش در مدیریت‌های درون و برون دانشگاهی در راستای خدمت به مردم، حرفه، دانشگاه، کشور، انقلاب و نظام جمهوری اسلامی ایران مورد انتظار است.
ضرورت دارد وجود خصایل مورد انتظار در استاد پیشنهادی با استفاده از پرسشنامه‌هایی خاص از افراد خبره، همکاران و دانش آموختگان مورد سؤال و بررسی قرار گرفته و پس از تأیید دانشکده / پژوهشکده در پرونده فرد قرار گرفته تا در شورای انتخاب استاد ممتازی مورد بررسی قرار گیرند.
معیارها و شاخص‌های شناسایی و احراز صلاحیت استاد ممتازی در دانشگاه‌های علوم پزشکی کشور
| حیطه | شاخص | شرط | |
| منش استادی و حسن شهرت اخلاقی | ارزش مداری | ۱. کامل شدن دوران خدمات ۳۰ ساله و یا عبور از سن ۶۰ سالگی همراه با حداقل ۱۵ سال* خدمت در مرتبه استادی |
الزامی |
| ۲. داشتن شرایط عمومی بند الف ماده ۴ مندرج در آیین نامه جامع مدیریت دانشگاه‌ها | الزامی | ||
| ۳. شهره بودن به منش استادی، اخلاق مداری، خدمت و تعهد حرفه‌ای، با تأیید حداقل ۳ نفر خبره | الزامی | ||
| ۴. نداشتن هر نوع سوء سابقه و یا تخلف انتظامی در هیئت‌های رسیدگی انتظامی دانشگاه و یا سازمان‌های صنفی نظیر نظام پزشکی (و یا در صورت وجود هر گونه پرونده‌ای، حکم محکومیت صادر نشده و یا ملغی شده باشد) | الزامی | ||
| مقبولیت | ۵. موجد الهام بخشی، دارای اثرگذاری، شاگردپرور و صاحب خلاقیت و نوآوری باشد (در فرم جداگانه از دانشجویان / دستیاران و همکاران استعلام نظر شود) | الزامی | |
| خدمت و اثرگذاری | پایه گذاری علمی | ۶. ابداع روش درمانی جدید و اثربخش (با تأییدیه معاون درمان وزارت بهداشت و یا انتشار یافته در راهنما / گایدلاین های وزارت بهداشت) و یا ارایه تئوری مهم و یا وارد کردن مفاهیم نوین تحول آفرین به حیطه علوم رشته مربوطه (با تأیید معاون آموزشی وزارت بهداشت) | وجود حداقل ۵ شرط الزامی است (از کل ۸ شاخص) |
| نهادسازی | ۷. راه اندازی و تأسیس یک واحد آموزشی، آزمایشگاهی و یا بخش بهداشتی / تشخیصی / درمانی و یا مرکز تحقیقاتی و یا شبکه کشوری با سابقه حداقل ۱۰ سال و یا راه اندازی رشته-مقطع جدید مرتبط با رشته / حرفه مربوطه با حداقل ۵ دوره فارغ التحصیلی | وجود حداقل ۵ شرط الزامی است (از کل ۸ شاخص) | |
| خدمات، اثرگذاری اجتماعی و حرفه‌ای درخشانی | ۸. داشتن جمعاً ۲۰ سال سابقه مدیریت اثربخش و درخشان در مشاغلی که متصدی آنها طبق مقررات استخدامی، عضو هیئت علمی است | وجود حداقل ۵ شرط الزامی است (از کل ۸ شاخص) | |
| ۹. داشتن جمعاً ۲۰ سال سابقه فعالیت به عنوان عضو هیئت مدیره انجمن‌های علمی و حرفه‌ای / عضو انجمن‌های علمی بین المللی / عضو هیئت تحریریه یا مدیر مسئول یا سردبیر نشریات علمی-پژوهشی / عضو کمیته اخلاق / عضو هیئت مدیره خیریه‌ها (یا سازمان‌های مردم نهاد) که اثرات اجتماعی قابل ملاحظه‌ای در سطح استان و یا کشور گذاشته باشند | |||
| ۱۰. داشتن جمعاً ۲۰ سال سابقه فعالیت به عنوان عضو هیئت ممتحنه و ارزشیابی رشته / دبیر شورای تخصصی / عضو هیئت ممیزه مرکزی / عضو حقیقی هیئت امناء / عضو پیوسته فرهنگستان علوم پزشکی | |||
| ۱۱. ۲۰ سال مدیریت شرکت دانش بنیان و اشتغال ۲۰ نفر و یا کارآفرینی برای بیش از ۵۰ نفر با تایید معاونت پژوهشی دانشگاه |
|||
| ۱۲. ایجاد درآمدزایی متوسط پایدار (و یا قابل توجه غیرپایدار) از مسیر فعالیت‌های نوآورانه / کارآفرینی برای دانشگاه (با گواهی معاونت توسعه و تأیید هیئت رئیسه دانشگاه) | |||
| ۱۳. وجود سابقه ایثارگری (جانبازی و یا آزادگی وفق قانون جامع خدمات رسانی به ایثارگران و یا حداقل ۲ سال حضور و یا مشارکت فعال در عرصه‌های دفاع از کیان نظام جمهوری اسلامی ایران و استقلال و تمامیت ارضی کشور) و یا وجود سابقه حداقل ۵ سال خدمت در مناطق محروم و کمتر توسعه یافته در امور حمایتی (مصوب هیئت وزیران) | |||
| ۱۴. برگزیده شدن فرد در ۵ جشنواره دانشگاهی (و بالاتر) که حداقل ۲ مورد آنها در سطوح ملی و یا بین المللی باشند | الزامی | ||
| ۱۵. درخشش ملی و بین المللی در حرفه و رشته تخصصی مربوطه به تأیید حداقل ۳ خبره | الزامی | ||
| سرآمدی و درخشش | برون دادهای آموزشی و پژوهشی ممتاز | ۱۶. تولید منابع آموزشی منحصر به فرد نظیر مشارکت در تالیف کتب مرجع در رشته مرتبط با حرفه / تحصیلات متقاضی و یا نوشتن کتاب بین المللی یا یک فصل از آن (با تأیید هیئت بورد مرتبط و یا کمیسیون کتب مرجع وزارت بهداشت) و یا تولید محصولات و نرم افزارهای ارزشمند و اثرگذار با تأیید معاون آموزشی و یا معاون تحقیقات و فناوری وزارت بهداشت | وجود حداقل ۵ شرط الزامی است (از کل ۷ شاخص) |
| ۱۷. وجود سابقه ارتقای مرتبه از مسیر سرآمدی در فعالیت‌های آموزشی همراه با داشتن صلاحیت مضاعف یا وابستگی مضاعف | |||
| ۱۸. سخنران مدعو / کلیدی در حوزه تخصصی مرتبط در حداقل ۳ کنگره خارجی با دعوت رسمی از کشور میزبان (با تعهد حمایت) | |||
| ۱۹. انتشار حداقل ۶۰ مقاله در مجلات Q۱ براساس شاخص سایت اسکور، ۳۰ مقاله در مجلات Q۱ براساس شاخص IF و ۶۰ مقاله با عنوان نویسنده اول و یا نویسنده مسئول و همچنین داشتن حداقل ۱۰۰ ارجاع به مقالات در کتب بین المللی (همه موارد و طبق پایگاه استنادی اسکوپوس) که حداقل ۵۰ درصد از هر یک از این موارد باید بعد از ارتقا به درجه استادی کسب شده باشد و اگر فرد متقاضی نویسنده اول / مسئول مقاله نباشد، مقالات پر نویسنده نیز حذف می‌شوند. | |||
| ۲۰. ثبت حداقل ۲ پتنت بین المللی (نظیر USPTO و یا WIPO) که نقش فرد در آن کلیدی بوده و حداقل یکی از آنها به تولید صنعتی رسیده باشد (با ارائه پروانه ساخت از مرجع ذیربط) | |||
| ۲۱. داشتن اندکس اچ ۳۰ و بیشتر (با حذف مقالات پرنویسنده به شرطی که متقاضی نویسنده اول / مسئول نباشد) در پایگاه استنادی اسکوپوس (مشروط بر آنکه این شاخص قبل از احراز مرتبه استادی کمتر و یا معادل ۱۵ بوده باشد. در غیراینصورت باید سالانه بصورت متوسط حداقل ۱/۵ واحد رشد داشته باشد) به علاوه داشتن حداقل ۳۰۰۰ ارجاع به مقالات که بعد از احراز مرتبه استادی باید حداقل در ۵ مقاله با بیش از ۱۰۰ ارجاع، فرد متقاضی نویسنده اول و یا مسئول باشد | |||
| ۲۲. کسب عناوین ۱ درصد و یا ۲ درصد دانشمندان برتر علوم پزشکی همراه با قرار داشتن در بین ۵ نویسنده برتر در حداقل یک عنوان Most Contributed Topics مرتبط با رشته (در پایگاه استنادی اسکوپوس) |
تذکر- چنانچه فردی در مواردی غیر از حیطه‌های مورد توجه در این آئین نامه، در حیطه‌هایی نظیر نظریه پردازی- فیلسوفی- آرمان شناسی، سیاست پژوهی- سیاستگذاری- سیاستمداری، طراحی سیستم، مصلح اجتماعی، پیشگامی، هنرمندی، علم دین و یا چهره الگو-افتخار ملی، استنادات مهمی را ارایه دهد، مرجع تدوین بندهای شرطی این حیطه‌های جدید، هیئت ممیزه مرکزی است که پس از طی فرایندهای قانونی لازم، طبق دستورالعمل مربوطه جدید، بررسی و تصمیم گیری نهایی انجام خواهد شد.
توجه به صفت الگو بودن برای استاد ممتاز
شهره بودن به منش استادی و حسن شهرت اخلاقی برای استاد ممتاز بایسته است.
مراجع بررسی کننده باید با رصد دقیق عملکرد فرد در طول سنوات خدمت و همچنین با توجه به نظرات حداقل سه فرد خبره صاحب نظر، پیشکسوت و دبیر / عضو بورد رشته مربوطه با بالاترین درجه علمی اطمینان حاصل کنند که فرد مورد نظر نه تنها از صفات و سجایای اخلاقی نیک برخوردار است بلکه ایراد واضح و چشمگیری در فعالیت‌های حرفه‌ای / اجتماعی (همچون عدم رعایت حرمت دیگران و رفتار غیر اخلاقی با همکاران، دانشجویان، کارمندان، بیماران و مردم) وجود ندارد.
تذکر: وجود هر گونه سوء پیشینه به همراه محکومیت در محاکم قضایی و انتظامی به عنوان ناقض بند شرطی مربوطه محسوب می‌شود.
در صورت وجود چنین مواردی و پیگیری متقاضی و دستور صریح رئیس دانشگاه برای بررسی دقیق پرونده، لازم است تا هیئت تجدیدنظر رسیدگی به تخلفات انتظامی اعضای هیئت علمی به دقت موضوع مطرح شده را بررسی و به صورت روشن صدور رای کند که موضوع به عنوان ایرادی قابل توجه و تأمل در رسیدگی به پرونده متقاضی محسوب نمی‌شود.
البته چون شأن والای استاد ممتازی باید به دقت مد نظر مراجع بررسی کننده باشد، اغماض جایز نبوده و نیست مگر آنکه به صورت کاملاً مستدل خطای منسوب شده برطرف و یا جبران شده باشد.
نحوه انتخاب استاد ممتاز
پس از بررسی مدارک و احراز وجود شرایط اولیه لازم (بندهای قطعی و شرطی) در کمیته منتخب، رئیس دانشکده / پژوهشکده فرد واجد شرایط را با ارائه کلیه مستندات و مدارک مرتبط به دانشگاه معرفی و برای احراز مقام استاد ممتازی پیشنهاد می‌کند.
رئیس دانشگاه نیز پرونده را به شورای انتخاب استاد ممتازی (متناظر با کمیسیون تخصصی هیئت ممیزه) ارسال کرده تا اگر این شورا عملکرد و اثربخشی فعالیت‌های فرد پیشنهادی را در دوران توقف در رتبه استادی مثبت ارزیابی کرد، پرونده و استنادات مرتبط با صلاحیت، عملکرد و دستاوردهای دانشی ممتاز وی را مورد بررسی قرار دهد.
سپس در صورت تأیید شورای انتخاب استاد ممتازی، پرونده به صورت خارج از نوبت و با حضور استاد مورد نظر و نماینده ویژه هیئت ممیزه مرکزی در هیئت ممیزه دانشگاه مطرح و در صورت کسب حد نصاب آرای لازم (رأی مثبت سه چهارم اعضا)، با اعطای مرتبه استاد ممتازی موافقت خواهد شد. در نهایت موضوع باید به تایید هیات امناء دانشگاه برسد.
در موارد خاصی که استاد شایسته ای خود متقاضی و پیگیر احراز این رتبه نباشد، رئیس دانشگاه می‌تواند راسا فرد مورد نظر را جهت شروع فرایند انتخاب استاد ممتازی به دانشکده / پژوهشکده معرفی و پیشنهاد کند.
در هر دانشگاه حداکثر یک درصد از کل اعضای هیات علمی می‌توانند بر کرسی استاد ممتازی بنشینند. پس از تکمیل این ظرفیت، احراز این کرسی، تنها با مکانیزم جایگزینی محقق خواهد شد.
در صورتی که چند نفر در صف انتظار قرار داشته باشند، همواره اولویت مربوط به پرونده فردی است که تعداد بندهای شرطی بیشتری را حایز شده باشد و یا در صورت تساوی تعداد بندهای شرطی، تقدم زمانی ملاک عمل خواهد بود.
ترکیب شورای انتخاب استاد ممتازی (جایگزین کمیسیون تخصصی هیئت ممیزه)
رئیس دانشگاه (رئیس شورا). معاون آموزشی دانشگاه (دبیر شورا). معاون تحقیقات و فناوری دانشگاه. رئیس دانشکده / پژوهشکده ذیربط حسب مورد (و با حق رای). چهار نفر از استادان به انتخاب هیئت ممیزه دانشگاه. یک نفر از شخصیت‌های ممتاز علمی در سطح ملی با تأیید معاون آموزشی وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشکی.
احکام اعضا توسط رئیس دانشگاه برای مدت ۴ سال صادر می‌شود و شورا با حضور حداقل ۷ نفر از اعضا رسمی خواهد بود و نحوه رأی گیری بصورت مکتوب / مخفی و مصوبات نیازمند حداقل ۵ رای مثبت است.
مرجع تأیید اولیه و نهایی استاد ممتازی
هیئت ممیزه دانشگاه مرجع تأیید اولیه و هیئت امناء دانشگاه مرجع تایید نهایی پرونده استاد ممتازی است. پرونده فرد پیشنهادی ابتدا و با حضور وی و نماینده ویژه هیئت ممیزه مرکزی در هیئت ممیزه دانشگاه مورد بررسی قرار گرفته و سپس رأی گیری انجام می‌شود.
نحوه رأی گیری بصورت مکتوب / مخفی و حد نصاب آرای لازم، معادل سه چهارم کل اعضای هیئت ممیزه دانشگاه خواهد بود. این پرونده نهایتاً باید در هیئت امناء دانشگاه با اکثریت آراء تایید شود. تبصره: پرونده متقاضیان در دانشگاه‌های فاقد هیئت ممیزه، در دانشگاه مادر همان کلان منطقه آمایشی بررسی خواهد شد.
نحوه معرفی استاد ممتازی
پس از تأیید هیئت امناء، حکم استاد ممتازی توسط رئیس دانشگاه صادر و سپس طی مراسم ویژه ای، «نشان استاد ممتاز» به ایشان اعطا می‌شود.
شایسته است که دانشگاه جهت اکرام و اعزاز این مقام، لباس ویژهای برای صاحب این کرسی طراحی و آماده کند تا در این مراسم، استاد ممتاز آن را بر تن کند. همچنین اقداماتی نظیر چاپ تمبر نکوداشت، نام گذاری ابنیه، اعطای پایه‌های تشویقی، اعطای فرصت مطالعاتی / اعتبارات ویژه و … را در دستور کار خود قرار دهد.
ادامه خدمت استاد ممتاز
در صورت تمایل و تقاضای استاد ممتاز، ادامه خدمت وی تا سن ۷۵ سالگی بدون هیچ محدودیتی مجاز بوده و پس از آن نیز با تصویب هیأت امنای دانشگاه برای حداکثر یک دوره ۵ ساله قابل تمدید است.
در صورتی که استاد ممتاز پس از احراز شرایط بازنشستگی ترجیح دهد که بازنشسته شود، می‌تواند همزمان تقاضای همکاری پس از بازنشستگی دهد و دانشگاه در چنین شرایطی با عقد قرارداد سنواتی، حق الزحمه ای حداکثر معادل با حقوق و مزایای مستمر وی را پرداخت می‌کند.