خبرگزاری مهر-گروه هنر-فریبرز دارایی؛ ایران پس از پیروزی انقلاب اسلامی و با سپری کردن بیش از ۴ دهه پا به قرنی تازه گذاشت؛ در این عمر سپری شده ۴۳ ساله، آثار مختلفی با موضوعاتی متنوع از دفاع مقدسی، دینی، کمدی، اجتماعی و… تولید و در سالن‌های تئاتر به صحنه رفتند. برخی از این آثار بسیار جریان ساز بودند و برخی آثار خاطره‌انگیز و پرمخاطب.
شاید خالی از لطف نباشد مروری داشته باشیم بر آثاری که طی دهه‌های ۶۰، ۷۰، ۸۰ و ۹۰ تولید و اجرا شدند، روندی که این آثار برای تمرین و تولید طی کردند، گروهی که در تولید و اجرای اثر حضور داشتند و دیدن تصاویر این اجراها اعم از عکس یا فیلم.
از این رو در گروه هنر تصمیم بر این شد که از آغاز سال ۱۴۰۰ با جمع‌آوری اطلاعات مختلف اجراهای ۴ دهه گذشته، مروری‌بر تولیدات تئاتر ایران در این بازه زمانی داشته باشیم.
در بیستمین گام از مرور «چهار دهه خاطرات صحنه» سراغ نمایش «خورشید کاروان» به نویسندگی ابوباسم حیادار، بازنویسی مهدی متوسلی و کارگردانی محمود فرهنگ رفته‌ایم.
«راهب به سمت صندوق می‌چرخد… موزیک همراهی می‌کند… راهب در صندوق را می‌گشاید و نور سبز از داخل صندوق راهب را در بر می‌گیرد… راهب از حال می‌رود و در کنار صندوق می‌افتد… آوایی به گوش می‌رسد… عزاداران مرثیه می‌خوانند و از میان جمع به پیش می‌آیند… شمع‌های عزاداران تنها نور صحنه است....»
سطرهای بالا بخشی کوچک از نمایشنامه «خورشید کاروان» است که بر اساس نمایشنامه «هیهات» اثر زنده یاد ابوباسم حیادار و توسط مهدی متوسلی نوشته شده است. این نمایش بازگوکننده سفر اسرای واقعه عاشورا و رسیدن به دیر راهب نصرانی جهت اقامت و استراحت شبانه و ماجرای راهب نصرانی و سر بریده حضرت اباعبدالله امام حسین (ع) است.
«خورشید کاروان» کاری از مؤسسه فرهنگی فدک اولین بار در سال ۱۳۷۱ و با کارگردانی حسین نورایی در دانشکده هنرهای زیبای دانشگاه تهران روی صحنه رفت و از آن زمان تاکنون بیش از ۱۲۰۰ اجرا در تهران و شهرهای مختلف ایران و همچنین برخی کشورهای جهان از جمله هلند، انگلستان و امارات اجرا شده است.
این اثر نمایشی طی سالیان گذشته و به صورت مستمر در ایام ماه صفر روی صحنه رفته و با استقبال مخاطبان مواجه شده بود. البته در سال ۹۹ و به دلیل شیوع ویروس کرونا «خورشید کاروان» به صورت نمایشنامه خوانی و به صورت آنلاین برای علاقه مندان پخش شد و در سال جاری به دلیل موج جدید شیوع ویروس کرونا وضعیت اجرای این اثر نمایشی مشخص نیست.
طی ۱۲ سال از اجرای نمایش «خورشید کاروان» زنده یاد انوشیروان ارجمند در نقش «راهب» در این اثر نمایشی به ایفای نقش پرداخت و از سال ۹۴ جلیل فرجاد ایفای این نقش را بر عهده گرفت و سیروس همتی، کرامت رودساز و مهدی امینی به همراه بیش از ۱۰۰ بازیگر دیگر گروه بازیگری این اثر نمایشی را شکل داده‌اند.
جلیل فرجاد از بازیگران با سابقه تئاتر، سینما و تلویزیون که حدود ۶ سال است بازی در نقش «راهب» به عنوان نقش اصلی نمایش «خورشید کاروان» را عهده دار است در گفتگویی با خبرنگار مهر از تجربه حضور خود در این نقش و اجرای نمایش «خورشید کاروان» گفت.
فرجاد درباره چگونگی حضور خود در نمایش «خورشید کاروان» به خبرنگار مهر گفت: سالی که برای ایفای نقش «راهب» به نمایش «خورشید کاروان» پیوستم زنده یاد انوشیروان ارجمند با کسب اجازه از گروه نمایش و برای انجام تعهدی که برای حضور در پروژه تصویری داشت در اجرای آن سال نمایش حضور نداشت.
وی یادآور شد: صادقانه بگویم که در روزهای دوم و سوم روخوانی متن ترس عجیبی بر من مستولی شد و به گروه اعلام کردم که نمی‌توانم این نقش را بازی کنم. به دوستان گفتم که این نقش سخت است و حال و هوایی دارد که حس می‌کنم از عهده من بر نمی‌آید.
این بازیگر تئاتر ادامه داد: دوستان گروه با من صحبت کرده و گفتند که از عهده این نقش بر می‌آیم و می‌توانم آن را ایفا کنم. شب در تنهایی با خودم درد و دل کردم و با خودم عهد و پیمانی بستم و قراری گذاشت. از فردای آن شب در تمرین‌ها حاضر شدم که ۱۰ روز به طول انجامید و سپس در شهر بوشهر نمایش را روی صحنه بردیم. در حالی که گروه خیلی به من کمک کرد ولی در اولین اجراها خیلی به من سخت گذشت.
فرجاد با بیان اینکه زنده یاد انوشیروان ارجمند مدام با من و دیگر اعضای گروه در تماس بود و به من در ایفای نقش «راهب» امیدواری می‌داد، اظهار کرد: بعد از چند روز اجرا آرام آرام در نقش جا افتادم.
این هنرمند عرصه تئاتر تصریح کرد: هر شب به قول و قراری که با خود و خدای خود گذاشته بودم فکر می‌کردم تا نقش را خوب ایفا کنیم و با اعتقاد مردم بازی نکنم زیرا اگر من این نقش را به درستی ایفا نمی‌کردم اتفاق خوبی نمی‌افتاد. هر شب از خدا می‌خواستم در ایفای این نقش به من توان بدهد تا ضربه روحی به کسی وارد نشود.
وی با اشاره به اینکه بعد از اجرای «خورشید کاروان» در شهر بوشهر به اجرای نمایش در شهر کرمان و سپس به اجرا در برج میلاد تهران پرداختیم، افزود: در اجرای تهران بود که گفتند انوشیروان ارجمند در بیمارستان بستری است. به عیادت او رفتم و فرزندانش به من گفتند در صحنه صندوق که راهب با سر مبارک سیدالشهدا مواجه و گفتگو می‌کند، «سر صندوق بابا را دعا کن». متأسفانه در دومین شب اجرای «خورشید کاروان» در برج میلاد انوشیروان ارجمند به رحمت خدا رفت.
فرجاد درباره حس و حال خود برای ایفای نقش «راهب» در نمایش «خورشید کاروان» تأکید کرد: هر سال به دنبال این هستم تا ماه صفر برسد و من با این نمایش روی صحنه بروم. هر سال که نمایش اجرا می‌شود تا سال بعد منتظر این هستم تا زمان اجرای بعدی «خورشید کاروان» برسد تا من باز هم لباس راهب را بپوشم و روی صحنه بروم.
این هنرمند با سابقه عرصه تئاتر، سینما و تلویزیون درباره اینکه دلایل استقبال مخاطبان از نمایش «خورشید کاروان» طی حدود ۳ دهه گذشته، توضیح داد: همیشه برایم این سؤال مطرح بود چرا با وجود اینکه این نمایش قصه‌ای مشخص دارد ولی هر بار اجرای آن با استقبال مخاطبان مواجه می‌شود؟ معتقدم وقتی نمایش دلی و صادقانه کار می‌شود و قصد فریب دادن تماشاگر را ندارد، تأثیرگذار است و مورد استقبال مخاطبان قرار می‌گیرد.
ایفاگر نقش «راهب» در نمایش «خورشید کاروان» در ادامه سخنان خود تصریح کرد: من شخصاً وقتی لباس راهب را به تن می‌کنم و روی صحنه می‌روم با صداقت و در حد توانم به ایفای نقش می‌پردازم. وقتی روی صحنه می‌روم تمام تمرکزم این است که صادقانه و با عشق نقش را ایفا کنم. این نقش را با خلوص نیت و رها از تمرکز روی تکنیک، فرم و مادیات اجرا می‌کنم.
فرجاد با بیان اینکه ۲ سال است کرونا او را از عشق ایفای نقش «راهب» دور نگه داشته، درباره خاطرات تأثیرگذاری که از ایفای این نقش در نمایش «خورشید کاروان» داشته یادآور شد: یادم است سال اولی که ایفای این نقش برایم مشکل بود، تعداد کثیری از تماشاگران به سختی به پشت صحنه می‌آمدند و دامان لباس من را می‌گرفتند و تکان می‌دادند و التماس دعا برای بیماران و نزدیکان خود داشتند و از من می‌خواستند که در صحنه صندوق، آنها را دعا کنم. من واقعاً از این برخورد جا می‌خوردم و شوکه بودم.
وی در پایان سخنان خود تأکید کرد: من هر شب اجرا و در صحنه صندوق خودم را رها می‌کردم و یاد التماس دعای مخاطبان می‌افتادم و در آن صحنه به خدا می‌گفتم «خدایا خودت جواب این دعاها را بده.»