خبرگزاری مهر - گروه حوزه و دانشگاه: مهرماه ۱۴۰۰ در حالی آغاز شد که دانشگاه‌ها و مراکز آموزش عالی سعی کرده اند دوباره صدای دانشجویان و اساتید را در جای جای دانشگاه طنین انداز کنند. با وجود اینکه نزدیک دو سال از حضور ویروس کرونا در ایران می‌گذرد اما آموزش در این میان بسیار پر افت و خیز ظاهر شد.
تعطیلی دانشگاه‌ها، اعتراض به برگزاری آزمون‌ها، قطعی اینترنت و برق برای کلاس‌های آنلاین، عدم آشنایی طیف گسترده‌ای از اعضای هیات علمی با ابزارهای جدید آموزش آنلاین، تقلب‌های آنلاین و خرید و فروش جزوه در فضای مجازی، تغییرات محسوس نمرات پایان ترم تا آغاز واکسیناسیون دانشجویان تنها لحظه‌های کوتاهی از تاثیرات کرونا بر آموزش عالی بوده است.
با شروع سال تحصیلی ۱۴۰۰، از شهریورماه امسال گمانه زنی‌ها برای آغاز آموزش حضوری در دانشگاه‌ها شروع شد و مسئولان آموزش عالی در وزارت علوم و وزارت بهداشت بر موضوع واکسیناسیون اعضای هیات علمی و دانشجویان تاکید کردند.
از زمانی که واکسیناسیون کادر درمان در کشور آغاز شد، دانشجویان علوم پزشکی در رشته‌های بالینی نیز واکسینه شدند. این دانشجویان به دلیل شرایط کاری و حضور در بیمارستان‌ها واکسینه شدند. طرح موضوع کارت واکسن برای حضور در دانشگاه‌ها نیز از جمله مسائل مهمی است که قرار است اجرایی شود.
تاکید وزیر جدید بهداشت بر آموزش حضوری
پس از استقرار دولت سیزدهم از شهریورماه ۱۴۰۰ موضوع واکسیناسیون سرعت بیشتری پیدا کرد و همین امر موجب شد که مسئولان به تدریج رده‌های سنی را کاهش دهند و به تبع آن دانشجویان در دانشگاه‌های مختلف کشور نیز امکان استفاده از واکسن را پیدا کردند.
دکتر بهرام عین اللهی وزیر بهداشت دولت سیزدهم در ابتدای فعالیت خود تاکید کرد آموزش علوم پزشکی باید حضوری باشد و آموزش مجازی نمی‌تواند پاسخگوی نیاز فراگیران در حوزه علوم پزشکی باشد. در عین حال وزیر بهداشت بر واکسیناسیون سریع دانشجویان برای بازگشت به دانشگاه‌ها تاکید کرد.
وزیر بهداشت در بازدید از روند واکسیناسیون دانشجویان به این موضوع اشاره کرد که دانشجویان برای حضور در دانشگاه‌ها باید واکسینه شده و کارت واکسن داشته باشند و دانشگاه‌ها اواسط مهرماه بازگشایی می‌شوند.
وی اشاره کرد که با توجه به سرعت گرفتن واکسیناسیون، همه واکسن‌های تزریق شده به دانشجویان در سامانه‌های وزارت بهداشت ثبت می‌شود و دانشجویان با داشتن کارت دانشجویی می‌توانند واکسینه شوند.
عین اللهی با تاکید بر مسئله آموزش حضوری خاطرنشان کرد: به عنوان نمونه در مقاطع کارشناسی ارشد و دکتری که تعداد دانشجویان زیاد نیست، ممکن است تمام دانشجویان بتوانند در کلاس‌ها حاضر شوند اما در برخی رشته‌ها و مقاطع که تعداد دانشجویان زیاد است، دانشگاه‌ها می‌توانند به صورت ترکیبی، کلاس‌ها را برپا کنند که تعدادی به صورت حضوری و تعدادی نیز به صورت مجازی، در کلاس شرکت‌ها کنند.
وی گفت: دانشجویان بر اساس قرنطینه هوشمند، اگر بخواهند به صورت حضوری در کلاس‌های دانشگاه‌ها، حضور داشته باشند باید کارت واکسن داشته باشند. علاوه بر مراکز واکسیناسیون، هر دانشگاه، ارگان و نهادی که اعلام داوطلبی برای واکسیناسیون کند، به آنها اجازه می‌دهیم بنابراین دانشگاه‌ها هم می‌توانند در این امر و در راستای واکسیناسیون دانشجویان کمک کنند.
حرکت آموزش علوم پزشکی به سمت آموزش حضوری
دکتر ابوالفضل باقری فرد معاون آموزشی وزارت بهداشت از ارائه دستورالعمل آموزش در دانشگاه‌های علوم پزشکی سراسر کشور از سوی وزیر بهداشت خبر داد و گفت: اولویت با آموزش حضوری است. این شیوه آموزش دارای چند شاخصه مهم است که یک اینکه آموزش‌ها به صورت ترکیبی ارائه می‌شود و ارجحیت با آموزش حضوری است.
معاون آموزشی وزارت بهداشت یادآور شد: نکته دوم این است که تاکید داریم تمام درس‌ها و رشته‌هایی که به آزمایشگاه و عرصه نیاز دارد، باید به صورت حضوری برگزار شوند. نکته سوم درباره آزمون‌ها است. تمام آزمون‌های دانشگاه‌های علوم پزشکی به صورت حضوری و روش الکترونیک برگزار می‌شود.
وی اضافه کرد: در حال حاضر برای بازگشایی کامل دانشگاه‌ها باید هماهنگی در زمینه خوابگاه‌ها صورت گیرد که این موضوع با هماهنگی معاونت دانشجویی و فرهنگی در حال انجام است و تمهیداتی دیده شده که با رعایت پروتکل‌های بهداشتی خوابگاه‌ها مورد استفاده قرار می‌گیرند.
در همین زمینه رحمان خدابنده‌لو مدیر کل دانشجویی وزارت بهداشت گفت: آغاز آموزش حضوری به صورت کامل منوط به واکسیناسیون دانشجویان است و دانشجویان بر اساس سند واکسینه می‌شوند. خوابگاه‌های دانشگاه‌های علوم پزشکی در حال حاضر هم فعال هستند و بخش عمده‌ای از دانشجویان بالینی در خوابگاه‌ها مستقر هستند و آمادگی لازم برای دانشجویان دیگر رشته‌ها در مهرماه وجود دارد.
دانشجوهای واکسن نزده، جایی در خوابگاه‌ها ندارند
دکتر سید محمد جمالیان رئیس دانشگاه علوم پزشکی اراک نیز از ممنوعیت ورود دانشجویان واکسینه نشده به خوابگاه‌های دانشجویی خبر داد و گفت: دانشجویان که به هر دلیلی تاکنون موفق به دریافت واکسن کرونا نشده اند از مراجعه به خوابگاه‌های دانشجویی خودداری کنند.
وی افزود: با توجه به آغاز سال تحصیلی و اسکان دانشجویان در خوابگاه، یکی از دغدغه‌های اصلی دانشگاه بحث اسکان دانشجویان در شرایطی امن و بهداشتی است که کلیه عوامل سعی داشتند تا این بازگشایی و حضور دوباره دانشجویان در خوابگاه‌ها با کمترین میزان ارتباط فیزیکی و نیز بیشترین ایمنی و رعایت دستورالعمل‌های بهداشتی باشد، لذا به منظور جلوگیری از چرخش و انتقال ویروس کرونا از پذیرش دانشجویان واکسینه نشده جلوگیری خواهد شد و معاونت بهداشتی و دانشجویی دانشگاه این امر مهم را رصد و پیگیری می‌کنند.
دانشگاه‌های وزارت علوم و چالش فراوانی دانشجویان
از شهریورماه درباره بازگشایی دانشگاه‌های وابسته به وزارت علوم موضوعات متعددی مطرح شد. با توجه به اینکه تعداد دانشجویان در دانشگاه‌های وابسته به وزارت علوم بیش از یک میلیون نفر است ضرورت واکسیناسیون این دانشجویان بیش از پیش خود را نشان می‌داد.
دکتر محمدعلی زلفی گل وزیر علوم دولت سیزدهم در اولین واکنش به موضوع واکسیناسیون دانشجویان این دانشگاه‌ها یادآور شده بود که منتظر دستور وزارت بهداشت برای واکسیناسیون دانشجویان هستیم و بازگشایی دانشگاه‌ها به صورت حضوری منوط به تصمیم ستاد ملی کرونا است.
وزیر علوم اما درباره آموزش مجازی در دانشگاه‌ها نظر متفاوتی دارد و معتقد است پیگیری آموزش به صورت مجازی موجب شده بسترهای نرم افزاری و سخت افزاری آن توسعه یافته و تجربه بسیار خوبی در زمینه آموزش مجازی برای آینده و پسا کرونا به دست بیاید.
زلفی گل مهمترین چالش وزارت علوم برای بازگشایی دانشگاه‌ها را بازسازی آزمایشگاه‌ها، کارگاه‌ها، مکان‌های رفاهی و آزمایشگاهی دانشگاه‌ها دانست و گفت: نوع نگاه به آموزش و پژوهش تغییر کرده است نمی‌توان فقط به آموزش حضوری نگاه داشته باشیم چالش دیگر ما این است که بیاییم آموزش حضوری و مجازی را تلفیقی کنیم تا دانشجویان بتوانند عمیق‌تر یاد بگیرند.
پس از باز شدن سیستم واکسیناسیون برای تمام رده‌های سنی دانشجویان، وزیر علوم جلساتی با روسای دانشگاه‌های کشور برگزار کرد و در این جلسه بر احتمال حضوری شدن دانشگاه‌ها از آبان ماه صحه گذاشته شد.
در این جلسه اعلام شد که آموزش در دانشگاه‌ها به دلیل شرایط وجود کرونایی در کشور، فعلاً مجازی باشد ولی با توجه به پیش بینی‌ها از بهتر شدن شرایط، احتمال حضوری شدن دانشگاه‌ها در آبان ماه وجود دارد. از آنجایی که پیش بینی می‌شود در مهرماه بخش اعظمی از دانشجویان واکسینه شوند، ترم تحصیلی پیش رو به صورت ترکیبی (مجازی-حضوری) خواهیم بود.
اولویت حضور با دانشجویان تحصیلات تکمیلی دارای واحد پایان نامه
در نهایت وزیر علوم در مراسم آغاز سال تحصیلی در زمینه بازگشایی دانشگاه‌ها گفت: در حال حاضر شیوه حضور دانشجویان ما در دانشگاه‌ها تلفیقی است. دانشجویان کارشناسی ارشد که به مرحله پایان نامه رسیدند و امکانات خوابگاهی و کارگاهی دارند، حضور خواهند داشت. علاوه بر این، دانشجویان کارشناسی و ورودی‌های کارشناسی ارشد و دکتری که فعالیت آموزشی دارند فعلاً در فضای مجازی تحصیل می‌کنند و مابقی جزئیات بازگشایی دانشگاه‌ها به شکل حضوری تابع مصوبات ستاد ملی مقابله با کرونا خواهد بود.
وزیر علوم درباره واکسیناسیون دانشگاهیان گفت: خدا را شکر می‌کنیم با ورود واکسن در کشور شرایطی ایجاد شده که واکسیناسیون برای بیشتر اعضای هیات علمی ما با سرعت در حال انجام است و امیدواریم برای تزریق دوز دوم دانشجویان به شکل حضوری در خدمتشان باشیم.
زلفی گل با بیان اینکه دانشگاه با حضور دانشجو معنا و مفهوم پیدا می‌کند، گفت: در این راستا مسئولین سعی بر فراهم کردن شرایط کنند که امکانات لازم برای مقاطع کارشناسی و کارشناسی ارشد و دکتری که به صورت آموزشی هستند، در اختیار قرار گیرد.
دانشگاه آزاد اسلامی؛ آغاز واکسیناسیون اساتید از مرداد و تکمیل واکسیناسیون در مهر
دانشگاه آزاد در زمینه واکسیناسیون اساتید سریع عمل کرد و از ۷ مردادماه واکسیناسیون اساتید این دانشگاه آغاز شد. طهرانچی رئیس دانشگاه آزاد درباره واکسیناسیون خانواده دانشگاه آزاد یادآور شد، این واکسیناسیون با اساتید دانشگاه آزاد اسلامی آغاز می‌شود و در ادامه، کارکنان و سپس دانشجویان در اولویت‌های بعدی واکسیناسیون قرار دارند.
رئیس دانشگاه آزاد خاطرنشان کرد: قرار بر این است که تا ۱۵ آبان ماه کل مجموعه یک میلیون و ۴۰۰ هزار نفری دانشگاه آزاد واکسینه بشوند. هر چقدر واکسن در اختیار دانشگاه قرار بگیرد سرعت واکسیناسیون نیز بیشتر خواهد شد.
در ادامه این روند، همایون رستگارزاده معاون توسعه منابع سلامت دانشگاه آزاد خاطرنشان کرد: در مجموع در طی این مدت بیش از ۱۵۰ هزار کارمند، عضو هیات علمی و اساتید دانشگاه آزاد اسلامی در مراکز اختصاصی ما واکسینه شدند و بیش از ۲۵۰ هزار دانشجوی غیر پزشکی و نزدیک به ۲۰ هزار دانشجوی پزشکی واکسیناسیون شان انجام شده است. واحدهای دانشگاه آزاد همزمان با آغاز واکسیناسیون دانشگاهیان کشور با حدود ۱۰۰ مرکز و بیش از ۶۱۰ کانتر تزریق واکسن، کار را به صورت سازماندهی شده شروع کرده اند.
مشارکت دانشجویان در امر واکسیناسیون کشوری
به گفته مسئولان دانشگاه آزاد بیش از یک هزار و ۸۰۰ دانشجوی پرستاری دانشگاه آزاد در فرایند واکسیناسیون حضور داشتند. همچنین تاکنون حدود ۱۲ هزار دانشجوی علوم پزشکی به عنوان واکسیناتور و یا بخش پذیرش در امر واکسیناسیون عمومی مشارکت داشته اند.
تعیین پروتکل‌های جدید بهداشتی برای کلاس‌های دانشگاه‌ها و مراکز آموزش عالی
بر اساس جدیدترین پروتکل‌های بهداشتی پروتکل بهداشتی مبارزه با بیماری کرونا که برای دانشگاه‌ها، مراکز آموزشی و تحقیقاتی کشور تهیه شده است، اجرا و تکمیل برنامه واکسیناسیون دانشگاهیان در سال تحصیلی ۱۴۰۱- ۱۴۰۰ در اولویت قرار دارد تا با تکمیل این فرآیند آموزش حضوری دانشجویان فراهم شود.
بر اساس این پروتکل‌ها تعداد دانشجویان حاضر در کلاس‌ها با احتساب ۲ متر مربع به ازاء هر نفر در نظر گرفته شود. استقرار صندلی، نیمکت و کامپیوتر دانشجو در فواصل لازم و ایمن با رعایت معیار حداقل ۲ متر به ازای هر نفر صورت پذیرد.
از هرگونه تجمع در محل‌های عمومی اجتناب شود. مواجهه چهره به چهره کارکنان کاهش یابد و سریع شود از تماس تلفنی و ویدیو کنفرانس و شبکه‌های اجتماعی برای برگزاری جلسات حتی برای کارکنان حاضر در داخل یک ساختمان استفاده شود.
زمان کلاس‌ها تا جایی که ممکن باشد کاهش یافته و برای انجام تهویه مناسب، توقف کوتاه مدت تدریس و خروج دانشجویان از کلاس در میانه هر جلسه انجام شود.
فعالیت‌های ورزشی فرهنگی و برگزاری کلاس‌های فوق برنامه تنها با رعایت پروتکل‌های بهداشتی و ملاحظات رنگبندی و شرایط بیماری بلامانع است. تمام جلسات غیر ضروری حذف شده و یا به صورت آنلاین برگزار شود.
جلسات نظیر دفاع از پایان نامه نیز آنلاین و یا با حضور حداقل افراد و با رعایت کامل پروتکل‌های بهداشتی برگزار شوند. به منظور جلوگیری از تجمع در سلف سرویس در این مدت زمان سرو ناهار افزایش یابد. همچنین صرف غذا در محل سلف سرویس با رعایت دو متر انجام شود.
هر اتاق در خوابگاه‌های دانشجویی صرفاً برای استفاده حداکثر ۴ دانشجو در نظر گرفته شود. استفاده دانشجویان از ماسک در محل‌های عمومی خوابگاه مانند آشپزخانه، نمازخانه، سالن ورزشی، سالن مطالعه، سالن تلویزیون با رعایت فاصله گذاری فیزیکی الزامی است. استفاده از وسایل مشترک در آشپزخانه خوابگاه ممنوع است.
هنگام انجام کار عملی و یا تئوری در کارگاه و آزمایشگاه فاصله افراد از هم حداقل دو متر باشد. وجود سیستم تهویه در محل کارگاه و آزمایشگاه ضروری است. استفاده افراد از محل کارگاه و آزمایشگاه جهت انجام کارهای اداری ممنوع است. استفاده از وسایل حفاظت فردی مانند دستکش یکبار مصرف لاتکس و ماسک هنگام کار در آزمایشگاه الزامی است.
حضور دانشجویان و اساتید و سایر کارکنان دارای علائم بیماری کرونا تحت هر شرایطی به مراکز آموزشی و تحقیقاتی ممنوع است
دانشجویان مبتلا به کووید ۱۹ پس از طی دوران درمان و نقاهت، برای بازگشت به دانشگاه، مراکز آموزشی و تحقیقاتی لازم است مورد ارزیابی پزشک معتمد مراکز جامع سلامت قرار گیرند. ورود و یا حضور دانشجویان و اساتید و سایر کارکنان دارای علائم بیماری کرونا تحت هر شرایطی به مراکز آموزشی و تحقیقاتی ممنوع است.
شرایط و میزان استفاده از استعلاجی بیماری کرونا برای دانشجویان و اساتید با تایید پزشک معتمد است.
دانشجویان دارای علائم بیماری کووید ۱۹ در دانشگاه و خوابگاه دانشجویی توسط مسئولان مربوطه جهت تست PCR ارجاع شده و در صورت مثبت شدن تست یا تایید پزشک معتمد در محل قرنطینه دانشجویی یا منزل به مدت ۱۴ روز قرنطینه و در صورت مساعد بودن اوضاع عمومی تحت آموزش مجازی قرار می‌گیرد.
استفاده از ماسک و داشتن کارت واکسن و تاییدیه آن از سامانه وزارت بهداشت برای دانشجویان و کارکنان الزامی است. سایر موارد در زمینه پروتکل‌های بهداشتی از جمله شستن دست‌ها و پرهیز از دست دادن و رعایت فاصله الزامی است.
توصیه‌ها و پیشنهادات عملی برای اجرای بهینه برنامه‌های آموزشی
دانشکده‌ها در برگزاری کلاس‌های حضوری نکات زیر را مورد توجه قرار دهند:
- طول زمان کلاس‌های نظری یک ساعته به حداکثر ۴۵ دقیقه با استراحت ۱۵ دقیقه کاهش یابد.
- کلاس‌های دو یا سه ساعت در قالب دو یا سه جلسه ۴۵ دقیقه‌ای با استراحت ۱۵ دقیقه‌ای برگزار شوند.
- در صورت لزوم تعداد دانشجویان در کلاس‌ها با رعایت فاصله گذاری تعدیل شوند. دانشجویان هر ورودی می‌تواند به دو گروه تقسیم و کلاس‌ها برای هر گروه جداگانه تکرار شود.
- برای رعایت فاصله گذاری در کلاس‌ها، در صورت لزوم کلاس‌های مجاور هم به مانیتورها یا سیستم‌های سمعی بصری مناسب برای امکان برگزاری همزمان جلسه در دو کلاس تجهیز شود.
- در برنامه‌ریزی کلاس‌ها و ساعات حضور دانشجویان در دانشکده‌ها و تداخل حداقلی زمان کلاس‌ها برای اجتناب از تجمع دانشجویان توجه شود.
- کلاس‌های عملی و آزمایشگاهی بر حسب فضای فیزیکی در دسترس با حداقل تعداد دانشجو و با رعایت فاصله گذاری برگزار شوند.
- درباره کارآموزان و کارورزان رشته دندانپزشکی توجه ویژه به مجهز بودن دانشجویان به وسایل حفاظت شخصی به منظور رعایت پروتکل‌های بهداشتی در دستور قرار گیرد.
- پایش و نظارت مستمر بر اجرای پروتکل‌های بهداشتی در تمام عرصه‌های آموزشی توسط مسئولان و هیئت رئیسه دانشگاه‌ها و رئیس «ستاد مدیریت کرونا ویژه دانشگاهیان» به صورت برنامه ریزی شده و منظم اجرا شود. بهره مندی از برنامه‌های مبتنی بر هوش مصنوعی، مجازی و وبیناری به عنوان مکمل برنامه‌های آموزشی اصلی در دستور کار قرار گیرد.
لزوم توجه هر چه بیشتر به آسیب و افت آموزش در دوران کرونا
به گزارش مهر، به نظر می‌رسد آموزش مجازی در سال تحصیلی ۱۴۰۱-۱۴۰۰ کم کم جای خود را به آموزش حضوری می‌دهد و این بار این آموزش حضوری است که قرار است نقصان‌های آموزش مجازی در دوران کووید را جبران کند.
آسیب‌های که مسئولان آموزش عالی بارها آن را برشمرده اند و یادآور شده اند که آموزش در دوران کرونا بسیار آسیب دیده است تا حدی که سازمان جهانی بهداشت نیز مصرانه خواستار بازگشایی مراکز آموزشی در کشورها شده است زیرا برآوردها نشان می‌دهد که آموزش مجازی آنچنان که ابتدای امر و در پس کامپیوتر و لب تاپ و موبایل به نظر می‌رسید موثر نیست و تنها به گذراندن دوره تحصیلی به هر طریق انجامیده است.
به جز آسیب و افت آموزش دوران کرونا در دانشگاه‌ها، موضوع کنار هم قرار گرفتن دانشجویان و در معرض دید و اندیشه دیگران قرار گرفتن و برقراری دوباره صدای استادان در فضای دانشگاه‌ها، مهمترین نکته‌ای است که فضای مجازی در آموزش نمی‌تواند آن را به دانشجویان ارائه کند. همین امر موجب دوری دانشجویان از هم شده و مهارت‌های جوانان برای کارها و فعالیت‌های گروهی را در معرض تهدید قرار می‌دهد.