خبرگزاری مهر - گروه هنر- آزاده فضلی: «عاشورا» یکی از مهمترین موضوعات مورد توجه هنرمندان نقاش در طول اعصار مختلف بوده و در عصر حاضر نیز بیشتر مورد توجه هنرمندان طراحان گرافیک است، چراکه هنر عاشورایی، از دیرباز تاکنون نقشی ویژه در زندگی مردم این مرزوبوم داشته و رهنمای طیفی از هنرمندان متعهد بوده است. به همین دلیل هنرمندان ایرانی هر کدام به روش‌ها و سبک‌های مختلف، آثاری عاشورایی خلق کرده و برخی از این آثار هیچ زمان از یاد و خاطره مردم فراموش نشده‌اند که شاید بتوان به اوج این آثار در نقاشی‌های قهوه‌خانه‌ای اشاره کرد که از مهمترین آثار قهوه‌خانه‌ای عاشورایی، آثار حسین قوللر آغاسی است. همچنین می‌توان به محمود فرشچیان هنرمند نقاش عصر حاضر و آثار عاشورایی‌اش که معروف‌ترین و پرکاربردترین اثرش، تابلوی «عصر عاشورا» است، اشاره کرد. اما در ادامه قصد داریم به معرفی برخی هنرمندان نقاش و طراح گرافیک عاشورایی بپردازیم که امروز نقشی ویژه در بالا بردن جلوه بصری مردم نسبت به قیام عاشورا و امام حسین (ع) دارند.
طرح‌هایی برگرفته از ارادت به اباعبدالله الحسین (ع)
مسعود نجابتی هنرمند طراح گرافیک و مدیر کانون «هنر شیعی» که نقشی ویژه در بروز استعدادهای هنری و بصری هنرمندان جوان در راستای انقلاب اسلامی و هنر دینی دارد، یکی از هنرمندانی است که در آثار گرافیکی‌اش به عاشورا و امام حسین (ع) پرداخته است. در آثار او که برگرفته از آیات و احادیث ماندگار عاشورایی است، توسل و ارادت به اباعبدالله الحسین (ع) موج می‌زند.
نجابتی معتقد است در رشته‌هایی چون خوشنویسی، تایپوگرافی و تصویرسازی می‌توان آثاری درخور و شایسته در ذیل هنر دینی و عاشورایی خلق کرد اما هرچند او تاکید می‌کند که هنرهای اسلامی و عاشورایی جدید را باید در نیاز امروز و ارتباط واقعی با مخاطب امروز پیدا کنیم.
وی در گفتگویی با خبرنگار مهر در این مورد گفت: هنرهایی که امروز در فضاهای مذهبی از آنها استفاده می‌کنیم میراث به جا مانده از پیشینیان است. ما در یافتن زبان امروزی و خاص امروز موفق نبوده‌ایم یعنی وقتی بعضاً آثار موفق را بررسی می‌کنیم رگ و ریشه سنت را در آن می‌بینیم چه آثار خودم و چه آثار همکاران وامدار میراث صفوی و قبل از آن است. ما در دهه‌های اخیر به سبک جدید نرسیده‌ایم که اگر زمانی در آینده بخواهند آثار هنر اسلامی را قضاوت کنند، این دوره دارای ویژگی بارز و برجسته‌ای است. هر چند موفقیت‌هایی از سوی همکاران در این حوزه کسب شده ولی این موفقیت‌ها بیشتر در پرداخت بوده است تا در رسیدن به عناصر.
تاکید بر هویت در آثار پرویز اقبالی
پرویز اقبالی هنرمند طراح گرافیک، تصویرگر، پژوهشگر، دانش آموخته دانشگاه شاهد و عضو هیئت علمی آن دانشگاه است. اقبالی که از تصویرسازان شناخته‌شده عرصه فرهنگ و هنر دفاع مقدس است و تاکنون آثار متعددی چون «بعد از کشتار»، «مثل چشمان بابا»، «افسانه تیراندازان جوان»، «حماسه حاج یونس»، «نخستین تلاوت» و «عاشورا» را خلق کرده است. کتاب مصور عاشورا چاپ پنجم خود را پشت‌سر می‌گذارد و جالب اینجاست که چاپ آن در کشورهای دیگر نیز با استقبال بسیار خوب مخاطبان مواجه شده است. اقبالی از منابع دسته اول بسیار استفاده می‌کند و به تئوری‌ها و مباحث جدید تسلط دارد و می‌تواند آنها را به دانشجویان انتقال دهد.
وی در گفتگویی با خبرنگار مهر درباره نقش هویت در آثار هنری بیان کرد: هر تصویرگری در ایران وقتی می‌خواهد تصویرسازی‌هایش را امروزی جلوه دهد سعی می‌کند از المان‌های هنر مدرن بهره بگیرد و به همین دلیل در تصویرسازی دینی به مشکل بر می‌خورد چون مخاطب‌پذیر نیست؛ اولین اصل در تصویرسازی دینی «مخاطب پذیری» است، به همین دلیل باید هویت داشته باشد. نکته مهم اینجاست که سنت‌های ایرانی اسلامی توانستند تصویر ذهنی مردم را شکل دهند و توانستند در دل آنها جای بگیرند.
اقبالی همچنین گفت: بزرگترین معضلی که در جامعه تصویری ما وجود دارد، این است که تصویرش را اعم از نقاشی یا تصویرسازی با هنر مدرن گره زده است. در طرف دیگر اما، هنر اسلامی و دینی می‌تواند این کار را انجام دهد یعنی واقعیت را می‌شکافد برای رسیدن به یک حقیقت. هنرمند اسلامی برای نشان دادن «حقیقت» نظم، ایمان، تعالی و یک دنیا شور و عشق و مستی دارد. هنرِ هنرمند اسلامی و دینی از طرفی به داستان و روایت وابسته است و از طرف دیگر به معنا و معنویت توجه دارد و سعی می‌کند آن حقیقت را کشف کند، بنابراین کاری که انجام می‌دهد در وهله اول سعی می‌کند هویت داشته باشد که هنر مدرن هویت ندارد.
روایتگری با نمادها در آثار حبیب‌الله صادقی
حبیب الله صادقی (متولد ۱۳۳۶ شمسی) نقاش ایرانی، عضو پیوسته فرهنگستان هنر، از پیشگامان هنر انقلاب اسلامی و عضو هیئت علمی دانشگاه شاهد است. در سوابق حرفه‌ای او علاوه بر سابقه تدریس در دانشگاه‌های طراز اول و مدیریت مراکز هنری، عنوان گرافیست و کارتونیست به چشم می‌خورد. صادقی، همچنین فعالیت‌های گسترده‌ای در پاسداشت هنر مقاومت و شهدای دفاع مقدس انجام داده است. از ویژگی‌های خاص آثار او، روایتگری با استفاده از نمادها و شاعرانگی با بیانی نوگرایانه است.
صادقی درباره عاشورا معتقد است، «عاشورا» مفهوم یک بار مصرف و متنی نیست که آن را یک بار قرائت کنیم و کنار بگذاریم و شاهد این سخن همین که انقلاب اسلامی ایران نیز از معرفت و برکت عاشورا پدید آمده است، بنابراین من فکر می‌کنم ارجاع دادن موضوعات اجتماعی، آرمانی، انسانی و الهی به عاشورا می‌تواند زمینه نوآوری و بیان جدید را ایجاد کند. وی همچنین بر لزوم تصویر کردن عاشورا و ارزش‌های دینی توسط هنرمندان تاکید دارد.
عاشقی نور و رنگ در آثار رضا بدرالسماء
رضا بدرالسماء هنرمند طراح و نگارگری است که قریب به نیم قرن فعالیت هنری حرفه‌ای دارد و در عرصه نور و رنگ عاشقی می‌کند و با چرخش سر انگشتان هنرمندش آثار بدیع و چشم نوازی می‌آفریند. از همان سنین کودکی بذرهای استعداد در نهاد او به بار نشست و او را به وادی پر رمز و راز نقاشی سوق داد. وی که شیفته این هنر زیبا شده بود به نگارگری ایرانی روی آورد. عشق و علاقه زیاد او به دنیای نقاشی سبب شد پس از پایان تحصیلات متوسطه به صورت حرفه‌ای و مستمر در این رشته به فعالیت بپردازد.
رضا بدرالسماء در سال ۱۳۸۷ موفق به اخذ درجه یک هنری از وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی شده است و تاکنون ۵۰ نمایشگاه انفرادی برپا و در بیش از ۲۰۰ نمایشگاه گروهی داخلی و خارجی نمایشگاه نگارگری شرکت کرده است.
مضامین آئینی و عاشورایی دستمایه نقاشی خط‌های عبدالرضا چارئی
عبدالرضا چارئی هنرمند طراح گرافیک و خوشنویس، دانش آموخته دانشگاه تهران در رشته گرافیک و عضو هیئت علمی دانشگاه شاهد تهران است. چارئی از کودکی خوشنویسی را دنبال می‌کرد و با ورود به دانشکده هنرهای زیبا دانشگاه تهران در مکتب اساتیدی چون مرتضی ممیز، سیدمحمد احصایی، هادی شفائیه، روئین پاکباز، سیدجلال شباهنگی، آیدین آغداشلو، صادق بریرانی، ابراهیم حقیقی و استاد گنجینه طراحی گرافیک را فراگرفت. همچنین خط نستعلیق را نزد استاد مرحوم عبدالله فرادی در انجمن خوشنویسان ایران و خط ثلث و محقق را از استاد سیدمحمد احصایی آموخت. پس از آشنایی کامل باسنت خوشنویسی و مشق نظری از روی آثار قدما، علاقه وافری به نقاشی‌خط پیداکرده و آثار متعدد و متنوعی در این زمینه ارائه کرد.
آثار چارئی عمدتاً شامل مضامین آئینی و عاشورایی است و آثار زیادی را با تکنیک نقاشی خط و خوشنویسی نوین پدید آورده است. همچنین او از جمله افرادی بود که به آموزش مسکات و ترویج شخصیت‌سازی تجاری پرداخت است. وی نویسنده کتاب «خلاقیت در تایپوگرافی» است که در آن به تایپوگرافی فارسی، لوگوتایپ، مونوتایپ و گرید در تایپوگرافی، طراحی مونوگرام، خط معنا، ارزش اعداد در تایپوگرافی پرداخته است.
کششی عجیب که علی بحرینی به کارهای دینی دارد
علی بحرینی هنرمند نقاش نزدیک به سی سال است که به صورت حرفه‌ای نقاشی می‌کند. تابلوهای عید غدیر خم، غربت حضرت فاطمه (س)، غربت حضرت علی (ع)، میلاد یاس و تجلی ظهور عنوان برخی از آثار اوست. گرایش وی در نقاشی رئالیستی است و تلفیقی از سبک‌های رئال، امپرسیونیسم و نگارگری در آثارش استفاده می‌کند.
وی در گفتگویی درباره هنر دینی گفت: از کودکی در ذهنم بود که اگر روزی نقاش خوبی شدم کارهای دینی انجام دهم و کششی عجیب به کارهای دینی دارم. حیفم می‌آید موهبتی که خداوند در وجود آدم‌ها قرار داده حقیر کنم و معتقدم ما برای مکتب و مذهب در هنر کم گذاشتیم. هنرمندان به‌طور جدی وارد میدان نشدند، بر عکس غرب که برای باورهای دینی خود در عرصه‌های مختلف کار کرده‌اند. ما در جنگ فرهنگی هستیم اما هیچ کاری برای ارزش‌های‌مان به‌صورت نهادینه شده انجام ندادیم. هر کاری هم در این اوضاع صورت می‌گیرد بیشتر ذوقی و احساس شخصی است. هنرمندان در زمینه هنر دینی حمایت نمی‌شوند، بلکه مورد حمله هم قرار می‌گیرند.
خلق آثار دینی و عاشورایی حسن روح‌الامین با هدف توسل و تبلیغ
حسن روح‌الامین هنرمند نقاش و دانش آموخته دانشگاه شاهد تهران، از هنرمندان جوان سرشناس ایرانی است که هنر خود را در مسیر مفاهیم عاشورایی به خدمت گرفته است. روح‌الامین آثار خود را با فضاسازی واقع‌گرایانه متأثر از مکتب باروک و کلاسیک با نورپردازی‌های شدید خلق می‌کند. وی نمایشگاه‌های بسیاری را در داخل و خارج از کشور برگزار کرده است که با استقبال هنر دوستان و دوستداران خاندان عصمت و طهارت مواجه شد.
وی از نقاشان جوان آئینی است که محوریت موضوعات منتخب او غالباً مضامین شیعی و اسطوره‌های دینی است. روح‌الامین در به تصویر کشیدن مقاتل و روضه‌ها دقیق، ظریف و دستی قوی دارد. او از جذابیت و شکوه و عظمت سبک باروک و همچنین شیوه کلاسیک برای نمایش سیر و سلوکی که به آن معتقد است بهره کامل می‌برد و تصاویر باشکوه وقایع مذهبی‌ای که برای مسلمانان آشنایی دارد و موضوعات مورد علاقه مسلمانان است را به خوبی ترسیم می‌کند.
حسن روح‌الامین در آخرین نمایشگاهی که برگزار کرده در گفتگویی با خبرنگار مهر بیان کرد که آثار این نمایشگاه با هدف توسل و تبلیغ خلق شده‌اند. این هدفی است که این هنرمند جوان در اکثر آثارش نیز مشهود است و علاوه بر آن، در اغلب آثارش مفاهیم عاشورایی و جلوه‌هایی از آئین‌های مذهبی اسلامی همراه است.
خلق پوسترهایی با حال و هوای عاشورا
سید حمید شریفی آل هاشم هنرمند طراح و نقاش و فارغ التحصیل کارشناسی نقاشی از دانشکده هنرهای زیبای تهران و کارشناسی ارشد گرافیک از دانشگاه تربیت مدرس است. تدریس در مراکز مختلف دانشگاهی و هنری در زمینه تصویرسازی، نقاشی و پوستر، عضویت در هیئت علمی دانشکده هنر دانشگاه شاهد، مسئول گروه گرافیک مرکز هنرهای تجسمی حوزه هنری، مدیر مرکز گرافیک کانون پرورش فکری کودکان و نوجوانان و … از دیگر سوابق او به شمار می‌رود. وی پوسترهای متعددی درباره عاشورا خلق کرده است که اثر او در اولین نمایشگاه سالانه پوستر عاشورا نیز پذیرفته شد.
شریفی آل هاشم در گفتگویی، هنر را مؤثرترین زبان برای بیان مفهوم مبارزه دانست و گفت: به نظر می‌آید نزدیک‌ترین زبان برای بیان معنا و مفهوم مبارزه که بسیار هم تأثیرگذار و ماندگار است، زبان هنر است به شرط آنکه تمام ویژگی‌ها و مختصات این زبان رعایت شود و هنرمند سعی داشته باشد به اصل مطلب اشاره کرده و با زبان این مدیوم و این قاعده و قالب، آن مفهوم اصلی و احساسات خودش را بیان کند.
چرا عبدالحمید قدیریان مفهوم عاشورا را نقاشی می‌کند
عبدالحمید قدیریان هنرمند نقاش، طراح و مجسمه‌ساز است که بنا به علاقه خود به نقاشی در سال ۱۳۵۷ وارد دانشکده هنرهای زیبای دانشگاه تهران شد. در سال ۱۳۸۰ مدرک کارشناسی ارشد خود را در رشته نقاشی از دانشکده هنر دریافت کرد و در سال ۱۳۸۹ موفق به کسب گواهی درجه یک هنری در رشته طراحی صحنه و لباس از وزارت ارشاد اسلامی شد. او از سال ۱۳۶۰ به عنوان نقاش فعالیت حرفه‌ای خود را آغاز و پس از آن در سال ۱۳۶۵ فعالیت سینمایی را با فیلم سینمایی «گذرگاه» به عنوان گریمور شروع کرد. قدیریان در سال ۱۳۶۶ با فیلم سینمایی هراس در عرصه طراحی صحنه و لباس مشغول به کار شد و آثار متعددی را تا به امروز طراحی کرده است.
نقاشی‌های او با مضامین دینی و به ویژه عاشورایی نیز در چند سال اخیر بسیار مورد توجه واقع شده است و آخرین نمایشگاه او با عنوان «هم‌پای نور»، نمایشگاهی متشکل از نقاشی‌های عاشورایی او بود که سال گذشته برگزار شد. وی در جریان برپایی این نمایشگاه در گفتگو با خبرنگار مهر بیان کرد: در آثارم سعی دارم این موضوع را برای مخاطب به نمایش بگذارم که خداوند امام حسین علیه السلام را نقطه عطف شهادت در جهان قرار داد تا برای ما درس زندگی باشد؛ به همین دلیل بارها شده تا یک نقاشی را تا انتها کشیده و دوباره آن را بازنگری کرده‌ام و از این بازنگری‌ها ابایی هم ندارم.
وی گفت: معتقدم عاشورا نقطه عطف هستی است. خداوند وقتی شروع به خلقت کرد، زمانی که لوح و قلم را آفرید اولین کلمه‌ای که بر لوح نوشت «قتل حسین» بود و آن پایان نبود بلکه شروع حیات بود. «قتل حسین» در عالم معنا، به معنای حیات است. در عالم مادی، ما و با نگاه ما انسان‌ها، این واقعه مرگ‌گونه جلوه دارد و ما به چشم نابودی به آن نگاه می‌کنیم، در صورتی که از نگاه الهی و آنچه که خدا ما را به آن دعوت می‌کند، این نگاه، نگاه زندگی بخش است. از آنجایی که می‌خواهم این مفهوم را متوجه شوم سعی می‌کنم در حیطه مفهوم عاشورا، آثارم را در زوایای مختلف خلق کنم، البته قصد من خلق تابلو نیست و برای درک این مفهوم سنگین الهی است که حول موضوع عاشورا کارهایم را انتخاب می‌کنم.