خبرگزاری مهر - گروه استانها: طی سال‌های گذشته فرونشست زمین همواره یکی از مخاطرات مهم زمین شناسی در استان فارس بوده است. فرونشست در دشت مرودشت نیز یکی از مسائل مهم دهه اخیر است که پیش از این بارها مورد هشدار و اطلاع رسانی محققان قرار گرفته است.
محققان بارها گفته‌اند که فرونشست زمین به نزدیکی تخت جمشید رسیده و ممکن است برای این میراث جهانی خطرساز باشد اما تاکنون طرح‌های پیشنهادی آنان مورد اجرا قرار نگرفته است.
دانشمندان می‌گویند برای کنترل فرونشست برنامه‌هایی پیشنهاد دادیم اما اعتباری برای آن در نظر گرفته نشده است. متولیان امر هم کارهایی برای رفع مسئله انجام داده‌اند اما پایدار نبوده است.
در این رابطه پدر علم آب شناسی ایران و پژوهشگر، زمین شناس و عضو هیئت علمی دانشگاه شیراز در گفتگو با خبرنگار مهر با اشاره به وضعیت نگران کننده فرونشست در دشت مرودشت، گفت: فرونشست در اطراف دشت مرودشت موازی با تخت جمشید و حوالی نقش رستم سابقه قدیمی دارد و این شکاف‌های موازی با صفه مجموعه جهانی به ۱۲ سال قبل بر می‌گردد.
شکاف‌هایی به طول ۳۰۰ متر و عرض یک متر موازی با صفه تخت جمشید
عزت الله رئیسی افزود: این شکاف‌ها که در موازی با صفه تخت جمشید وجود دارد به طول ۳۰۰ متر در عرض یک متر و عمق ۱.۵ متر دیده می‌شود که نگران کننده است و تاکنون چندین بار پیرامون این موضوع هشدار داده شده است.
وی با اشاره به اینکه در غرب مجموعه جهانی تخت جمشید نیز شکاف‌هایی دیده می‌شود، اظهار کرد: در مجموعه نقش رستم نیز حدوداً زیر بنا شکاف‌های ۵۰ سانتی متری دیده می‌شود البته در خانه‌های اطراف این مجموعه نیز ترک‌هایی در دیوار وجود دارد که نشان‌دهنده وضعیت نامناسب فرونشست در دشت مرودشت است.
این زمین شناس و عضو هیئت علمی دانشگاه شیراز با اشاره به جنس خاک در اطراف این دو مجموعه بیان کرد: امکان دارد خاک رس این منطقه آهک باشد و در درازمدت با افزایش خشکسالی ممکن است این فرونشست‌ها به فروچاله تبدیل شوند و خطراتی را برای مجموعه جهانی تخت جمشیدو نقش رستم به وجود آورند.
وی گفت: بافت خاک رس در این مناطق به مرور زمان و به دنبال برداشت زیاد منابع آب زیرزمینی شسته می‌شود و به تدریج یک حالت غار مانند در درون خاک ایجاد می‌شود.
اعتباری برای برنامه‌های کنترل فرونشست تخصیص نیافت
وی با اشاره به ارائه طرحی به استانداری برای رفع و کنترل این پدیده در اطراف دو بنای تاریخی گفت: با ارائه این طرح به استانداری در ابتدا با آن موافقت و مقرر شد که بودجه‌ای برای عملیاتی شدن آن در نظر بگیرند اما مدتهای زیادی از آن زمان می‌گذرد اما تاکنون هیچ‌گونه اعتباری تخصیص نیافته و هر روز وضعیت بدتر از گذشته می‌شود.
رئیسی بیان کرد: در طرح مذکور مقرر شده بود که اجازه برداشت آب از سفره آب‌های زیرزمینی در حریم درجه یک، دو و سه تخت جمشید و نقش رستم داشته نشود تا با این کار از برداشت آب جلوگیری و تا حد زیادی بتوان از افزایش فرونشست در اطراف این دو مجموعه جلوگیری کرد.
وی با اظهار نگرانی از اینکه فروچاله و فرونشست موضوعی نیست که در عرض یک یا دو سال ایجاد شود، تاکید کرد: هر لحظه امکان اینکه فروچاله ای ۳۰ متری با عمق ۸۰ متر مانند ایج استهبان ایجاد شود و دیگر نتوان جلوی این حفره را گرفت، وجود دارد.
در حال حاضر میزان برداشت از آب‌های زیرزمینی در اطراف تخت جمشید با وجود خشکسالی مانند همان زمان ترسالی است این استاد دانشگاه شیراز افزود: متأسفانه در حال حاضر میزان برداشت از آب‌های زیرزمینی در اطراف تخت جمشید با وجود خشکسالی مانند همان زمان ترسالی است از این رو نمی‌توان انتظار داشت تا وضعیت بهتر شود بر همین اساس باید هرچه سریع‌تر دست به کار شد و از یک بحران اساسی در اطراف تخت جمشید و به کل دشت مرودشت جلوگیری کرد.
رئیسی گفت: به طور حتم اگر برداشت آب از سفره‌های زیرزمینی فقط ۱۰ تا ۲۰ درصد کاهش یابد می‌توان از افزایش پدیده فرونشست جلوگیری کرد و عملی شدن این کار نیاز به تلاش تمامی ارگان‌ها دارد.
وی همچنین بر لزوم مطالعات جدید در اطراف تخت جمشید تاکید کرد و گفت: با انجام این کار میزان افزایش فرونشست در فواصل مختلف مشخص شده و می‌توان تصمیم گیری بهتری کرد.
یک استاد دیگر دانشگاه شیراز که مطالعات زیادی بر روی موضوع فرونشست در دشت مرودشت به ویژه اطراف تخت جمشید و نقش رستم انجام داده در گفت و گو با خبرنگار مهر گفت: تحقیقاتی که پیرامون این دو بنای تاریخی انجام شده بر اساس تصاویر ماهواره‌ای سه سال اخیر بوده که متأسفانه شاهد افزایش فرونشست فوق العاده زیادی در اطراف تخت جمشید و نقش رستم هستیم.
مریم دهقانی ادامه داد: بر اساس تصاویر ماهواره‌ای حداکثر میزان فرونشست در اطراف تخت جمشید و نقش رستم در سال حدود ۲۵ سانتی متر و به طور متوسط ۱۰ تا ۱۵ سانتی متر است که بسیار نگران کننده است.
وی افزود: مجموعه جهانی تخت جمشید بر روی یک صفه قرار دارد اما با این وجود در فاصله ۲۰۰ تا ۳۰۰ متری این مجموعه شکاف‌های زیادی بر روی زمین دیده می‌شود که بسیار نگران کننده است اما در مورد مجموعه نقش رستم شرایط بسیار بحرانی‌تر است زیرا این شکاف‌ها دقیقاً زیربنا وجود دارد و ترک‌های زیادی اطراف و کنار و زیر آن دیده می‌شود که بسیار نگران کننده است.
شکاف‌ها با سنگ ریزه پر می‌شوند!
این استاد دانشگاه شیراز با انتقاد از برخی اقدامات برای پنهان کردن این شکاف‌ها گفت: متأسفانه هر سال با شن ریزه این ترک و شکاف‌ها پر می‌شود که اصلاً کار اصولی و درستی نیست و سال بعد بازهم این شکاف‌ها ایجاد می‌شود.
دهقانی با اشاره به اینکه دشت مرودشت به طور کامل با این فرونشست و شکاف‌ها احاطه شده، اظهار کرد: متأسفانه طی چند مدت اخیر یک شکاف عظیم بر روی نقش رستم هم ایجاد شده که نگران کننده است از این رو باید با استفاده از مطالعات ژئوتکتیک مطالعات گسترده‌ای بر روی این موضوع انجام شود زیرا در دراز مدت ممکن است به سازه را با مشکل روبه رو کند.
وی با تاکید بر اینکه باید هرچه سریع‌تر برای برون رفت از این مشکل تدابیری اتخاذ شود، افزود: با توجه به برداشت بی رویه آب بروز فاجعه دور از انتظار نیست.
به گزارش مهر، به هر حال باید کنترل این فرونشست‌ها باید اقدامات اساسی و مؤثری انجام داد و اعتبارات لازم برای این امر در اختیار پژوهشگران قرار گیرد. در عین حال پیشنهادات علمی آنان برای جلوگیری از وقوع حادثه بزرگ‌تر اجرایی و عملیاتی شود.