خبرگزاری مهر، گروه استانها- رضا اکبری: ظهر دوشنبه ۸ شهریور بود که دودی غلیظ بار دیگر آسمان تالاب را فرا گرفت به گونه‌ای که از دور نیز قابل مشاهده بود و تصور اینکه بار دیگر و به فاصله تنها چند روز، نیزارهای تالاب انزلی طعمه حریق شده باشد شاید دور از ذهن بود. اما حقیقت داشت و باز هم آتش طمع سودجویان و متصرفان اراضی ملی به جان بی جان تالابی افتاد که حتی رمقی برای احیا ندارد و دوباره هکتارها نیزار، در سه شبانه روز دود شد و سوخت.
اما این بار متجاوزان به تالاب باهوش‌تر از قبل عمل کرده و نقطه‌ای از نیزارها را به آتش کشیدند که راه دسترسی به آن غیر ممکن بود. تلاش همگانی برای نفوذ به دل آتش نتیجه‌ای نداشت و به ناچار با هماهنگی‌های به عمل آمده بالگرد امداد جمعیت هلال احمر وارد میدان عمل شد و با ۱۰ بار آبگیری توانست کمی از گسترش آتش جلوگیری کند اما به دلیل تاریک شدن هوا و ممنوعیت پرواز در شب، بالگرد به آشیانه برگشت و بار دیگر شعله‌ها زبانه کشیدند.
بالگرد امداد روز دوم آتش سوزی زودتر به میدان آمد و با بیش از ۳۰ بار آبگیری و هر بار حدود ۴ هزار لیتر توانست تا حدود زیادی از حجم آتش بکاهد اما عمق فاجعه فراتر از حد تصور بود، با گسترش بیشتر آتش صحبت استفاده از هواپیمای آتش نشان «ایلوشین» به میان آمد و این هواپیما روز چهارشنبه با چهار بار پرواز و هر بار آبگیری ۴۰ هزار لیتری موفق شد ۱۶۰ هزار لیتر آب بر سر نیزارهای سوخته تالاب بپاشد و آتش را مهار کند.
خسارت به طبیعت از سوی افراد سودجو
آتش سوزی در هر کجا که رخ دهد تبعات جبران ناپذیری به دنبال دارد. پس از آتش سوزی شاید بتوان محلی را که دچار حریق شده تا حدودی بازسازی کرد اما یقیناً هرگز به حالت اولیه اش باز نمی‌گردد و در این بین طمع کارانی که برای منافع خود دست به چنین اقداماتی می‌زنند راه به جایی نمی‌برند جز نابود کردن طبیعتی که امانت دست ما برای آیندگان است.
از آنجایی که شعله‌های طمع آدمی هیچگاه خاموش نمی‌شود برخی افراد سودجو که بومی منطقه بوده و در اطراف نیزارهای تالاب، دارای زمین کشاورزی بوده و یا منافعی دارند برای گسترش زمین‌های خود و تغییر کاربری آن به شالیزار و یا باغ و حتی استفاده مسکونی از آن اقدام به آتش زدن نیزار کرده‌اند.
این متجاوزان اغلب نقاطی را مورد هدف قرار می‌دهند که دور از دسترس باشد تا بتوانند به نتیجه دلخواه برسند، البته در آتش سوزی اخیر دو نفر از بومیان مظنون به آتش سوزی نیزارهای تالاب در منطقه چراغ پشتان دستگیر شده‌اند که تحقیقات همچنان ادامه دارد.
سرپرست اداره محیط زیست بندرانزلی در گفتگو با خبرنگار مهر با اظهار تأسف از وقوع چندین باره حوادثی از این دست برای تالاب انزلی، اظهار کرد: نیزارهای تالابی در صورت سوختن یا از بین رفتن بعد از سه تا چهار ماه به صورت انبوه‌تر و سرسبز تر رشد کرده و به حالت قبل باز می‌گردند.
سید فرشید فلاح افزود: بر اساس پیشینه تحقیقات یکی از راه‌های احیای تالاب‌ها، کنترل گونه‌های بومی و جلوگیری از رشد بی رویه آن است و اصولاً باید مازاد نیزارها هرس شده و یا با روش‌های دیگر کنترل شوند.
وی با بیان اینکه آتش سوزی‌های اخیر تالاب انزلی در فصل مهاجرت پرندگان نبوده است، گفت: یقیناً تعدادی از پرندگان بومی تالاب که جوجه گذاری می‌کنند در این آتش سوزی‌ها آسیب دیده و یا از محل زندگی خود به مکانی دیگر کوچ می‌کنند.
سرپرست اداره محیط زیست انزلی مساحت نیزارهای چراغ پشتان انزلی را ۱۲ هکتار عنوان و اضافه کرد: از این میزان هشت هکتار طعمه حریق شد که با استحصال نقاط سالم هفت هکتار آن در آتش سوخت. نابودی ۷ هکتار از نیزارهای تالاب انزلی در آتش
فلاح در مورد بر آورد میزان خسارت به تالاب انزلی در آتش سوزی‌های اخیر نیز اضافه کرد: برآورد میزان خسارت باید بر اساس پایش های میدانی انجام می‌شود و بر اساس حدس و گمانه زنی نمی‌توان میزانی برای خسارت آتش سوزی نیزارهای تالاب تعیین کرد.
سرپرست اداره حفاظت محیط زیست بندرانزلی با اشاره به مسدود سازی مسیرهای دسترسی به مناطق درگیر با آتش، بیان کرد: با دستور دادستان انزلی و مدیرکل محیط زیست گیلان دو مسیر ایجاد شده برای دسترسی به مناطق دچار آتش سوزی شده تالاب انزلی برای جلوگیری از تصرفات غیرمجاز مسدود شد.
فلاح با پیش بینی بازگشت شرایط منطقه به وضع سابق، ادامه داد: پایش مناطق برای جلوگیری از تصرفات غیرمجاز و بروز حوادثی از این دست توسط اداره محیط زیست انزلی، آب منطقه‌ای و گروه گشت حقوقی بیت‌المال به صورت مستمر ادامه دارد تا از بروز هرگونه تصرف جلوگیری شود.
بودجه ۱۰۰۰ میلیاردی محیط زیست برای نجات تالاب صرف چه اموری شد؟
پونه نیکوی یکی از فعالان محیط زیست در گفتگو با خبرنگار مهر با اشاره به نزدیکی محل سکونتش به تالاب انزلی، اظهار کرد: انتخاب این منزل به واسطه علاقه‌ام به تالاب و چشم‌انداز زیبای آن بود.
وی به آتش سوزی نیزارهای تالاب اشاره و با بیان اینکه شعله آتش را از پنجره دیدم، افزود: محیط زیست به ویژه تالاب انزلی برای فعالان این حوزه همانند فرزند است و دیدن این صحنه برای آنها همانند این بود که عزیزشان درد می‌کشد و کاری از دست آنها ساخته نیست.
نیکوی با اشاره به اینکه سال‌ها است که ما درد تالاب را فریاد می‌زنیم، گفت: به عنوان یک کنشگر اجتماعی وظیفه آگاه سازی داریم اما مسئول نیستیم تا آستین همت را بالا زده و به داد تالاب برسیم.
وی به برگزاری جشنواره تالاب دوخان به عنوان نقطه عطفی برای فریاد کمک خواهی برای نجات تالاب انزلی اشاره و اضافه کرد: حتی چهره‌هایی از کشورهای دیگر نیز پیام خود را برای این جشنواره ارسال کرده بودند اما چه شد؟ بودجه ۸ میلیارد تومانی محیط زیست که به واسطه واخواهی همین جشنواره به ۱,۰۰۰ میلیارد تومان رسیده بود صرف چه اموری شد که امروزه به جای صرف آن برای احیای تالاب باید شاهد نابودی تالاب باشیم.
این فعال محیط زیستی با گلایه از برخی اظهارنظرها درباره فعالیت‌های وی برای نجات تالاب، گفت: به دنبال چیزی نیستم و تنها برای نجات تالاب و محیط زیست فعالیت می‌کنم مسئولانی که تالاب را به این وضعیت کشاند باید پاسخگوی قهر طبیعت باشند.
نیکوی با تأکید بر اینکه تالاب انزلی و همه مواهب طبیعی که در این جهان وجود دارند امانتی دست ما برای آیندگان محسوب می‌شود، ادامه داد: ما صاحب هیچ چیزی در این دنیا نیستیم بلکه استفاده از این مواهب و نعمت‌ها حق همه است حق تخریب زیستگاه هیچ حیوان یا موجودی را نداریم.
وی از دستگاه قضا خواست تا با عاملان این حادثه برخورد قاطع و تأثیرگذاری انجام دهد و گفت: دستگاه قضا باید با مجرمان و کسانی که در این زمینه کوتاهی کرده‌اند برخورد کرده و احکام آنها را در کوتاه‌ترین زمان صادر کند تا بار دیگر شاهد چنین حوادث تلخی برای طبیعت نباشیم.
حکایت مدیران پشت میزی و مدیران میدانی
دادستان مرکز گیلان نیز در همان ساعات ابتدایی در گفتگویی با تأکید بر برخورد قاطع با ترک فعل متولیان اصلی آتش سوزی تالاب از شناسایی پنج نفر و دستگیری یک نفر از آنان خبر داد و گفت: چهار نفر از متخلفان تحت تعقیب قضائی هستند و به زودی دستگیر و محاکمه خواهند شد.
مهدی فلاح میری اضافه کرد: طبق قانون توزیع عادلانه آب مصوب سال ۱۳۶۱ حریم بستر تالاب و دریاها و رودخانه و برکه‌ها، هرگونه دخل و تصرف در تالاب ممنوع است مگر با اجازه وزیر نیرو که در استان شرکت سهامی آب منطقه‌ای گیلان این مسئولیت را بر عهده دارد و به همین منظور این شرکت می‌تواند شکایتی مطرح کند.
شاید بتوان از صحبت‌های دادستان مرکز گیلان به این نکته اشاره کرد که در هیاهوی حریق گسترده تالاب انزلی و مخابره اخبار آن از رسانه‌های داخلی و حتی خارجی بودند عده‌ای از مدیران شهرستان انزلی که پشت میزشان را به میدان عمل ترجیح داده و حضور در جلسات استانی و مواردی از این دست را بهانه و تنها در زمان بازدید مسئولان ارشد استان دقایقی، خود را در صحنه نشان داده و عرض اندامی کردند.
نکته قابل توجه اینکه پنج روز بعد از اولین آتش سوزی، ستاد بحران انزلی به فکر تشکیل جلسه و اتخاذ تصمیمات لازم افتاد و به نوعی نوش داروی بعد از مرگ سهراب برای وضعیت تالاب بود.
مدیرانی که در کنترل آتش سوزی تالاب خود بحران زده بودند
مدیریت بحران استانداری گیلان در هر دو آتش سوزی نیزارهای تالاب در مناطق «شانگهای پرده» و «چراغ پشتان» با وجود تلاش‌های فراوان و حضور میدانی عملکردی چندان مطلوب نداشتند و سعی در دیده شدن این اقدامات از سوی رسانه‌ها داشتند که گاهی همین صحبت‌های ضد و نقیض که در خبرها مخابره می‌شد امداد رسانی به تالاب را با مشکل مواجه کرد.
هواپیمای آتش نشان «ایلوشین» زمانی به تالاب انزلی رسید که نیزارهای آن کاملاً سوخته و اندکی دود از آن برجای مانده بود، به نوعی که در تماس خلبان هواپیما با مسئولان عنوان شد که آتشی دیده نمی‌شود که آب بر روی آن بپاشند اما اصرار بر انجام عملیات توسط هواپیمای آتش نشان بر روی نیزارهای سوخته بدون آتش، خود جای سوال است و اینگونه به نظر می‌رسد که به دلیل پایان عمر خدمت در دولت تدبیر و امید از آن به عنوان رزومه‌ای مثبت بر عملکردشان در زمان تصدی امور استفاده خواهند کرد.
دو نفر به عنوان عاملان این آتش سوزی بازداشت شده‌اند
با تمام این تفاسیر، این اولین حریق نیزارهای تالاب انزلی نبوده و آخرین نیز نخواهد بود چرا که سودجویان و متصرفان و متجاوزان به منابع و عرصه‌های ملی همواره آتش طمعی در زیر خاکستر نیت‌های پلید خود دارند اما آنچه مسلم است دستگاه قضا باید به سرعت، با جدیت و به شدت با متخلفان این حادثه و مسئولانی که به هر نحوی کوتاهی کرده‌اند برخورد کرده و نگذارد این زخم، کهنه و چرکین شود تا بار دیگر فردی جرأت نکند به آتش زدن نیزارهای تالاب و تعرض به عرصه آن فکر کند.