رضا ملک زاده، مجری مطالعه پیشگیری از بیماری‌های قلبی عروقی در ایران در گفتگو با خبرنگار مهر، در خصوص افزایش فشار خون در بزرگسالان و عدم آگاهی مبتلایان به این بیماری گفت: فشار خون بالا، یکی از مهمترین عوامل خطر بروز بیماری‌های قلبی عروقی، سکته‌های قلبی و مغزی و نارسایی مزمن کلیوی و همچنین از عوامل اصلی مرگ‌های زودرس است و سهم قابل توجهی از بار بیماری‌ها را به خود اختصاص داده است.
مجری مطالعه پیشگیری از بیماری‌های قلبی_ عروقی در ایران افزود: با استناد به مطالعه بررسی روند فشار خون بالا در جهان که با مشارکت شمار زیادی از محققان کشورهای مختلف از جمله ۸۵ محقق ایرانی و بر اساس داده‌های مرتبط با عوامل خطر بیماری‌های قلبی عروقی ۱۱۷۳ مطالعه در ۱۸۵ کشور جهان با ۱۰۴ میلیون شرکت کننده ۳۰ تا ۷۹ سال مبتلا به فشار خون بالا انجام شده است و متأسفانه ۱.۲ میلیارد نفر در جهان به بیماری فشار خون بالا مبتلا هستند و سالانه ۱۰ میلیون مرگ و ۲۰۰ میلیون مورد ناتوانی ناشی از بیماری فشار خون بالا در بزرگسالان رخ می‌دهد.
وی با بیان اینکه شمار مبتلایان فشار خون بالا در جهان طی سه دهه گذشته بیش از دو برابر شده است بیان کرد: میزان شیوع فشار خون بالا در بزرگسالان ایران (افراد بالای ۵۰ سال) به ۴۲ درصد رسیده که شیوع آن در بین زنان بزرگسال ایرانی ۴۷ درصد و در بین مردان بزرگسال ۳۸ درصد است.
ملک زاده، با اشاره به میزان شیوع فشار خون بالا در زنان بزرگسالان ۳۰ تا ۷۹ سال جهان تا ۳۱ درصد و در مردان تا ۳۴ درصد عنوان کرد: روند شیوع فشار خون بالا در کشورهای پردرآمد جهان رو به کاهش و در کشورهای کم درآمد رو به افزایش است.
مجری مطالعه پیشگیری از بیماری‌های قلبی_ عروقی اظهار کرد: با وجود افزایش مداوم شمار مبتلایان به فشار خون بالا در جهان به دلیل تشدید عوامل خطر، عدم درمان و کنترل بیماری، رشد جمعیت و پیر شدن جمعیت اما، روند درمان و کنترل فشار خون در اقتصادهای نوظهور و برخی کشورها از جمله ایران، رو به بهبود بوده است.
استاد دانشگاه علوم پزشکی تهران با بیان اینکه نیمی از جمعیت ایران با رسیدن به سن ۵۵ سالگی مبتلا به فشار خون بالا افزود: بیشترین میزان شیوع فشار خون بالا در بین گروه‌های مختلف سنی ایران را به ترتیب مربوط به افراد ۶۰ سال و بالاتر (۶۲ درصد)، ۵۰ تا ۵۹ سال (۵۰ درصد) و ۴۰ تا ۴۹ سال (۳۲ درصد) است همچنین شیوع فشار خون بالا در افراد دارای اضافه وزن و چاقی، مبتلایان به بیماری‌های قلبی عروقی، مبتلایان دیابت، افراد دارای سابقه مصرف سیگار، افراد بی سواد یا کم سواد، دارای وضعیت اقتصادی ضعیف و جمعیت روستایی در مقایسه با جمعیت شهری بیشتر است.
بی خبری نیمی از مبتلایان فشار خون بالا از ابتلای به بیماری
وی با اشاره به اینکه فشار خون بالا، به عنوان یک بیماری قلبی عروقی و همچنین عامل خطر سکته‌های قلبی و مغزی، کاملاً قابل پیشگیری و کنترل است، اولین گام برای درمان و کنترل بیماری فشار خون بالا را آگاهی افراد از ابتلاء به بیماری دانست و گفت: متأسفانه تنها ۴۷ درصد مبتلایان فشارخون بالا از بیماری خود با خبر هستند.
ملک زاده افزود: در بررسی بر روی دیگر کشورها نیز تقریباً همین نتایج حاصل شده است و ۴۱ درصد زنان و ۵۱ درصد مردان از ابتلای خود به فشار خون بالا بی خبرند؛ در ایران اما میزان آگاهی زنان، افراد مسن، افراد چاق یا دارای اضافه وزن و دارای سابقه مصرف سیگار از ابتلای به فشار خون بالا، بیشتر است.
فقط ۳۲ درصد افراد تحت درمان، موفق به کنترل فشار خون می‌شوند
استاد دانشگاه علوم پزشکی تهران خاطرنشان کرد: شیوع ۴۲ درصدی فشار خون بالا در بین زنان و مردان بزرگسال ایرانی در حالی است که تنها ۳۸ درصد مبتلایان آگاه از ابتلاء به فشار خون بالا، تحت درمان قرار گرفته‌اند و در بین افراد تحت درمان این بیماری هم، تنها ۳۲ درصد موفق به کنترل فشار خون بالا شده‌اند.
وی یادآور شد: آمارهای مطالعه جدید جهانی هم نشان می‌دهد علیرغم دسترسی ارزان و آسان به داروهای فشار خون، تنها ۵۰ درصد زنان و کمتر از ۴۰ درصد مردان مبتلا به فشار خون بالا تحت درمان قرار دارند و ۲۴ درصد زنان و ۱۹ درصد مردان مبتلا به فشار خون بالای تحت درمان، موفق به کنترل فشار خون در سال ۲۰۱۹ شده‌اند.
مجری مطالعه پیشگیری از بیماری‌های قلبی عروقی و سکته‌های قلبی و مغزی در ایران، به شیوع فشار خون بالا در کودکان و نوجوانان ایرانی اشاره کرد و گفت: میزان شیوع فشار خون بالا در جمعیت کودکان و نوجوان دختر و پسر ۶ تا ۱۲ سال ایرانی، حدود ۹ درصد و میزان شیوع «پیش فشار خون بالا» حدود ۸ درصد است.
وی با اشاره به افزایش سهم فشار خون بالا در مرگ‌های قلبی عروقی از ۳ درصد به ۱۰ درصد طی سه دهه گذشته گفت: فشار خون بالا، طی سی سال گذشته، به شکل پایدار، جزو سه علت اصلی مرگ‌های قلبی عروقی در ایران است؛ به این آمار تأسف بار، باید سالهای از دست رفته عمر ایرانی‌ها به دلیل ناتوانی ناشی بیماری فشار خون بالا را نیز افزود.
استاد دانشگاه علوم پزشکی تهران اظهار کرد: از جمله عوامل ابتلای فرد به بیماری فشار خون بالا را سن بالای ۵۵ سال، پرخوری، بی تحرکی یا کم تحرکی، اضافه وزن و چاقی، چربی خون بالا، مصرف بالای نمک، مصرف الکل، رژیم غذایی نامناسب، منطقه محل سکونت، سبک زندگی، آلودگی هوا، استرس و فشارهای ناشی از آن، ژنتیک و برخی عوامل مؤثر در فرایند رشد جنین و دوران کودکی مؤثر دانست.
شیوع ۶۰ درصدی فشار خون بالا در افراد چاق
وی با اشاره به رابطه خطی شیوع فشار خون بالا با چاقی و اضافه وزن گفت: بر اساس مطالعات جهانی شیوع فشار خون بالا در جمعیت چاق جهان بیش از ۶۰ درصد است و این درحالی ست که افراد چاق مبتلا به فشار خون بالا بیش از سایرین به بیماری‌های قلبی عروقی و مرگ‌های زودرس ناشی از این بیماری‌ها دچار شده و «مقاومت در برابر درمان دارویی فشار خون بالا» در افراد چاق بیشتر است. همچنین در بیماری کووید -۱۹ نیز، چاقی عامل خطر تشدید بیماری یا مرگ به شمار می‌رود.
وی به شیوع فشار خون بالا با چاقی در ایران اشاره کرد و افزود: شیوع فشار خون بالا در بین افراد با شاخص توده بدنی طبیعی، ۳۳ درصد، در افراد دارای اضافه وزن ۴۵ درصد و در افراد مبتلا به چاقی ۵۶ درصد و حاکی از ارتباط بسیار زیاد چاقی و اضافه وزن با ابتلاء به فشار خون بالاست.
ملک زاده، همچنین نسبت به روند فزاینده پرخوری، چاقی و کم تحرکی در ایران و تأثیر بالای آن در افزایش شیوع فشار خون بالا هشدار داد و عنوان کرد: ۷۰ درصد ایرانی‌ها مبتلا به چاقی یا اضافه وزن
(۲۳ درصد چاق و ۴۷ درصد دارای اضافه وزن) هستند و چاقی و اضافه وزن در روستاهای ایران از شهرها پیشی گرفته است. همچنین از سال ۱۳۵۹ تا کنون، شمار افراد چاق در ایران ۵.۵ برابر و تعداد افراد دارای اضافه وزن، ۳.۵ شده است.
استاد دانشگاه علوم پزشکی تهران اظهار کرد: مصرف زیاد نمک نیز یکی از شایع‌ترین و مهمترین علل شیوع فشار خون بالا در افراد جوامع است و خطر مصرف نمک زیاد تا بدانجاست که حتی می‌تواند مستقل از فشار خون بالا، بر سلامت قلب و عروق تأثیر نامطلوب بگذارد.
به گفته این استاد دانشگاه علوم پزشکی تهران؛ مصرف روزانه نمک در ایران ۱۱ گرم و بیش از دو برابر میانگین جهانی (۵ گرم) است. مصرف نمک تنها ۱۲ درصد ایرانی‌ها در محدوده سالم قرار دارد. همچنین مصرف نمک در بین زنان ایرانی حدود سه برابر مردان است.
ملک زاده خاطرنشان کرد: میانگین مصرف روزانه نمک در بین کودکان و نوجوانان ۶ تا ۱۲ سال ایرانی هم بالا و حدود ۱۰ گرم (۱۱ گرم در روستا و ۱۰ گرم در شهرها) است.
کاهش ۲۵ درصدی مرگ‌های ناشی از سکته‌های قلبی و مغزی در ایران در صورت کنترل فشار خون
به گفته مجری مطالعه پیشگیری از بیماری‌های قلبی عروقی و سکته‌های قلبی و مغزی در ایران، رهایی از «افزایش بار فشار خون بالا در ایران» نیازمند دو گام ساده و عملی است: همه بیماران، به هر دلیلی که به مطب‌ها مراجعه می‌کنند، از پزشک خود بخواهند که فشار خونشان را کنترل کند و متقابلاً، همه پزشکان نیز خود را ملزم بدانند فشار خون تمام بیماران را فارغ از هر علتی که مراجعه کرده‌اند، اندازه‌گیری کنند تا این عامل خطر بیماری‌های مرگبار در کشور ما تا حدود زیادی کنترل شود.
وی گفت: در صورت برداشته شدن این دو گام اساسی و کنترل فشار خون همه بیماران، شاهد کاهش ۲۵ درصدی مرگ‌های ناشی از سکته‌های قلبی و مغزی در ایران خواهیم بود!
استاد دانشگاه علوم پزشکی تهران، فشار خون را یک بیماری خاموش و بی علامت و به همین دلیل خطرناک و گاه مرگبار توصیف کرد و گفت: بی حالی و خستگی عمومی و نیز سردرد، دو نشانه شایع و مهم خطر فشار خون بالا است.
اندازه‌گیری فشار خون، از چه سنی و در چه فواصلی ضروری است؟
استاد دانشگاه علوم پزشکی تهران تاکید کرد: همه افراد باید از سن ۳۵ سالگی فشار خون خود را اندازه‌گیری کنند. اندازه‌گیری فشار خون باید هر ماه یا دست کم هر دو - سه ماه انجام شود و در این بین، افراد مشکوک به فشار خون بالا در اولین فرصت به پزشک مراجعه کرده و تحت درمان قرار گیرند.
مجری مطالعه پیشگیری از بیماری‌های قلبی عروقی و سکته‌های قلبی و مغزی در ایران با اعلام اینکه بر اساس گایدلاین جدید جهانی، فشار خون طبیعی، ۱۲ روی ۸ است و فشار خون بالاتر از این میزان، غیرطبیعی است تاکید کرد: تعریف جدید فشار خون در گایدلاین جهانی، اهداف مهمی را برای پیشگیری اولیه و ثانویه فشار خون بالا از جمله مرگ و ناتوانی زودرس ناشی از بیماری‌های قلبی_ عروقی و سکته‌های قلبی و مغزی مدنظر قرار داده که بسیار مناسب است پزشکان با گایدلاین جدید، فشار خون بالا را کنترل کنند.
درمان دارویی فشار خون بالا
به گفته وی در افراد دارای سابقه بیماری‌های قلبی عروقی و فشار خون ۱۳۰ میلی متر جیوه، درمان دارویی پیشگیرانه لازم است و در افراد فاقد سابقه بیماری‌های قلبی عروقی، اما دارای خطر ۱۰ درصدی بروز این بیماری‌ها تا ۱۰ سال آینده که فشار خون سیستولیک معادل یا بالاتر از ۱۳۰ میلی متر جیوه دارند، درمان دارویی به عنوان پیشگیری اولیه توصیه می‌شود.
استاد دانشگاه علوم پزشکی تهران، درباره علت کنترل نشدن یا درمان ناقص فشار خون بالا در شمار زیادی از افراد حتی مطلع از ابتلاء به بیماری تصریح کرد: یکی از مشکلات موجود در درمان فشار خون، انجام ندادن اقدام لازم برای درمان، علی رغم آگاهی از ابتلاست. مشکل دیگر، نقص در روند درمان است؛ به طوری که داروها به درستی و کامل مصرف نمی‌شوند. به عنوان مثال، هر دارویی که ۸ ساعت در خون فرد باقی می‌ماند، ممکن است بنا به تشخیص پزشک معالج نیاز به دو بار مصرف در روز داشته باشد اما بیمار این دستور را رعایت نکرده باشد.
ملک زاده بیان کرد: احتمال ابتلاء به فشار خون بالا با افزایش سن، بیشتر می‌شود و به همین دلیل ممکن است افراد مبتلا در سنین بالا نیاز به قرص‌های بیشتری داشته باشند یا قرص‌های خود را با دستور پزشک، برای کنترل بهتر فشار خون تغییر دهند. اما آنچه بسیار مهم است تکمیل روند درمان و اطمینان از تحت کنترل بودن فشار خون است.
وی «درمان کامل» فشار خون را به اندازه شروع درمان و کنترل آن، ضروری دانست و افزود: عدم درمان کامل فشار خون در جمعیت بالایی از افراد آگاه از ابتلاء، در حالیست که هم اکنون داروهای درمان فشار خون با کیفیت بسیار مناسب و ارزان در کشور تولید می‌شوند و در دسترس هستند؛ بویژه آنکه در حال حاضر، داروهای ترکیبی فشار خون که حاوی دو نوع دارو در دوزهای مختلف هستند نیز در کشور تولید شده و تحت پوشش بیمه قرار دارند که اگر به درستی مصرف شوند می‌توانند به راحتی فشار خون را کنترل کرده و از سکته‌های قلبی و مغزی پیشگیری کنند.