خبرگزاری مهر؛ گروه استانها: آبخیزداری یکی از شیوه‌های نوین حفاظت آب و خاک، مهار و پخش سیلاب‌ها است که باعث کنترل سیلاب‌های مخرب و نفوذ آب به داخل سفره‌های آب زیرزمینی می‌شود.
آبخیزداری و آبخوان‌داری در کاهش عوامل تخریب منابع طبیعی از جمله سیل، خشکسالی، تغییر اقلیم، مقابله با کمبود و بحران آب و بیابان‌زایی تأثیرگذار است.
راهبرد اساسی کنترل سیلاب و رواناب به تغذیه سفره‌های آب کمک می‌کند و موجب می‌شود قنات‌ها، چشمه‌ها و چاه‌ها با تولید آب بیشتر بتوانند زمین‌های کشاورزی بیشتری را به زیر کشت ببرند و در تولید محصولات غذایی بیشتر، نقش مهمی را ایفا کنند.
آبخیزداری یکی از مهمترین روش‌ها برای مدیریت صحیح منابع آب و خاک است، که از ۷ دهه گذشته در کشور آغاز شده است و اکنون برای توسعه پایدار در حوزه طبیعت اجرای طرح‌های آبخیزداری به یک ضرورت تبدیل شده است. این شیوه به ویژه در مناطق خشک، نیمه خشک و حواشی کویر که معمولاً هر از گاهی با جاری شدن سیلاب‌های مخرب با دبی لحظه‌ای بالا مواجه هستند، بسیار مؤثر و راه‌گشا است.
بهبود وضعیت کشاورزی
مهدی ریحانی از روستای درخت توت بخش درح خراسان جنوبی در زمینه طرح‌های آبخیزداری که در این روستا اجرا شده است در گفتگو با خبرنگار مهر گفت: این طرح‌ها باعث مهاجرت معکوس مردم منطقه شده است و فقط در روستای درخت توت ۱۰ خانوار بازگشته‌اند.
وی بیان کرد: سازه‌های آبخیزداری ۴ روستا را تحت پوشش قرار داده که باعث بهبود وضعیت کشاورزی و دامداری شده است.
به گفته وی در سال گذشته به دلیل افزایش بارندگی، کشاورزان گندم و جو کاشته‌اند و در سال جاری به دلیل کاهش بارندگی محصولات جایگزین مانند صیفی‌جات کشت شده است، که به دلیل طرح‌های آبخیزداری هنوز آب در پشت سازه‌ها ذخیره مانده است.
ریحانی درخواست کرد: تعداد سازه‌های آبخیزداری افزایش پیدا کند تا قنوات و روستاهای بیشتری تحت پوشش قرار گیرند چرا که مزایای فراوانی برای مردم منطقه دارد.
محمدرضا جعفری از روستای آرک شهرستان خوسف نیز در گفتگو با مهر عنوان کرد: سال گذشته طرح‌های آبخیزداری در این منطقه اجرایی شد که مردم به صورت مستقیم فواید آن را دیدند و آرزو می‌کردند که این سازه‌ها در ۲۰ یا ۳۰ سال قبل اجرایی می‌شد.
وی تصریح کرد: با اجرای سازه‌های بندسار و گابیونی شاهد این بودیم که در سال جاری با وجود بارندگی اندک بازهم رواناب‌ها ذخیره سازی شد که اگر این سازه‌ها وجود نداشتند هیچ آبی وجود نداشت و کاملاً خشک می‌شد.
جعفری با بیان اینکه ۱۷ سازه آبخیزداری و یک بند خاکی بسیار بزرگ در این منطقه اجرا شده است، گفت: از این پروژه‌ها حدود ۷ روستا به صورت مستقیم و ۴ روستا به صورت غیرمستقیم بهره مند شده‌اند و ۷ رشته قنات نیز احیا شده است.
مهاجرت معکوس با طرح‌های آبخیزداری
عباسعلی بهاری از روستای بین آباد شهرستان خوسف که مدیرکل دفتر اجتماعی و فرهنگی استانداری خراسان جنوبی است، در این زمینه در گفتگو با مهر گفت: سد خاکی در منطقه بین آباد احداث شده که مواهب بسیار خوبی به همراه داشته است.
وی تصریح کرد: رود فصلی در این منطقه وجود دارد که مردم از آن استفاده می‌کردند ولی به دلیل خشکسالی‌ها کاملاً بی آب شده بود و مردم به دلیل خشکی مهاجرت کردند.
به گفته وی اکنون با اجرای این سازه آبخیزداری دوباره این رودخانه احیا و مردم نیز مهاجرت معکوس داشته‌اند و ساخت و سازهایی انجام شده است.
بهاری پیشنهاد داد: اگر از گابیون‌های بیشتری در طول مسیر سد ساخته شود بهتر است تا آب ذخیره سازی شده دیرتر تمام شود ولی در کل باید از مسئولان در راستای اجرای این طرح‌ها تشکر کرد چرا که باعث احیا مناطق بیشماری شده‌اند.
رشد ۸ برابری اعتبارات آبخیزداری خراسان جنوبی
مدیرکل منابع طبیعی و آبخیزداری خراسان جنوبی نیز در زمینه طرح‌های آبخیزداری در گفتگو با خبرنگار مهر گفت: عملکرد مطلوب در اجرای طرح‌های آبخیزداری باعث شد اعتبارات ویژه‌ای از قانون بودجه ۱۴۰۰ کشور (اقدام ملی محرومیت زدایی) به این امر اختصاص یابد.
علیرضا نصرآبادی افزود: گزارشاتی که از عملکرد مطلوب اجرای سازه‌های آبخیزداری در احیای قنوات و مهاجرت معکوس حتی در نقاط مرزی داشتیم نقطه عطفی در تصمیمات کشوری برای توجه به مقوله آبخیزداری بود.
وی با اشاره به اعتبارات محرومیت زدایی در بخش آبخیزداری اضافه کرد: ابتدا برای کل کشور این اعتبار هزار میلیارد تومان در نظر گرفته شده بود که با پیگیری‌هایی که از استان انجام شد، و بازدید مسئولان کشوری از سازه‌های نوار مرزی کلید افزایش اعتبارات محرومیت زدایی بخش آبخیزداری کشور دوباره چرخید.
مدیرکل منابع طبیعی و آبخیزداری خراسان جنوبی اعلام کرد: این اعتبارات کشوری به دو هزار میلیارد تومان افزایش یافت و سهم هر استان به نسبت افزایش چشمگیری پیدا کرد و اعتبارات آبخیزداری استان از این سرفصل هم اکنون به ۹۹ میلیارد تومان رسیده است.
نصرآبادی با اشاره به سفر معاون آبخیزداری کشور در ابتدای امسال و قول سه برابر شدن اعتبارات استان در این حوزه عنوان کرد: سر جمع اعتبارات آبخیزداری خراسان جنوبی در سال جاری به ۱۲۳ میلیارد تومان رسیده که نسبت به سال گذشته رشد ۸ برابری داشته است.
احیای ۲۹۱ رشته قنات
مدیرکل منابع طبیعی و آبخیزداری خراسان جنوبی اظهار کرد: با توجه به درخواست‌های زیاد مردم در شهرستان‌های مختلف برای اجرای سازه‌های آبخیزداری، به طور حتم آبخیزداری تنها راه نجات استان از بحران خشکسالی و سازگاری با پدیده‌های طبیعی و اقلیمی است.
نصرآبادی ادامه داد: طی سال‌های گذشته مردم با دیدن احیای قنات‌هایشان طالب اجرای بیشتر این سازه‌ها در استان هستند.
وی با بیان اینکه دو هزار و ۱۵۳ سازه آبخیزداری از سال‌های ۸۴ تا ۹۹ ساخته شده است، گفت: اعتبار مصوب برای اجرای این سازه‌ها ۱۷۲ میلیارد و ۶۰۰ میلیون ریال بود که حدود ۸۱ میلیون متر مکعب ظرفیت ذخیره سازی دارند.
با توجه به درخواست‌های زیاد مردم در شهرستان‌های مختلف برای اجرای سازه‌های آبخیزداری، به طور حتم آبخیزداری تنها راه نجات استان از بحران خشکسالی و سازگاری با پدیده‌های طبیعی و اقلیمی است وی با بیان اینکه از نقاط پر اهمیت برای اجرای طرح‌های آبخیزداری مرزها هستند، گفت: در این راستا تاکنون ۱۸۷ سازه آبخیزداری نقاط مرزی شهرستان‌های زیرکوه، درمیان، سربیشه، نهبندان و قاین به حجم ۷۱۹ هزار و ۶۲۸ متر مکعب شامل سازه‌های خاکی و سنگی اجرا شده است.
مدیرکل منابع طبیعی و آبخیزداری خراسان جنوبی با بیان اینکه اجرای پروژه‌های آبخیزداری از سال ۱۳۹۷ جهش داشته است، بیان داشت: در این مدت سه ساله ۲۰۴ روستا و آبادی با جمعیت ۲۷ هزار و ۹۸۲ خانوار از پروژه های آبخیزداری منتفع شده‌اند.
نصرآبادی بیان کرد: با اجرای پروژه‌های آبخیزداری در سه سال اخیر ۲۹۱ رشته قنات در استان احیا شده است.
قطعاً یکی از راه‌های کاهش و مهار بحران کمبودهای آب، پرداختن به آبخیزداری است که به عنوان مدیریت علمی، ضمن توجه به مسائل اقتصادی، اجتماعی، حفظ منابع آب و خاک در حوزه‌های آبخیزداری، از علوم و تجربیات مختلف بهره‌گیری می‌کند، بدون آنکه نقش مردم از نظر دور بماند، به طوری که برنامه‌های حفاظت خاک و آبخیزداری هم سو با توسعه پایدار و با اعمال مدیریت مسئولانه بر منابع، علاوه بر نیازهای امروز به منافع آینده نیز توجه دارد.
می‌توان گفت اهمیت آبخیزداری از یک سو این است که آب‌های ناشی از نزولات که به صورت روان آب و سیل از دسترس خارج می‌شوند، در زیرزمین ذخیره خواهند شد و در موارد بعدی مورد استفاده قرار می‌گیرند و از طرف دیگر این فرآیند حاصل شده، سبب جلوگیری از تبخیر می‌شود و لازم است مسئولان به ویژه در استان‌هایی مانند خراسان جنوبی که با کم آبی دست و پنجه نرم می‌کند هر چه بیشتر به این بخش توجه کنند.