به گزارش خبرگزاری مهر به نقل از روابط‌عمومی پژوهشگاه میراث‌فرهنگی و گردشگری، شیبا خدیر مجری طرح استفاده از فناوری لیزر در پاکسازی سطح آثار آهنی تاریخی، این پاکسازی را یکی از اقدامات چالش برانگیز در امر مرمت آثار تاریخی برشمرد و گفت: در این حوزه روش‌های متعددی برای پاکسازی اصولی و علمی، مورد استفاده مرمتگران قرار می‌گیرد که هر کدام مزایا، معایب و محدودیت‌های خاص خود را دارند.
او با بیان اینکه در این بین استفاده از لیزر به عنوان ابزاری با قابلیت‌های ویژه همواره مطرح بوده تصریح کرد: از این فناوری در راستای تصویربرداری و مستندنگاری، تشخیص و پاکسازی در حفاظت و مرمت آثار تاریخی استفاده می‌شود.
این پژوهشگر اظهار کرد: لیزر (تقویت نور نشر برانگیخته) پس از اختراع در سال ۱۹۶۰ با رشد و توسعه سریع خود، به عنوان ابزاری مؤثر در علوم و صنایع مختلف تبدیل شده و استفاده از آن در پاکسازی سطح آثار تاریخی توسط جان آسموس در دهه هشتاد میلادی آغاز شده و تا کنون پیوسته در حال رشد و تکامل است.
او در بین نمونه فعالیت‌های انجام شده در سال‌های اخیر پژوهشکده حفاظت و مرمت آثار تاریخی-فرهنگی در زمینه استفاده از لیزر، به پاکسازی سطح مفرغ‌های متعلق به محوطه میراث‌جهانی بم، پاکسازی الیاف فلزی متعلق به پرچم نادری و رسوب‌زدایی سطح نقره تاریخی اشاره کرد.
خدیر افزود: بهره‌گیری از این فناوری در کنار سایر روش‌های معمول پاکسازی در جهت تکمیل و بهبود عملیات حفاظت از آثار فلزی نقش بسزایی دارد و این روش به علت عدم تحمیل فشار مکانیکی خارجی بر اشیا بسیار ترد و تغییر یافته می‌تواند در درمان برای جلوگیری از خرد شدن بیشتر کاربرد مفیدی داشته باشد.
او امکان پاکسازی دقیق جزئیات و لایه‌های سطحی ظریف را از مزایای دیگر استفاده از لیزر برشمرد و گفت: یکی از ویژگی‌های اصلی پرتو لیزر به علت تک رنگ بودن آن فرق قائل شدن بین سطح پاکیزه شده و لایه مدنظر برای حذف است و از طرفی استفاده از این روش به علت تخریبی بودن نیاز به آگاهی و دانش کافی دارد.
این پژوهشگر با بیان‌اینکه در مورد آثار آهنی تاریخی استفاده از لیزر برای پاکسازی چسب‌ها و پوشاننده‌های آثار آهنی و پاکسازی محصولات خوردگی حجیم کاربردهای گسترده‌ای دارد افزود: اشیا آهنی همواره با پدیده خوردگی روبرو هستند و با محصولات خوردگی متنوعی پوشیده می‌شوند به دلیل این تغییرات، آثار شکننده، متخلخل و فاقد مغز فلزی می‌شوند لذا در صورت نیاز به پاکسازی سطحی، باید از روش‌های مطمئن بدون فشار مکانیکی استفاده کرد تا هم بتوان مواد اصلی و هم اطلاعات ساختاری جزئی روی سطح آثار را حفظ کرد.
مجری طرح استفاده از فناوری لیزر در پاکسازی سطح آثار آهنی تاریخی خاطرنشان‌کرد:در مورد پاکسازی آثار آهنی بیشتر از لیزر ND:YAG استفاده می‌شود.
خدیر هدف از این تحقیق را بررسی تأثیر پرتوهای لیزر بر روی سطح آهن‌های تاریخی دانست و تصریح کرد: در این پژوهش از لیزرهای ND:YAG و CO2 استفاده شده که با کمک روش‌های میکروسکوپی و آنالیز دستگاهی به بررسی این تأثیر در پاکسازی سطح پرداخته می‌شود.
به گفته این پژوهشگر، نمونه‌های مورد استفاده در این پژوهش آثار آهنی متعلق به محوطه ارزانفود همدان بوده و نتایج به دست آمده تا کنون (از فاز اول این طرح) حاکی از حذف رسوبات سطحی محیطی است لیکن در نواحی با تغییر رنگ ناشی از تبدیل و تحولات محصولات خوردگی روبرو هستیم.
او گفت: بررسی بیشتر تأثیر طول موج‌های مختلف لیزر و سایر متغیرهای آن در ادامه این طرح انجام و نتایج به دست آمده مورد ارزیابی قرار خواهد گرفت.
مجری طرح استفاده از فناوری لیزر در پاکسازی سطح آثار آهنی تاریخی در پایان افزود: این طرح توسط پژوهشکده حفاظت و مرمت آثار تاریخی-فرهنگی با همکاری پرستو نعیمی طرئی، فرشته رحیمی، نازلی دارخال (پژوهشکده حفاظت و مرمت آثار تاریخی-فرهنگی)، هادی ملکی (پژوهشگاه علوم فنون هسته‌ای)، اسماعیل همتی ازندریانی (دانشگاه بوعلی همدان) و علی خاکسار (میراث فرهنگی استان همدان) در دست انجام است.