به گزارش خبرنگار مهر، در آستانه فرا رسیدن اربعین حسینی، مؤسسه «البیان للتواصل و التأصیل» و رایزنی فرهنگی جمهوری اسلامی ایران در لبنان، نشستی وبیناری با عنوان «جایگاه و تأثیر نهضت امام حسین (ع) در جهان معاصر» با حضور جمعی از علما و اندیشمندان مسلمان و مسیحی چند کشور اسلامی برگزار کرد.
این نشست به مناسبت فرا رسیدن اربعین حسینی برگزار شد، احمد راسم النفیس، نویسنده و اندیشمند مصری، پروفسور نورالدین ابولحیه، نویسنده و استاد دانشگاه الجزایر، آیت الله احمد مبلغی، استاد حوزه علمیه قم، محسن الویری، استاد تاریخ دانشگاه باقر العلوم، میشل کعدی، شاعر و فیلسوف مسیحی اهل لبنان، عباس خامه یار، رایزن فرهنگی جمهوری اسلامی ایران در لبنان، و فرح موسی، رئیس دانشکده مطالعات اسلامی دانشگاه لبنان در این نشست سخنرانی کردند.
نام حسین و پرچم باشکوه نهضت ایشان تا همیشه تاریخ در اهتزاز خواهد ماند
در ابتدای این نشست عباس خامه یار، رایزن فرهنگی جمهوری اسلامی ایران در لبنان ضمن تشکر و قدردانی از سخنرانان و برگزارکنندگان این نشست و با اشاره به ابعاد و جنبه‌های انسانی قیام عاشورا گفت: قیام امام حسین (ع) قیام برای بشریت بود، و شعله این قیام هیچگاه خاموش نخواهد شد نه به دلیل ریختن خون‌های بیگناه بلکه به این دلیل که این قیام نقطه عطفی بود که مرز بین حق و باطل را مشخص نمود به همین دلیل است که همه آزادگان جهان و همه پیروان ادیان آسمانی که در اصول و ارزش‌های یگانه و مشترک به یکدیگر می‌رسند، سالروز این رخداد بزرگ را ارج می نهند و آن‌را گرامی می‌دارند.
خامه یار در ادامه به تأثیرات سیاسی، اجتماعی و فرهنگی نهضت حسینی در جهان معاصر پرداخت و گفت: فرهیختگان و فرزانگان جهان حقیقت نهضت حسینی را به خوبی درک کردند، از این رو رهبر این نهضت برای آنان به مثابه معلم و الگویی عبرت آموز بوده است. برخی نویسندگان و ادیبان به قصد عبرت اندوزی و درس آموزی، از نهضت عاشورا و داستان زندگی امام شهید الهام گرفتند. بسیاری از این فرزانگان اهل قلم، مسلمان و مسیحی، در کنار مردم در راهپیمایی میلیونی اربعین شرکت می‌کنند تا ارادت، عشق و علاقه خود را به سالار شهیدان، و ائمه علیهم السلام ابراز دارند.
رایزن فرهنگی ایران در لبنان در ادامه به نقش نهضت عاشورا در بازسازی مفاهیم انسانی در عصر معاصر اشاره کرد و اظهار داشت: نهضت حسینی در دنیای امروز به مسأله ای بدل گشته که ابعاد آن از گذشته تاریخ و لحظه وقوع اتفاقاتِ ظهر عاشورا فراتر رفته است. نهضت حسینی در حقیقت مکتبی است انسانی و متعلق به تمامی افراد در همه جوامع بشری؛ کوچک و بزرگ، مسلمان و مسیحی، یگانه پرست و بی‌دین، و حتی پوچگرایان وملحدان! به این دلیل که این نهضت به همگان شکیبایی، استقامت، ایثار و وفاداری را می‌آموزد.
خامه یار افزود: نهضت حسینی، فراتر از ملاحظات ایدئولوژیک و ادراکات بدبینانه حکام مستبد، احترام و ارج نهادن به انسان و ارزش‌های انسانی را به انسان آموخت. بی‌شک اسارت، بندگی و استکبار بحران و چالش ریشه‌ای همه جوامع بشریست و مختص گروه یا مذهب خاصی نیست. مکتب حسین آزاد اندیشی، آزادانه زیستن، و رهایی از یوغ بندگی و اسارت و استکبار را به جوامع بشری آموخت.
وی خاطرنشان کرد: فلسفه برگزاری مراسم اربعین در حقیقت تاکید بر وفاداری و ولایتمداری و دنباله‌روی این مسیر است؛ مسیر شهادت، دفاع از شرافت، عزت، کرامت، دین و مبارزه با فساد و ظلم.
رایزن فرهنگی کشورمان در ادمه گفت: جایگاه والای امام حسین در جهان و اندیشه معاصر گویای این واقعیت است که نام امام حسین (ع) ونهضت ایشان تا ابد ماندگار است. ماندگاری نام حسین یک وعده الهی است و پیامبر اکرم (ص) نیز به آن اشاره کرده و می‌فرماید: «شهادت امام حسین علیه‌السلام یک داغ سوزانی است در دل مؤمنین که هرگز به سردی نمی‌گراید». بنابراین نام حسین و پرچم باشکوه نهضت ایشان تا همیشه تاریخ در اهتزاز خواهد ماند زیرا که نهضت حسینی در حقیقت گذرگاهی بود برای رهایی انسان از پوچی و پلیدی‌های جهان هستی. به راستی که امروزه اندیشه، راه و ارزش‌های حسین به قطب نمای همه آزادگان و آزادی‌خواهان جهان بدل گشته است.
خامه یار در پایان ابراز امیدواری کرد که همه دست به دست هم دهند تا اهداف برگزاری این نشست که همانا تبیین انسانی بودن و جهانی بودن نهضت عاشورا است، محقق شود و با رویکردی نو این حقیقت را تببین کنیم که نهضت حسین به ملت یا جریان خاصی تعلق ندارد بلکه چراغ راه همه ملت‌ها، آزادگان، عدالت‌خواهان و ظلم ستیزان جهان است.
نخبگان فکری، علمی، ادبی و هنری با نگرش تمدنی، در راستای تبیین رسالت امام حسین نقش‌آفرینی کنند
محسن الویری استاد تاریخ دانشگاه باقر العلوم سخنران بعدی بود که به نقش توده‌های مردم و نخبگان در بهره برداری هدفمند از نهضت حسینی در دنیای معاصر پرداخت.
الویری اظهار داشت: اهتمام فوق‌العاده به امام حسین و شعائر حسینی در جهان معاصر مسأله‌ای نیست که بخواهیم آن را نادیده بگیریم و یا انکار نمائیم. این اهتمام در دو عرصه مختلف قابل مشاهده است: نخست در عرصه مناسک و آداب دینی و دوم در عرصه فکری و علمی.
الویری افزود: بر اساس آمارهای رسمی و با نگاهی به پژوهش‌ها، کتب، مقالات، کنفرانس‌ها و نشست‌های برگزار شده درباره ابعاد تاریخی، عقیدتی، اجتماعی، حماسی، ادبی و دینی قیام عاشورا، به طور واضح شاهد هستیم که هر ساله بیشتر در صحنه‌های فکری، علمی و هنری به این موضوع پرداخته می‌شود. در بخش شعائر و مناسک دینی، بهترین دلیل برای این اهتمام فوق العاده افزایش مراسم‌های سوگواری و عزای حسینی به ویژه در روز عاشورا در جای جای جهان و افزایش کمی و کیفی آن با حضور گسترده مردم در راهپیمایی‌ها و پیاده روی های اربعین است که هرسال بیش از گذشته افزایش می‌یابد.
استاد تاریخ دانشگاه باقر العلوم در ادامه به ضرورت تبیین جنبه‌های نهفته در قیام عاشورا اشاره کرد و گفت: ما زمانی که درباره جایگاه امام حسین علیه السلام در جهان معاصر صحبت می‌کنیم نباید به مساله برگزاری مراسم‌های سوگواری بسنده کنیم و آن را مایه مباهات خود بدانیم بلکه باید به طور جدی وارد معرفت و شناخت شرایط و چگونگی قیام امام حسین و اهداف آن برای ایجاد تغییرات بزرگ در جهان را مورد توجه و اهتمام قرار دهیم.
وی افزود: اگر بخواهیم دو بخش شعائر دینی و عرصه فکری، ادبی و علمی را با هم مقایسه کنیم به وضوح ملاحظه می‌کنیم که بخش آداب و مراسم‌های دینی در قیام امام حسین بر موضوع علمی و فکری غلبه دارد. چون در عرصه علمی نقش آفرینی کمرنگ نخبگان و شخصیت‌های تأثیر گذار احساس می‌شود اما در طرف مقابل مظاهر دینی و شعائر اسلامی برگزار شده درباره عاشورا بیشتر به چشم می‌آید و با پوشش رسانه‌ای بزرگ‌تری همراه می‌شود.
الویری خاطرنشان کرد: در بخش علمی، ادبی، عقیدتی و فکری بیشتر تمرکز بر خلاف موضوع شعائر اسلامی بر دوش نخبگان قرار دارد، در حالی که در بخش مناسک و برگزاری مراسم‌های حسینی تمرکز اصلی بر روی توده‌های مردم، البته در کنار آن نخبگان قرار دارد، به همین دلیل ما در موضوع مراسم‌های حسینی شاهد جوش و خروش بیشتر و گستردگی و عمومیت بیشتری از بخش علمی و فکری هستیم.
الویری در بخش دیگری از سخنان خود گفت: همه ما به خوبی می‌دانیم اگر مراسم‌های سوگواری امام حسین ارتباطی با تعالیم اساسی و عبرتهای فرهنگ عاشورایی نداشته باشد و از آن تأثیر نگرفته باشد به تدریج اثر خود را از دست داده و از روح واقعی خود تهی می‌شود. مثال واضح برای این مساله در آیه شریفه ۴۵ سوره عنکبوت آمده است که می‌فرماید: «نماز، نمازگزاران را از فحشاء و منکر باز می دارد».
استاد تاریخ دانشگاه باقر العلوم در بخشی از سخنان خود با بیان اینکه نضهت امام حسین باید با نگرش تمدنی به جهانیان عرضه شود گفت: نگرش تمدنی به قیام امام حسین علیه السلام باعث می‌شود که رسالت و دلالت‌های جاودان این نهضت مؤثر را بر مناسبات بشری به طور گسترده‌تر و جامع‌تر درک کنیم و سپس این رسالت عاشورایی را در همان سطح ترویج و تشریح نمائیم.
وی توضیح داد: نگرش تمدنی در موضوع قیام امام حسین همه روایات و پژوهش‌های مستشرقین، مسیحیان، مسلمانان، شیعیان، اهل سنت و روایت‌های علمی و عاطفی در قبال قیام امام حسین را در یک قالب جمع آوری می‌کند، بدون اینکه نیازی به حذف و برچیدن بخشی از این آرا و نظرات باشد.
الویری تاکید کرد: نگرش و فهم تمدنی باعث می‌شود که ما به این درک برسیم که امام حسین چرا همواره بر نقش امت در قیام خود بارها و بارها تکرار و اصرار می‌ورزید، حتی ایشان به صراحت فرموده اند: من برای اصلاح امت جدم خروج کردم و می‌خواهم امر به معروف و نهی از منکر کنم...
الویری گفت: در واقع امام حسین علیه السلام با این نگرش قلمروی نهضت خود را امت اسلامی قرار داد، به همین دلیل ما باید همه فعالیت‌های علمی و شعائری خود را در قبال قیام امام حسین در راستای امت اسلامی قرار داده و از هر آنچه که مانع تحقق اهداف رسالت حسینی می‌شود اجتناب ورزیم.
وی ادامه داد: همین گرایش تمدنی امام حسین در لحظات آخر حیاتش راه را به ما نشان داده است، با این فرموده که «اگر دین ندارید و از معاد نمی‌ترسید در دنیا آزاده باشید». همین جمله این حقیقت را به ما متذکر می‌شود که رسالت بشری عاشورا وجدان آزادگان و حتی غیر مؤمنان از بشریت را مورد توجه قرار داده و وظیفه ما در قبال این مساله سنگین است.
الویری در ادامه تأثیرات مثبت رویکرد تمدنی در تبیین نهضت حسینی را برشمرد و تاکید کرد: رویکرد تمدنی به ما این واقعیت را گوشزد می‌کند که بر اساس آنچه علامه شیخ محمد مهدی آصفی در کتابش آورده است: امام حسین تنها از یارانی که در عصر خود با آنها می‌زیست یاری نطلبیده، بلکه نسل‌های آینده را به یاری طلبیده و ما باید این ندای "هل من ناصر ینصرنی" را لبیک گوییم. در واقع این وظیفه ماست که با این نگرش یک فرهنگ جهانی از قیام امام حسین که الهام بخش نسل‌های آینده باشد نهادینه کنیم.
الویری افزود: نگرش تمدنی باعث می‌شود که ما هوشیار باشیم و به این درک برسیم که یاران مخلص و شجاع امام حسین از انبیا و ائمه نبودند بلکه انسان‌هایی عادی بودند که به درجات عالیه رسیدند، تا جایی که امام حسین آنها را اینگونه خطاب کرد: «من وفادار تر و بهتر از شما یارانی ندارم و نمی شناسم»، بنابراین ما نیز باید اهتمام خود را بر دلداگان و عاشقان امام حسین قرار دهیم.
استاد تاریخ دانشگاه باقر العلوم در پایان تاکید کرد توده‌های مردم به خوبی نقش خود را ایفا کرده و به وظایف خود عمل نموده و زمینه را برای توجه جهان به امام حسین، کربلا و عاشورا فراهم کردند، اما این گزاره را نمی‌توان به آسانی به نخبگان تعمیم بخشید. توده‌های مردم به وظایف خود عمل کرده اند و اکنون زمان نقش‌آفرینی نخبگان فکری، علمی، ادبی و هنری برای تبیین رسالت امام حسین در جهان معاصر فرارسیده است.
اولین گام برای معاصرسازی قیام امام حسین تدوین خط مشی و روش اجرایی بر اساس تعالیم اسلامی است
در ادامه، آیت الله احمد مبلغی، استاد حوزه علمیه قم، ضمن تاکید بر ضرورت معاصر سازی نهضت امام حسین (ع) و سپس ترویج آن در سرتاسر جهان اظهار داشت: وظیفه اصلی ما در عصر حاضر، معاصرسازی قیام امام حسین است که در این راه باید خط مشی و روش اجرایی بر اساس تعالیم اسلامی تدوین کنیم.
آیت الله مبلغی افزود: در مسیر معاصرسازی نهضت حسین باید سه نکته را مورد توجه قرار دهیم: نخست تبلور دین را به طور جدی بر فطرت انسانی متمرکز کنیم. دوم بر این مساله تاکید ورزیم که نهضت حسینی بر اساس فطرت انسانی برپا شده است، سوم مسائل فطری مغفول مانده در این قیام را استخراج و آن را به جوامع بشری در عصر حاضر تقدیم کنیم.
مبلغی افزود: در ارتباط با نکته اول باید تاکید کرد که پروژه دینی باید با تکیه بر فطرت انسانی شکل گیرد و از این طریق گامی رو به جلو به سوی تحقق اهداف دینی برداشته شود. همه این اقدامات باید با تکیه بر حقایق فطری انجام شود، زمانی که ما به قرآن می نگیرم می‌بینیم که این مبدا و اساس در آن وجود دارد که می‌توان آن را سرمشق و الگو قرار داد. آیه «فطرة الله التی فطر الناس علیها ذلک الدین القیّم» از فطرت انسانی سخن می‌گوید و آن را به خداوند باریتعالی نسبت می‌دهد. در این آیه بر این مساله تاکید می‌شود که خلقت انسان‌ها بر اساس فطرت الهی بوده و سپس می‌گوید این دین راست و درست است.
مبلغی تاکید کرد که در این آیه مذکور فطرت و دین در یک رده قرار داده شده و پویایی دین و انتقال نسل به نسل آن تا ابد منوط به این دانسته شده که به دین به منزله فطرت نگاه شود و به فطرت نیز جایگاهی به مثابه دین داده شود.
مبلغی ادامه داد: نکته دوم این است که در نهضت حسینی تمرکز بر این قرار گرفته که دین بر اساس فطرت تجلی یافته و بر همین اساس است که قیام حسینی در همه ابعاد، گرایشات، شعارها و اهداف بر اساس فطرت عمل می‌کند و حرکت از فطرت به سوی دین کاملاً در آن ملموس است.
استاد حوزه علمیه قم در ادامه سخنان خود به برخی نکات مرتبط با دین که در نهضت حسینی تجلی یافته اشاره کرد و گفت: گذشت و عفو مسائلی فطری و قرآنی هستند که در نهضت حسینی تبلور یافته اند. نمود اساسی این مساله را می‌توان در برخورد امام حسین با حر بن یزید ریاحی مشاهده کرد. این یک موضوع بسیار مهم و بزرگی است که کرامت انسانی را مورد توجه قرار داده و ما باید آن را به صورت جدی مورد تحلیل و بررسی قرار دهیم.
وی افزود: دیگر نکته مرتبط با دین که در نهضت حسینی به وضوح نمایان است سخنرانی‌های مبتنی بر ارزش‌های انسانی امام است. در خطبه‌های امام حسین در روز عاشورا سخنانی مبتنی بر اصول آزادگی و رعایت انصاف در مسائل اخلاقی عنوان شده که اشاره به فطرت پاک انسانی دارد.
مبلغی در ادامه گفت: عدم اصرار بر جنگ در قیام عاشورا از سوی امام حسین نیز یکی نکات برگرفته از تعالیم اسلامی است. اباعبدالله بارها و بارها از دشمنانش خواست از تصمیم خود برای آغاز جنگ بازگردند اما این به معنای ترس و یا پذیرش ظلم نبود بلکه ایشان در مخالفت با ظلم شعار هیهات من الذله را سرداد اما میان این دو مساله یعنی جنگ و دست کشیدن از آن یک رابطه ظریف برقرار کرد که همین موضوع بسیاری از ملت‌ها و اندیشمندان را در طول تاریخ مجذوب امام حسین ساخته است. بنابراین این نیز یک مساله فطری که در عاشورا متجلی گشته است.
استاد حوزه علیمه قم تاکید بر وجدان‌های بیدار انسانی در حادثه عاشورا را یکی از نکات مرتبط با دین که در نهضت حسینی تجلی یافته قلمداد کرد و گفت: امام حسین به‌طور جدی بر وجدان‌های بیدار انسانی تمرکز کرده اند و در این رخداد تاریخی ما شاهد پندهای امام به دشمنان البته به دور از مکر و انتقام هستیم. همانطور که در خطبه روز عاشورای امام حسین (ع) می‌خوانیم، ایشان از لشکریان عمر بن سعد خواست تا سخنانش را بشنوند و در جنگ عجله نکنند تا آنان را پند دهد.
مبلغی خاطرنشان کرد: امام حسین با تبیین عناصر اسلامی یاد شده، و همچنین تاکید بر ارزش‌های انسانی و اخلاقی بر عدم اجبار تاکید ورزیده و موضوع اختیار انسان را متبلور ساخت، بر همین اساس شاهد هستیم که ایشان هرگز اصحاب خود را به حضور و بقای در میدان نبرد مجبور نکرد.
آیت الله مبلغی در پایان سخنان خود با تاکید بر اینکه نهضت امام حسین نهضتی والا که هیچ شبهه‌ای در آن وجود ندارد، گفت: همه ما باید در زندگی، مناسک، اعمال و آداب دینی خود به آنچه حسین در عاشورا به آن التزام داشت عمل کنیم و از اصولی که در این نهضت پایه ریزی و نهادینه شده است تخطی نکنیم. در این راستا، باید از ورود به مسائل اختلاف انگیز میان مسلمانان پرهیز کنیم و هیچگاه فراموش نکنیم که جنبش عاشورا جنبشی امتی و بشری است، بنابراین باید این واقعیت را درک کنیم و قیام امام حسین را محدود و منحصر به افکار و اندیشه خود نکنیم بلکه آن را در جهان معاصر ترویج کنیم. در واقع آداب دینی ما باید نگرشی امتی و بشری داشته باشد مسئله‌ای که هرساله نمود عینی آن را در کربلا و سرزمین عراق (با برگزاری مراسم اربعین حسینی) شاهد هستیم.