به گزارش خبرنگار مهر، سازمان همکاری شانگهای Shanghai Cooperation Organization – (SCO)، ابتدا با هدف مبارزه با تهدیدهای امنیتی جدید و با گردهمایی سران کشورهای روسیه، چین، قزاقستان، قرقیزستان و تاجیکستان در سال ۱۹۹۶ در شهر شانگهای تحت عنوان گروه شانگهای ۵ پا به عرصه ظهور گذاشت. سپس با پذیرش عضویت ازبکستان در سال ۲۰۰۱ تعداد اعضای آن به ۶ کشور رسید و نام آن نیز به سازمان همکاری شانگهای تغییر کرد.
ایران در تاریخ ۱۰ بهمن ۱۳۸۳ (۲۰۰۴) تقاضای عضویت خود را ارائه کرد و سند پیوستن به آن همراه پاکستان و هند به عنوان ناظر در اجلاس سران سازمان در شهر آستانه قزاقستان در تاریخ ۱۴ و ۱۵ تیر ماه ۱۳۸۴ امضا شد.
در سال ۲۰۰۵ سه کشور ایران، هند و پاکستان به عنوان اعضای ناظر به این سازمان پیوستند. هند و پاکستان در سال ۲۰۱۷ به عضویت دائم آن درآمدند. هند و پاکستان در سال ۲۰۱۷ به عضویت دائم آن درآمدند اما ایران هنوز به عضویت قطعی این اجلاس نرسیده است.
سازمان شانگهای قبل از هرچیز در کنار سازمان‌هایی چون «آسه آن»، «اکو»، «سارک» و «اوپک» بخشی از فرایند همگرایی در آسیا است. تصمیمات این اجلاس پهنه وسیعی معادل ۳۵ میلیون و ۹۷۲ هزار کیلومتر مربع از کره زمین، یعنی حدود ۲۳ درصد از کل وسعت خاکی و جمعیتی افزون بر سه میلیارد و ۵۰۰ میلیون نفر یعنی نزدیک به ۴۵ درصد مجموع جمعیت جهان را در بر می‌گیرد؛ ضمن آنکه ۲۵ درصد از رشد تولید ناخالص داخلی جهان در قالب این پیمان منطقه‌ای به عنوان بزرگترین سازمان همکاری متمرکز است. از این رو ایران نیز به عنوان کشوری مهم در قاره آسیا بدون شک از این همگرایی منتفع خواهد شد، چنانچه اعضای سازمان شانگهای نیز از تعامل با ایران نفع خواهند برد.
احتمال عضویت دائمی ایران در شانگهای زیاد است
در همین رابطه اصغر ابراهیمی اصل، کارشناس انرژی و اقتصاد سیاسی در گفت‌وگو با خبرنگار مهر اظهار داشت: کشورهای عضو اجلاس شانگهای ظرفیت بزرگ سیاسی، اقتصادی، تجاری، حجم بازار، حجم تولید ناخالص داخلی و مباحث استراتژیک محسوب می‌شوند.
سفیر اسبق ایران در آفریقای جنوبی افزود: ما به عنوان عضو ناظر در این اجلاس حضور داریم و یک بار هم قرار شد به عضویت قطعی اجلاس شانگهای در بیاییم که با توجه به اینکه لازمه عضویت به اجماع رسیدن همه اعضاست دفعه قبل به علت مخالفت تاجیکستان این اتفاق نیفتاد. اما این بار امیدواریم با آمدن دولت جدید و با نگرش و دیدگاه این دولت که نگاه به ظرفیت‌های آسیا، شانگهای، اوراسیا، همسایگان، کشورهای همسو و شرق آسیا دارد، موافقت کلی با عضویت ما در این اجلاس حاصل شود.
معاون اسبق وزارت نفت ادامه داد: فرایند تبدیل شدن به یک عضو دائمی به دلیل روش‌ها و مراحلی که در مقررات و بروکراسی و دستورالعمل کارها وجود دارد ممکن است یک تا دو سال طول بکشد ولی اگر در داخل کشور یک تیم قوی و حرفه‌ای گذاشته شود که فرایند کار را سریع‌تر در داخل کشور و بین کشورها دنبال کند این پروسه در عرض یک سال و کمتر تحقق خواهد یافت.
پیوستن به شانگهای زمینه پیوستن به بریکس را فراهم می‌کند
ابراهیمی اصل گفت: اصولاً پیوستن ما به سازمان همکاری‌های شانگهای می‌تواند زمینه پیوستن ما به اتحادیه بریکس (BRICS) را نیز هموار کند. در بریکس کشورهای برزیل، روسیه، هند، چین و آفریقای جنوبی عضو هستند که اتحادیه قوی است که ۵۰ درصد جمعیت جهان و ۴۲ درصد گردش مالی دنیا را در اختیار دارد.
وی افزود: پیوستن ما به این اتحادیه‌ها و همکاری ما با روسیه با حفظ مبانی ایدئولوژیک، می‌تواند امنیت انرژی گروه بریکس و کشورهای عضو سازمان شانگهای را تضمین کند و از طریق ملحق شدن به این اتحادیه‌ها جهان را از حالت تک قطبی خارج کنیم. همچنین می‌توانیم از سرمایه گذاری، واردات تکنولوژی، دسترسی به بازارهای بزرگ مثل هند، چین و برزیل بهره مند شویم.
این کارشناس انرژی و اقتصاد سیاسی گفت: ۸ سال تجربه تلخ و زیانباری که دولت‌های یازدهم و دوازدهم در نگاه یک طرفه به سمت غرب خصوصاً آمریکا، انگلیس و فرانسه داشت، باعث شد کشور از نظر توسعه، تجارت و رفاه آسیب ببیند. تغییر نگاه دولت و مجلس و نظام تصمیم گیر از نگاه به غرب که امتحانش را بسیار بد در آسیای غربی همچون عراق، یمن، سوریه و … تحریم‌های ایران نشان داد، با رعایت مصالح ملی به سمت کشورهای همسایه و همسو بسیار مفید خواهد بود. ایران به صورت سرجمع در حوزه نفت و گاز رتبه اول دنیاست و با عضویت در این اتحادیه‌ها می‌تواند یک تضمین امنیت انرژی برای بلوک‌هایی که از حجم تجارت بالایی برخوردار هستند، باشد و دنیا را از تک بعدی خارج کند؛ ضمن اینکه می‌تواند منجر به برچیده شدن زمینه‌های جنگ، ظلم، تبعیض و اعمال تحریم‌ها شود.
وی یادآور شد: پیوستن رسمی ما به اجلاس شانگهای و در قدم بعدی اتحادیه بریکس می‌تواند موازنه تک بعدی جهان در قرن ۲۱ را تغییر دهد.
ابراهیمی اصل گفت: با توجه به موقعیت ژئوپلتیک ایران و ظرفیت‌های تمدنی، تاریخی، اقتصادی، نیروی انسانی تحصیل کرده و امنیت پایدار در منطقه علی رغم ناامنی‌های ایجاد شده از سوی آمریکا، این کشورها نیز تمایل همکاری با ما دارند و عضویت رسمی ایران در این اجلاس و البته در قدم بعدی اتحادیه بریکس، می‌تواند یک بازی برد-برد تلقی شود.
معاون اسبق وزارت نفت یادآور شد: به عنوان مثال کشور چین طرح راه ابریشم نوین را با اجرای ۹ هزار پروژه با سرمایه گذاری یک هزار تا ۸ هزار میلیارد دلار در دستور کار قرار داده که در حال حاضر ۳ هزار پروژه عملیاتی شده است. چین برای این طرح ۶۲ پروژه را برای آسیای غربی در نظر گرفته است که با توجه به موقعیت اجتناب ناپذیر و ژئوپلتیک ایران، نقش عمده‌ای برای ما در نظر گرفته است که در همین رابطه نیز قرارداد همکاری‌های ۲۵ ساله بسته شده و امیدواریم این برنامه در دولت سیزدهم به ثمر بنشیند.
وی افزود: بنابراین عضویت رسمی ایران در اجلاس شانگهای می‌تواند پله‌ای برای پرتاب ما باشد تا برای عضویت در اتحادیه‌های آسیایی و غیره، ظرفیت‌های خود را نمایش دهیم و با کشورهایی غیر از چین نیز همکاری‌های بلندمدت و مناسب داشته باشیم.
بهره مندی از همسایه‌ها برای بی‌اثر کردن تحریم‌ها
ابراهیمی اصل در مورد همکاری کشورهای کوچک‌تر همچون قزاقستان، قرقیزستان و تاجیکستان با ایران نیز گفت: بعضی از این کشورها به لحاظ دسترسی به آب‌های گرم، دسترسی به انرژی و کمک‌های فنی و تخصصی به ما نیاز دارند و ما نیز متقابلاً به آنها نیاز داریم؛ منتهی وزارت امور خارجه در دولت قبلی برخورد جدی و فعالی با این کشورها نداشت و گاهی یک غفلت کوچک زمینه ناراحتی را به وجود می‌آورد و این کشورها برای عرض اندام گاهاً اقداماتی می‌کنند تا هم خود را اثبات کنند و هم امتیاز بگیرند. از این رو شاهد بودیم که در دوره قبلی اجلاس شانگهای، کشور تاجیکستان با عضویت رسمی ما مخالفت کرد.
معاون اسبق وزارت نفت اظهار داشت: دیپلماسی فعالی که دولت سیزدهم در ارتباط با کشورهای همسایه و همسو دارد می‌تواند منجر به سوق یافتن کشورهایی همچون تاجیکستان، قرقیزستان و … به سمت افزایش همکاری با ما شود.
وی افزود: ما باید این استراتژی جدید دولت در مورد همسایه‌ها را در جهت توسعه و تعمیق همکاری با همسایه‌ها در دستور کار جدی قرار دهیم زیرا طبیعتاً در صورتی که این همکاری‌ها گسترش یابد می‌توانیم از همکاری و لابی آنها در مجامع بین المللی، برای خنثی کردن تحریم‌ها و توسعه همکاری‌های دو یا چند جانبه به نفع خودمان استفاده کنیم.