به گزارش خبرنگار خبرگزاری مهر، وبینار «منازعه اقتدار سازمانی و مشارکت شهروندی با تاکید بر مسئله اپیدمی ویروس کرونا» روز دوشنبه با شرکت سید احمد علوی عضو شورای شهر تهران و رئیس ستاد ساماندهی توان افزایی و حمایت از فعالیت سازمان‌های مردم نهاد، سبحان یحیایی، استاد دانشگاه و هادی کاشانی فعال حوزه شهری برگزار شد.
وی در این نشست با اشاره به بحران کرونا و تأثیر آن بر ابعاد مختلف زندگی انسان گفت: بحران کرونا با نشان دادن حالات مرزی سیستم‌های اجتماعی - اقتصادی عرصه‌های مختلفی از زندگی انسان را تحت تأثیر قرار داده و باعث شده است بسیاری از جریان‌های رو به رشد در عرصه‌های تجارت و صنعت با چالش مواجه شوند.
علوی مفهوم مشارکت اجتماعی و عالی‌ترین سطح آنکه تصمیم‌گیری مشارکتی است را از جمله مهمترین این عرصه‌هاست عنوان کرد و افزود: تصمیم گیری مشارکتی در جنبه دینی متأثر از "و امرهم شورا بی نهم" و در نمود دینی آن بکارگیری نظرات صحابه توسط پیامبر عظیم الشان اسلام در جنگ‌ها و غزوه ها بوده است.
رئیس کمیته مشارکت‌های مردمی شورای شهر تهران با بیان اینکه این نگاه همواره تأثیرگذار و موفق بوده و در بحران‌ها همیشه توانسته راه نجات را نشان دهد اظهار داشت: نمونه دیگر در جنبه ملی نیز تلاش‌های رئیس علی دلواری در مبارزه با استعمار بود. لذا تصمیم گیری مشارکتی مفهومی بیگانه و غیر بومی برای ما نبوده و نیست.
وی تأکید کرد: اما تصمیم گیری مشارکتی که به نظر بسیاری از صاحب نظران این عرصه، شکل تصمیم گیری در دوران آینده به حساب می‌آمد و رویکرد بسیاری از سازمانها پیش از بحران کرونا در بخش‌های مختلف تجاری، صنعتی، سیاسی و اداری به سمت مشارکتی شدن بود، به نحو جدی تحت تأثیر کرونا قرار گرفته است. این مهم باعث شده است لااقل به صورت موقت سازمانها از بسیاری از مزایای تصمیم گیری مشارکتی -که مستلزم بحث و تبادل نظر، صمیمیت، بازخور و اعتماد است- محروم شوند.
به گفته علوی، گویی توافقی نانوشته وجود دارد که در هنگام بحران دیگر فرصت پرداختن به تصمیم گیری مشارکتی نیست!.
وی در این ارتباط گفت: البته باید اذعان داشت ویژگی‌های ذاتی بحران کرونا (از جمله واگیردار بودن این بیماری) و گستردگی و اهمیت آن، این وضعیت را وخیم‌تر ساخته است. با این حال توجه به تفاوت تصمیم گیری گروهی و تصمیم گیری مشارکتی خلأ موجود در این عرصه را آشکارتر می‌سازد؛ و در عرصه عمل نیز، تصمیم گیری گروهی در دوران بحران حضور و نقشی جدی دارد، اما تصمیم گیری مشارکتی، و مزایایی که مشارکت و همکاری تمام ذی نفعان به ارمغان می‌آورد، در شرایط بحرانی نادیده گرفته شده است.
عضو شورای شهر تهران در بخش دیگری از سخنان خود به موضوع مسئولیت‌های اجتماعی در تصمیم گیری ها اشاره کرد و افزود: ذیل مفهوم مشارکت و تصمیم گیری مشارکتی باید به مفهوم مسئولیت اجتماعی نیز بالاخص در شرایط پاندمیک حاضر، توجه خاص و بلیغی را مبذول داشت. با شیوع بیماری کرونا، بحث مسئولیت اجتماعی در کانون توجه قرار گرفته و از مردم، دولت‌ها و سازمانها در این رابطه مطالباتی مطرح شد. در این میان، آنچه تحت عنوان رعایت مسئولیت اجتماعی از بسیاری از سازمانها توقع می‌رفت از توان بسیاری از آنها فراتر بود.
وی ادامه داد: همانطور که انتظار می‌رفت، اغلب سازمانها در عمل به این انتظارات ناکام بودند. این نتیجه کاملاً طبیعی بود. هیچیک از این سازمانها برای توجه به مسئولیت اجتماعی ایجاد نشده بودند و تنها جنبه‌ای تشریفاتی برای این سازمانها داشت. در نتیجه اعتبار و سرمایه اجتماعی بسیاری از سازمانها با بحران جدی مواجه شد.
علوی همچنین با اشاره به وظایف تسهیل گران اجتماعی گفت: وظیفه اصلی یک تسهیلگر فراهم ساختن شرایط و توانمندی‌های لازم برای مشارکت تمامی ذینفعان است. انجام درست این وظیفه مستلزم اقدام داوطلبانه، توجه به پویایی‌های گروه، تشویق همه افراد گروه به همکاری و مشارکت و در برخی موارد مداخله فعالانه است؛ اما بحران کرونا در این وظیفه نیز تغییرات فراوانی ایجاد کرده است. همانطور که انتظار می‌رود اولین مسئله مجازی شدن هر چه بیشتر فرایند تسهیلگری است.
وی با اشاره به اینکه بحران کرونا در عمل برخی از وظایف تسهیلگری را ناممکن ساخته است، افزود: در پروژه‌های جدی تسهیلگری، معمولاً یک تسهیلگر مجزا برای توجه به جزئیات روابط میان افراد گروه در نظر گرفته می‌شود، حال آنکه جلسات مجازی و یا حتی فاصله گذاری اجتماعی چنین اقدامی را ناممکن ساخته است. مسئله دیگر رابطه عمیقی است که باید میان تسهیلگر و مشارکت کنندگان برقرار باشد. با ادامه دار شدن بحران کرونا، فرایند تسهیلگری از این جانب نیز دچار مشکل می‌شود.
عضو شورای شهر تهران ادامه داد: از مهمترین وظایف هر تسهیلگر تصمیم گیری مشارکتی، توجه ویژه به عواطف و احساسات در جلسات تصمیم گیری است. بسیاری از ویژگی‌ها و شرایط احراز کار تسهیلگری، بر همین اساس طراحی شده است. حال آنکه بحران کرونا این عرصه را به کلی متحول ساخته است.
وی همچنین گروه فکری را یک آفت در فرایند تسهیل خواند و یادآور شد: گروه فکری نشان از شرایطی دارد که سبک رهبری نادرست، تعلق به انسجام گروه و احتراز از بحران، باعث حمایت از گزینه‌های نادرست گردد. به طور معمول گروه فکری ناشی از عواملی از جمله عدم تخصص خیلی از مشارکت کنندگان، تفوق و سلطه یک شخص یا گروه در فرایند تصمیم گیری جمعی و عدم تعهد و علاقه مشارکت کنندگان به موضوع است.
علوی با اشاره به نقش نفوذ و قدرت یک فرد در گروه فکری گفت: تفوق و سلطه یک شخص می‌تواند ناشی از دلایل مختلف، از جمله قدرت سیاسی، تخصص، جایگاه اجتماعی یا اقتصادی و … عنصر مسلط باشد. بحران کرونا به چند طریق این وضعیت را وخیم‌تر ساخته است. بحران کرونا با افزایش سطح استرس و هیجان محیطی، مشارکت کنندگان را محتاط‌تر ساخته است. در نتیجه، به طور معمول میل بیشتری به گروه فکری در فرایند تصمیم گیری مشارکتی ایجاد می‌شود.
وی خاطرنشان کرد: این آفت به طور خاص در جلسات مجازی جدی تر می‌شود. این مسئله نیز به نوبه خود تأثیر جدی بر افزایش گروه فکری در فرایند تسهیل خواهد داشت. علاوه بر این، استفاده از نظارت و اهرم‌های اجبار برای مشارکت در جلسات پساکرونا، بسیار کمتر شده است. بر این اساس، درونی سازی ارزشها و تقویت مرکز کنترل درونی مشارکت کنندگان می‌تواند راهگشا باشند. این موارد مستلزم نهادینه شدن معیاری غیر از سودگرایی در فعالیت‌های سازمان است. بنابراین، هر یک از تغییرات و اصلاحات پیشنهاد شده در ذیل عرصه‌های فایده گرایی و مسئولیت اجتماعی در این زمینه کمک کننده خواهند بود.