حجت الاسلام محمد علوی زنجانی در گفتگو با خبرنگار مهر، با تسلیت ایام ماه محرم و سوگواری اهل بیت علیهم السلام با اشاره به سوالاتی که برای بسیاری از مردم وجود دارد که با پاسخ گویی به آنان بسیاری از معضلات و شبهات حل می‌گردد گفت: از جمله آن سوالات آن است که خداوند متعال با آن همه رحمت و لطف و کرم بیکران خود، این عالم و مخلوقات را آفریده و به آنان نعمت‌های فراوانی عطا فرموده است اما در این میان بلاهایی مانند سیل و زلزله رخ می‌دهد که انسان‌های بی‌گناه از بین رفته و به سختی‌هایی مبتلا می‌شوند این بلاها چگونه با آن رحمت و مهربانی و حکمت خداوند سازگار است؟
وی در ادامه افزود: گاهی سوال می‌شود خداوند متعال انبیا و اولیا را برای هدایت مردم مبعوث فرمود و هدف او آن بود که مردم به برکت ارشاد انبیا راه صحیح بپیمایند و یک رفتار انسانی معقول در جامعه سالم داشته باشند. انبیا نیز تمام تلاش خود را در این مسیر به کار می‌گیرند اما مورد اهانت، ضرب و شتم و حتی کشته شدن قرار می‌گیرند. قرآن به کشته شدن انبیا اشاره می‌فرماید «وَ قَتْلهُمُ الْأَنْبِیاءَ بِغَیْرِ حَقٍّ» (آیه ۱۵۵ سوره نساء) چرا خداوند انبیا را برای هدایت بر مردم مسلط نکرد تا مورد شکنجه و آزار قرار نگیرند؟ و چرا مردم با همه انبیا مخالفت کردند؟ چگونه است که خداوند اجازه می‌دهد سید الشهدا علیه السلام دچار مصیبت‌های گردد که در تاریخ بشریت بدون نمونه است؟
پژوهشگر معارف اسلامی در پاسخ به سوالات مطرح شده با اشاره به مسئله‌ای که قرآن بر آن بسیار تکیه نموده است و آن را به صورت‌های مختلف بیان فرموده است ادامه داد: جواب آن مسئله، امتحان آزمایش، فتنه و ابتلاء است. مفهومی که در قرآن با الفاظ متعددی بیان شده. آنچه ما در فارسی به نام آزمایش می‌شناسیم خداوند متعال در قرآن با واژه ابتلاء آن را معرفی می‌کند «أَ حَسِبَ النَّاسُ أَنْ یُتْرَکُوا أَنْ یَقُولُوا آمَنَّا وَ هُمْ لا یُفْتَنُونَ» (آیه ۲ سوره عنکبوت)
وی با اشاره به آنکه خداوند در قران «أَنما أَمْوالُکُمْ وَ أَوْلادُکُمْ فِتْنَةٌ وَ أَنَّ اللَّهَ عِنْدَهُ أَجْرٌ عَظِیمٌ» (آیه ۲۸ سوره انفال)، به فتنه اشاره نموده است؛ ادامه داد: فتنه در لغت به معنای داغ کردن و در نهایت هرنوع زحمت دادن و گرفتار کردن گفته شده است. مفهوم آزمایش در قرآن به صورت‌های مختلف ذکر شده و از سنت‌های قطعی و استثنا ناپذیر خداوند است.
حجت‌الاسلام علوی زنجانی با بیان آنکه آزمایش‌های خداوند بسیار پیچیده‌تر از آزمایش‌های ما انسانها می‌باشد؛ تصریح کرد: آزمایش‌های الهی چندین هدف را دنبال می‌کند. گاهی چند نفر به وسیله یکدیگر آزمایش می‌شوند. اهمیت این موضوع بسیار است چرا که بسیاری از شبهات اعتقادی با دانستن این مسئله حل خواهد شد همچنین بسیاری از قضایای تاریخی که از صدر اسلام تا کنون رخ داده است فقط با تحلیل خدا شناسی و بینش توحیدی پاسخ دارد و مهم‌تر آنکه ما بتوانیم وظیفه خود را در مقابل این سنت عظیم و پیچیده الهی بشناسیم و از آن آزمایش‌ها عبرت گرفته و سربلند باشیم.
پژوهشگر معارف اسلامی با اشاره به اینکه خداوند امتحان می‌کند ولی جاهل نیست؛ افزود: خداوند تغییر حالت پیدا نمی‌کند و آن خصوصیات و ابعادی که در ما انسانها وجود دارد و لازمه مخلوق بودن است در مورد خدا وجود ندارد. خداوند آزمایش می‌کند تا آنچه در باطن انسانها قرار دارد، برای خودشان ظاهر و آشکار گردد. چرا که خداوند این عالم را برای رشد استعدادها و بروز نیت‌های انسانها آفریده است.
وی ادامه داد: انسان به عنوان کامل‌ترین موجود که دارای بیشترین استعداد برای تغییر و تحول در جهت رسیدن به سعادت و شقاوت، شناخته می‌شود. در بینش توحیدی اساس ارزش، ارتباط با خداوند متعال است و هر کس ارتباطش با خداوند بیشتر باشد سعادتمند تر خواهد بود. در مقابل، کفر، اساس و بنیان همه بدبختی‌ها است. امتحانات الهی است که نشان می‌دهد کسانی که ادعای ایمان دارند آیا راست می‌گویند یا خیر!
حجت‌الاسلام علوی زنجانی با اشاره به آنکه باید شرایطی فراهم شود تا درستی ادعای محبت اهل بیت (ع) و ایمان به خداوند روشن گردد؛ گفت: خداوند در قرآن اشاره می‌نماید که انسان دارای اختیار است و امتحان می‌شود و این شرایط دائماً فراهم می‌گردد تا ادعاهای او آزموده شود؛ اگر کسی مدعی عدالت دوستی بود یا خود را ظلم ستیز می‌داند؛ با قرار گرفتن در بوته امتحان است که معلوم می‌گردد چقدر بر خود مسلط است و علایق خود را بر حقیقت‌ها مقدم نمی‌دارد.
پژوهشگر معارف اسلامی تصریح کرد: گاهی امتحانات الهی جنبه عمومی دارد یعنی حادثه‌ای رخ می‌دهد و ممکن است همه مورد آزمایش واقع شوند. در این موقعیت است که انسان باید مراقب باشد. چرا که عمل او می‌تواند جامعه را تحت تأثیر قرار دهد. یکی از این آزمایش‌ها روز وفات پیغمبر اکرم حضرت محمد صلی‌الله علیه و آله و سلم بود. طبق دستور خداوند امیرالمومنین به عنوان امام و خلیفه‌ی بعد از پیغمبر نصب گردید و پیامبر فرمود «من کنت مولاه فهذا علی مولاه» اما بعد از رحلت پیامبر عده‌ای از مسلمانان که از گروه جهادگران بودند یا پول‌های زیادی برای اسلام خرج کرده بودند مقابل حضرت علی علیه السلام ایستادند و حضرت را یاری نکردند و مسیر تاریخ را منحرف کردند.
وی با بیان آنکه عده‌ای نیز از اباعبدالله الحسین دعوت به عمل آوردند و چند هزار نامه برای حضرت ارسال کردند و موجب حرکت حضرت به سمت کوفه شدند ولی از او حمایت نکرده‌اند؛ افزود: امتحان آنان نصرت و یاری امام معصوم زمان خودشان بود؛ اما متأسفانه در موقع لازم کوتاهی کردند و شاید هیچ گاه تصور نمی‌کردند که اکنون موقع امتحان الهی است و سرنوشت یک امت به دست آنان است. بعد از شهادت اباعبدالله الحسین علیه السلام پشیمان شدند اما سودی به حال آنان نداشت.
حجت‌الاسلام علوی زنجانی تصریح کرد: امروز نیز هرکدام از ما وظیفه داریم با نگاه توحیدی وظیفه خود در حمایت از ولی امر مسلمین در زمان خود را به درستی درک نموده و طریق صحیح انجام دهیم و مراقب باشیم عمل مان موجب خسارت ملت یا امت اسلامی نگردد. از خداوند متعال خاشعانه بخواهیم به برکت سیدالشهدا علیه السلام به ما توفیق دهد که در آزمایش‌های زندگی خود همچون سردار شهید حاج قاسم سلیمانی و شهدای انقلاب اسلامی و دفاع مقدس و مدافعان حرم، سربلند باشیم.