هادی تیزهوش تابان در گفتگو با خبرنگار مهر در مورد وضعیت ایران در سازمان شانگهای، اظهار داشت: سازمان همکاری شانگهای یکی از بزرگ‌ترین سازمان همکاری‌های منطقه‌ای در جهان است؛ کشورهای عضو این پیمان، روی هم بیش از ۴۰ درصد از جمعیت جهان را تشکیل می‌دهند و ۲۸ درصد از تولید ناخالص جهان هم، در کشورهای عضو این پیمان تولید می‌شود. دست‌کم سه عضو این پیمان -چین، هند و روسیه - در میان قدرت‌های برتر اقتصادی امروز جهان قرار دارند که پیش بینی می‌شود تا دهه‌های آینده، جایگاه آنها از این منظر بهبود هم پیدا کند. پیمان شانگهای پیمانی عمدتاً اقتصادی فرهنگی بوده و جنبه امنیتی آن ضعیف‌تر است، اما قابلیت آن را هم دارد که به یک معاهده چند جانبه در مقابل سازمان ناتو بدل شود.
رئیس اتاق بازرگانی مشترک ایران و روسیه افزود: پذیرفته شدن ایران در سازمان همکاری‌های شانگهای می‌تواند در راستای قرارداد راهبردی میان ایران و چین باشد که فضا و الزامات لازم را برای اجرای این معاهده ۲۵ ساله، فراهم کند. چین از یک سو متقاضی نفت ایران است و از دیگر سو، مسیری امن برای تجارت کالا از شرق به غرب ایجاد می‌کند. از طرف دیگر انعقاد قرارداد راهبردی با روسیه که خبر آن نیز گاهاً از سوی مقامات دو کشور عنوان می‌شود، می‌تواند تکمیل کننده این پازل باشد.
وی ادامه داد: همکاری‌های اقتصادی در این سازمان در سه گروه اساسی تعریف شده است که شامل افزایش سطح بازرگانی، همکاری بانکی و باشگاه مشترک انرژی می‌شود.
پیشینه اقتصادی سازمان شانگهای
تابان در ادامه به پیشینه اقتصادی سازمان شانگهای اشاره کرد و گفت: چارچوب توافقنامه همکاری اقتصادی کشورهای عضو پیمان، نخستین بار در نشست مورخ ۲۳ سپتامبر ۲۰۰۳ تهیه و به امضا رسید. در این نشست رئیس دولت چین پیشنهاد کرد که برنامه بلندمدتی برای تشکیل منطقه آزاد تجاری در سازمان تهیه شود. وی در این پیشنهاد ضمناً چندین راهکار کوتاه مدت برای افزایش سطح بازرگانی در میان کشورهای عضو ارائه داد. یکسال پس از این نظر، در ۲۳ سپتامبر ۲۰۰۴، سندی شامل یکصد برنامه مشخص برای افزایش سطح بازرگانی میان کشورهای عضو به امضا رسید. در نشست مسکو مورخ ۲۵ اکتبر ۲۰۰۵، دبیرکل سازمان اعلام کرد که پروژه‌های مشترک سازمان در زمینه انرژی دارای اولویت بالا هستند. این پروژه‌ها شامل کشف، استخراج و بهره‌برداری از حوزه‌های نفت و گاز، و استفاده مشترک اعضا از منابع آب شیرین هستند.
وی افزود: دستاورد مهم دیگر این نشست توافق برای تشکیل شورای مشترک بانکی بین کشورهای عضو سازمان بود. هدف از تشکیل این شورای مشترک بانکی تسهیل در فراهم کردن سرمایه مورد نیاز برای اجرای پروژه‌های مشترک سازمان عنوان شده است. در پی این توافق، نخستین گردهمایی شورای مشترک بانکی سازمان همکاری شانگهای در ۳۰ نوامبر ۲۰۰۶ در پکن پایتخت چین برگزار شد. متعاقب آن، کنفرانس بین‌المللی «سازمان همکاری شانگهای: دستاوردها و دیدگاه‌ها» در شهر آلماتی پایتخت قزاقستان برگزار شد. در این کنفرانس، نماینده وزارت خارجه روسیه اعلام کرد که روسیه فکر بنیان گذاشتن تشکیلاتی بین‌المللی با نام «باشگاه انرژی» را در سر می‌پروراند. دولت روسیه مجدداً در نشست سازمان در نوامبر ۲۰۰۷ در مسکو بر عزم خود برای تشکیل این باشگاه انرژی تأکید کرد.
کاهش اثرات تحریم با استفاده از ظرفیت‌های شانگهای
رئیس اتاق بازرگانی مشترک ایران و روسیه ادامه داد: بنابراین با در نظر گرفتن شرایط فعلی کشور مشخص می‌شود که پیوستن به سازمان شانگهای می‌تواند یک فرصت طلایی برای اقتصاد ایران باشد. اقتصاد کشور بیش از هر زمانی نیازمند توسعه صادرات غیرنفتی است تا بتواند از یک سو کاهش درآمدهای نفتی را جبران و از سوی دیگر تولید ناخالص ملی را افزایش دهد.
وی افزود: همچنین برای انجام مبادلات تجاری با مشکل تحریم‌های بانکی مواجه است که پیوستن به این سازمان و بهره مندی از همکاری‌های بانکی شاید بتواند در کاهش فشارهای ناشی از این تحریم‌ها اثرگذار واقع شود.
تابان اظهار داشت: از سوی دیگر در حوزه انرژی نیز کشور ما به شدت نیازمند به سرمایه گذاری در زمینه‌های کشف، استخراج و بهره‌برداری از حوزه‌های نفت و گاز است که عضویت در این سازمان، می‌تواند شرایط را برای جذب و انجام این گونه از سرمایه گذاری ها بیشتر فراهم کند.
زیرساخت‌های لازم تولیدی و تجاری باید ایجاد شود
رئیس اتاق بازرگانی مشترک ایران و روسیه گفت: البته در این راستا نکات اساسی و مهمی وجود دارد که باید با جدیت به آنها پرداخته شود چراکه در غیر این صورت پیوستن ایران به این سازمان، دیگر یک فرصت طلایی نخواهد بود و دستاورد چندانی در بر نخواهد داشت.
وی افزود: اول آنکه آیا هدف ایران از پیوستن به این سازمان صرفاً انجام یک حرکت بر مبنای مسائل امنیتی و سیاسی است و یا اهداف اقتصادی در آن، به صورت هم تراز با سایر اهداف در نظر گرفته شده است و به آنها نیز پرداخته خواهد شد. بررسی رفتارهای چند سال اخیر و سوابق پیوستن ایران به پیمان نامه‌های همکاری منطقه‌ای، بیانگر آن بوده است که اهداف اقتصادی پیوستن به چنین معاهدات بین‌المللی بیش از آنکه اقتصادی باشد، سیاسی بوده است و لذا دستاورد اقتصادی چندانی در بر نداشته است.
تابان ادامه داد: مسئله دیگری که باید به آن پرداخته شود و با نکته‌سنجی و دقت فراوان مد نظر قرار گیرد آن است که عضویت در این گونه از پیمان‌های همکاری اصولاً به نوعی تمرین پیوستن به اقتصاد آزاد در ابعاد کوچک‌تر بوده و در اساس با سیاست‌های خودکفایی و حمایت از تولید داخلی در تضاد است، اما می‌توان با برنامه‌ریزی و اولویت بندی و در نظر گرفتن نقاط قوت و ضعف داخلی، نقطه بهینه و تعادلی را در اتخاذ دو سیاست ایجاد کرد.
وی گفت: مسئله بعدی آن است که زمانی پیوستن به این معاهدات معنا و توجیه پیدا خواهد کرد که طرفین معاهده یا پیمان نامه از لحاظ تجاری و اقتصادی در حالت تعادل و هم تراز باشند زیرا در غیر این صورت طرف ضعیف‌تر دستاورد مطلوبی را به دست نخواهد آورد.
رئیس اتاق بازرگانی مشترک ایران و روسیه تاکید کرد: بنابراین ضرورت دارد با مطالعه، اولویت بندی و برنامه‌ریزی متناسب با ظرفیت‌های این سازمان، زیرساخت‌های لازم تولیدی و تجاری را ایجاد و سپس زمینه را برای رشد و توسعه اقتصادی کشور فراهم کنیم.