به گزارش خبرنگار مهر، این هفته در طرح «چهارشنبه‌ها با پاسخگویی به شبهات خبرگزاری مهر»، به یکی از شایع‌ترین مباحث فضای مجازی که بر پایه مباحث دین عنوان شده است یعنی «قمر در عقرب» پرداخته‌ایم.
طبیعی است برای درک درست این مبحث نیاز است که دیدگاه‌های نجومی نیز مورد بررسی قرار گیرد و بر این اساس در ابتدا به تشریح مفهوم این مطلب و صحیح بودن آن از دیدگاه نجومی پرداخته و در ادامه آن را از دیدگاه مذهب مورد بررسی قرار می‌دهیم.
در این ارتباط کارشناس نجوم در گفت و گو با خبرنگار مهر، اظهار داشت: قمر در عقرب یکی از معروف‌ترین واژه‌های نجومی در میان مردم است که بیش از آنکه ماهیتی نجومی داشته باشد، ماهیتی خرافی دارد در حدی که به عنوان استعاره‌ای از وضعیت‌های ناپایدار و بحرانی به کار می‌رود.
عمران مرادی افزود: امروزه چراغ‌های مه شکن گذرگاه‌ها ارتباط عمیق و عجیب انسان‌ها را با آسمان قطع کرده است اما انسان‌های قدیم که از تکنولوژی روشنایی و برق بی بهره بودند، شب‌های بدون تلویزیون را بر فراز بام‌های کاه گلی با آسمانی به دور از آلودگی نورهای کاذب، به صبح می‌رساندند.
ترکیبی از اعتقادات متافیزیکی نادرست و افسانه‌ها طالع بینی یا اختربینی را به وجود آورد که قرن‌ها ثروت کلانی را به جیب رمال‌ها و طالع بین‌ها سرازیر کرد آیا ستارگان موجوداتی فرامادی و تأثیرگذار در سرنوشت ما هستند
وی اضافه کرد: در واقع ستارگان سوسو زن آسمان سیاه برای آنها سرشار از هزاران افسانه و حکایت بود و از سوی دیگر عدم آگاهی از فیزیک و ماهیت علمی ستارگان موجب شده بود تصور کنند ستارگان موجوداتی فرامادی هستند که سرنوشت و زندگی ما را رقم می‌زنند.
این کارشناس نجوم تاکید کرد: مجموعه ترکیبی از این اعتقادات متافیزیکی نادرست و افسانه‌ها طالع بینی یا اختربینی را به وجود آورد که قرن‌ها ثروت کلانی را به جیب رمال‌ها و طالع بین‌ها سرازیر کرد تا اینکه علم ستاره شناسی کاسه حیله و نیرنگ خرافی آنها را واژگون کرد.
وی ادامه داد: امروزه علم ستاره شناسی بدیهی کرده است که سیارات و ستارگان اجرامی مادی مانند خورشید و زمین هستند و هیچ اثر متافیزیکی بر زندگی ما انسان‌ها ندارند و همه خیر و شرهای زندگی زمینی به عملکرد خود آنها باز می‌گردد.
مرادی تصریح کرد: ما امروزه می‌دانیم که هنگامی که ماه در مسیر حرکت گردشی به دور زمین در راستای مجموعه‌ای از ستارگان دور دست به نام صورت فلکی عقرب قرار می‌گیرد، نه تنها بحرانی پیش نمی‌آید و طوفانی نمی‌شود بلکه سوژه‌ای زیبا برای عکاسی نجومی خلق می‌شود که معمولاً خوشایند عکاسان آسمان شب است.
دل نگرانی مردم عصر باستان درباره سرنوشت ماه
وی افزود: ماه در عصر باستان طالع نیکی‌ها بوده و ستارگان صورت فلکی عقرب به دلیل شباهت تصادفی و ظاهری با عقرب، طالع شرها و هر بار که ماه در راستای این صورت فلکی قرار می‌گرفته مردم می‌ترسیدند که نکند عقرب، ماه را نیش بزند و در نتیجه مشکلی پیش آید.
این کارشناس و مدرس نجوم بیان داشت: نگاه انسان امروز بیشتر به تحولات فیزیکی ستارگان از جمله ستاره قرمز رنگ «قلب العقرب» در میانه صورت فلکی عقرب است که مراحل پیری و آخرین دوره‌های عمر خود را طی می‌کند که البته ممکن است میلیون‌ها سال طول بکشد.
قمر در عقرب‌هایی که وقتی در خواب ناز هستیم رخ می‌دهند!
وی تاکید کرد: اما آنچه هنوز جای بحث دارد، وجود برخی از افراد نا آگاه است که هنوز به شومی و شری قمر در عقرب اعتقاد دارند و نمی‌دانند قمر در عقرب بارها و بارها رخ می‌دهد و آنها در خواب نازند و تنها برخی از موارد آن را مطلع می‌شوند!
به نظر می‌رسد معطل نگه داشتن کار و فعالیت در شرایطی که دین اسلام خود از مشوقان و مروجان تلاش برای کسب روزی است محلی از اعراب نداشته باشد اما در عین حال نمی‌توان روایاتی که در ارتباط قمر در عقرب بیان شده است را نیز نادیده گرفت، گرچه برخی معتقدند که همه این روایات سندیت ندارد و برخی نیز بر این عقیده هستند که همان گونه که ماه بر جزر و مد دریا تأثیر دارد در شرایط خاصی فاصله آن با زمین ممکن است بر روی احوالات انسان نیز تأثیراتی داشته باشد که البته این مطلب مورد استفاده برخی معتقدان به این پدیده، ارتباطی با اثبات قمر در عقرب ندارد.
اعتقاد بر تأثیر ماه و ستارگان بر سرنوشت انسان
یک کارشناس مذهبی در این ارتباط با با اشاره به اینکه اعتقاد برخی بر این است که خورشید و ماه و دیگر ستارگان منظومه شمسی در هر یک از ماه‌های دوازده گانه، صُوَر فَلکی خاصی را ترسیم می‌کنند، اظهار داشت: این افراد معتقد هستند که این وضعیت در متولدان هرماه تأثیر خاصی دارد که این تأثیرات به‌صورت الگوهای شخصیتی، توانایی‌ها و حتی در سرنوشت انسان نمود پیدا می‌کند.
جواد حیدری با بیان اینکه به‌عنوان مثال مطابق این داده‌ها متولدین فروردین فعال‌اند و از فهم و ذکاوت خاصی برخوردارند، ابراز داشت: در ارتباط با خصوصیات آنها گفته‌شده که به دلیل خودمحوری، از کاه کوه می‌سازند یا به طور مثال متولدین اردیبهشت عمل‌گرا هستند و ثبات قدم همراه با بردباری و صمیمیت شاخصه اصلی آن‌هاست.
آنچه هنوز جای بحث دارد، وجود برخی از افراد نا آگاه است که هنوز به شومی و شری قمر در عقرب اعتقاد دارند و نمی‌دانند قمر در عقرب بارها و بارها رخ می‌دهد و آنها در خواب نازند انرژی ستارگان بر درمان بیماری‌ها تأثیری دارد؟
وی اضافه کرد: گروه دیگری معتقدند که ستارگان و سیارات تأثیری در سرنوشت ما ندارند ولی درعین‌حال همه دارای انرژی هستند که می‌توان از آنها استفاده کرد، به طور مثال با تمرکز بر سیاره زهره می‌توان از انرژی آن برای درمان برخی بیماری‌ها کمک گرفت.
کارشناس مذهبی با بیان اینکه بررسی تأثیر کیهان و کائنات از دریچه نگاه الهی و دینی ما را به این نتیجه می‌رساند که در این ارتباط قطعاً دو مطلب باطل و مردود وجود دارد، تاکید کرد: اعتقاد به اثر استقلالی کیهان و ستارگان و ماه و خورشید بر سرنوشت انسان، باور به اینکه انسان براثر این کائنات، شخصیتش به‌طور جبری شکل می‌گیرد و از جانب خود اراده‌ای برای تغییر ندارد به یقین از دیدگاه عقلانی و دینی مردود است.
احادیث و روایات در باب «قمر در عقرب»
وی با بیان اینکه گذشته از نظرات مختلف در مورد تأثیرات اجرام آسمانی و بیان خطوط قرمز معارف دینی؛ یکی از مباحث مطرح‌شده در برخی احادیث و روایات ما، موضوع «قمر در عقرب» است، گفت: از باب نمونه در کتاب کافی روایتی از امام صادق (ع) نقل شده که «هر کس در هنگامی‌که قمر در عقرب باشد، مسافرت یا ازدواج نماید، خیری نمی‌بیند.».
حیدری تاکید کرد: در توضیح این روایت ابتدا باید بدانیم که ماه (قمر، moon) در طول یک ماه قمری، که حدود ۲۹.۵ روز است، یک‌بار به‌طور کامل دور زمین می‌چرخد! این‌یک دور کامل، به دوازده قسمت مساوی تقسیم‌شده (۱۲ تا ۳۰ درجه) و برج‌هایی نیز برای هر یک از این دوازده صورت فلکی انتخاب‌شده که عبارت از حمل، ثور، جوزاء، سرطان، اسد، سنبله، میزان، عقرب، قوس، حوت، دلو، جدی هستند.
وی با بیان اینکه هر یک از این نام‌های دوازده‌گانه، متناسب با صورت فلکی ستاره‌های دوردستی است که ماه در مقابل آنها قرار دارد، بیان کرد: قمر (ماه) در هر یک از این صورت‌های دوازده‌گانه، یک دوازدهم طول ماه قمری صبر می‌کندکه حدود ۲ روز و ۱۰ ساعت و ۴۸ دقیقه است؛ به‌عنوان‌مثال، در هر ماه قمری، ماه حدود دو روز و نیم در برج و صورت فلکی عقرب است که با مراجعه به تقویم‌های نجومی که هرسال چاپ می‌شود می‌توانیم از روزهای قمر در عقرب مطلع شویم.
کراهت سفر و ازدواج در ایام قمر در عقرب
کارشناس مذهبی تاکید کرد: باید در این ارتباط و در مفهوم این روایات، به سخنان بزرگان و علما دقت کنیم، امام خمینی در این رابطه می‌فرمایند که روایات این باب، در مقام بیان علّت تامّه نیست، بلکه در مقام بیان اقتضای امکان و احتمال است، بر این اساس فقها، سفر و اجرای صیغه ازدواج را در هنگامی‌که قمر (ماه) در برج عقرب باشد، حمل بر کراهت کرده‌اند.
اعتقاد به اثر استقلالی کیهان و ستارگان و ماه و خورشید بر سرنوشت انسان، باور به اینکه انسان براثر این کائنات، شخصیتش به‌طور جبری شکل می‌گیرد و از جانب خود اراده‌ای برای تغییر ندارد به یقین از دیدگاه عقلانی و دینی مردود است وی تصریح کرد: بدین ترتیب هرچند موضوع قمر در عقرب امری است که بر طبق آن فتوا داده‌شده است ولی باید در نظر داشت که فتوا ویژه موارد سفر و ازدواج است که در روایات ذکر شده است، و علاوه بر این، حکمی که به آن فتوا داده شده کراهت و نه حرمت است.
تنافی اهم مقدم با قمر در عقرب
حیدری گفت: بر این اساس برخی از فقها گفته‌اند که اگر امر اهم مانند اطاعت والدین (مثلاً والدین به فرزند خود در روزی که قمر در عقرب است، دستور سفر دهند) یا حج واجب، با این موضوع تنافی پیدا کند، آن امر اهم مقدم می‌شود.
صدقه دادن برای رفع اثر احتمالی
بنا بر آنچه گفته شد موضوع قمر در عقرب صرفاً مربوط به امور مهم همچون سفر و ازدواج است و در ارتباط با سایر امور مبنای دینی وجود ندارد؛ علاوه بر اینکه انجام همین امور هم مکروه و نه حرام است بنابراین اگر ضرورتی برای انجام این امور در آن روزها وجود ندارد بهتر است احتیاط کرده و درزمانی غیر از زمان مذکور آن امر مهم را به جا آورد و اگر ضرورتی ایجاد شد انجامش مانعی ندارد و با توکل بر خدا می‌توانند اقدام کنند و برای رفع اثرش می‌توان از طریق صدقه دادن دفع ضرر احتمالی نمود.