خبرگزاری مهر -گروه هنر-فریبرز دارایی؛ ایران پس از پیروزی انقلاب اسلامی و با سپری کردن بیش از ۴ دهه پا به قرنی تازه گذاشت؛ در این عمر سپری شده ۴۳ ساله، آثار مختلفی با موضوعاتی متنوع از دفاع مقدسی، دینی، کمدی، اجتماعی و… تولید و در سالن‌های تئاتر به صحنه رفتند. برخی از این آثار بسیار جریان ساز بودند و برخی آثار خاطره‌انگیز و پرمخاطب.
شاید خالی از لطف نباشد مروری داشته باشیم بر آثاری که طی دهه‌های ۶۰، ۷۰، ۸۰ و ۹۰ تولید و اجرا شدند، روندی که این آثار برای تمرین و تولید طی کردند، گروهی که در تولید و اجرای اثر حضور داشتند و دیدن تصاویر این اجراها اعم از عکس یا فیلم.
از این رو در گروه هنر تصمیم بر این شد که از آغاز سال ۱۴۰۰ با جمع‌آوری اطلاعات مختلف اجراهای ۴ دهه گذشته، مروری‌بر تولیدات تئاتر ایران در این بازه زمانی داشته باشیم.
در بیست و ششمین گام از مرور «چهار دهه خاطرات صحنه» سراغ نمایش «شوآیک» به نویسندگی و کارگردانی کوروش نریمانی رفته‌ایم.
«شوآیک» داستانی اثر یاروسلاو هاشک نویسنده شناخته شده چک، اثری ضد جنگ است و روایتگر داستان شخصیت صاف و ساده شوآیک و اتفاقاتی است که برای او رخ می‌دهد. کوروش نریمانی در سال ۸۵ با برداشتی آزاد از رمان هاشک، نمایشنامه «شوآیک» را نوشت و در فصل پاییز سال ۸۵ در سالن قشقایی مجموعه تئاتر شهر روی صحنه برد.
نریمانی که از نمایشنامه‌نویسان و کارگردان‌های شناخته شده تئاتر ایران است و در عرصه نگارش و اجرای آثار کمدی در تئاتر ایران جایگاه قابل توجهی را به خود اختصاص داده است، پیش از نمایش «شوآیک»، نمایش‌های موفق «شب‌های آوینیون»، «والس مرده شوران» و «دون کامیلو» را روی صحنه برده بود که هر ۳ اثر با استقبال قابل توجه مخاطبان مواجه شده بودند.
پس از آن ۳ تجربه موفق، نریمانی نمایش «شوآیک» را با حضور سیامک صفری، امیر جعفری، محسن تنابنده، امیررضا دلاوری و احمد مهرانفر روی صحنه برد که موفقیت این نمایش و استقبال از آن نیز بسیار قابل توجه بود. قلم و کارگردانی نریمانی و حضور بازیگرانی که در آن زمان از جمله بازیگران فعال و موفق تئاتر ایران بودند باعث شد تا «شوآیک» در اجرای عمومی و همچنین اجرای خود در جشنواره بین‌المللی تئاتر فجر آن مقطع زمانی بسیار موفق باشد.
این اثر کمدی فضایی را برای مخاطب فراهم کرده بود که طی آن به ندرت صدای خنده در سالن قشقایی قطع می‌شد. خنده مخاطبان از اتفاقات و صحنه‌های نمایش به حدی بود که طی ۲ شب مختلف در ایام اجرای عمومی «شوآیک»، اجرای نمایش به دلیل خنده مخاطبان و به خنده افتادن بازیگران قطع شد! اجرای «شوآیک» در جشنواره تئاتر فجر هم وضعیتی اینچنین داشت که تماشای استقبال قابل توجه مخاطبان و بازخوردهای آنها به اتفاقات روی صحنه نظر اثر مهمان‌های خارجی حاضر در جشنواره و سالن را به خود جلب کرده بود.
کوروش نریمانی درباره روند تولید نمایش «شوآیک» و اجرای آن به خبرنگار مهر گفت: سال ۸۵ یعنی یک سال بعد از اجرای نمایش «دون کامیلو» که اجرایی موفق بود، نمایش «شوآیک» را روی صحنه بردم. حدود ۲ ماه بعد از پایان اجرای عمومی نمایش «دون کامیلو» با استقبال مواجه شد با سیامک صفری درباره تولید و اجرای نمایش «شوآیک» صحبت کردم زیرا فضای این اثر به «دون کامیلو» نزدیک بود.
وی ادامه داد: با توجه به اینکه بازیگران در آن مقطع زمانی در دسترس تر بودند به سرعت دور هم جمع شدیم و تمرین‌های نمایش را شروع کردیم. در ابتدا قرار بود شهرام حقیقت دوست در این نمایش با ما همراه باشد که این اتفاق نیفتاد و محسن تنابنده به گروه بازیگران نمایش پیوست.
نریمانی با بیان اینکه تمرین‌ها خیلی خوب و خیلی سریع پیش رفت، یادآور شد: ولی در زمان اجرا مشکلی که وجود داشت این بود که یک سالن برای گروه «تئاتر معاصر» در نظر گرفته شده بود که طی آن به صورت همزمان نمایش‌های «مرگ فروشنده» نادر برهانی مرند و «شوآیک» به صحنه می‌رفتند. با این وضعیت نه نادر برهانی مرند و نه من که عضو یک گروه بودیم، نتوانستیم از امکانات کامل سالن از جمله صحنه و نور برخوردار شویم. در آن زمان با کارها قرارداد بسته می‌شد و گروه‌ها با خیال راحت تری آثارشان را به صحنه می‌بردند، البته اجراهای ما پرتماشاگر بود و اجرای «شوآیک» خاطره‌انگیز شد.
این نمایشنامه‌نویس و کارگردان با سابقه تئاتر ایران درباره دلایل موفقیت نمایش «شوآیک»، توضیح داد: اولین دلیل موفقیت و استقبال از نمایش «شوآیک»، روندی بود که اجراهای ما داشته و دارد؛ من همیشه آثار کمدی را روی صحنه برده‌ام و تماشاگر بعد از اجرای نمایش‌های «شب‌های آوینیون»، «والس مرده شوران» و «دون کامیلو» با شکل آثار من آشنا بود و تقریباً می‌دانست که قرار است تماشاگر چگونه اثری باشد. وقتی تماشاگر متوجه شد که قرار است در نمایش «شوآیک» سیامک صفری، امیر جعفری، محسن تنابنده، امیررضا دلاوری، احمد مهرانفر و بتول علیزاده به ایفای نقش بپردازند برای تماشای این نمایش کنجکاوتر شد.
وی با اشاره به اینکه با شروع اجرای عمومی «شوآیک» هر شب بر تعداد و استقبال مخاطبان افزوده می‌شد، افزود: کار به جایی رسید که در اجراهای پایانی به دلیل نبود حتی فضای خارج از ظرفیت در سالن حاضر شده بودند در بیرون سالن باشند و صدای بازیگران نمایش «شوآیک» را بشنوند. به دلیل اینکه با نمایش «مرگ فروشنده» همزمان در یک سالن اجرا داشتیم امکان اجرای دوم نمایش برای من و نادر برهانی مرند وجود نداشت.
نریمانی درباره تفاوت شرایط تولید یک اثر نمایشی در دهه‌های گذشته با روند تولید تئاتر در شرایط کنونی، تأکید کرد: شرایط خیلی نسبت به گذشته و آن زمان متفاوت شده است، در آن زمان گروه‌ها با مرکز هنرهای نمایشی قراردادی منعقد می‌کردند و آثار خود را روی صحنه می‌بردند که این اتفاق خودش اطمینان خاطری را برای گروه‌ها فراهم می‌کرد. تفاوت دیگری که در حال حاضر با گذشته وجود دارد این است که بازیگران تئاتر به دلیل حضور در پروژه‌های تصویری مشغله شان بیشتر شده است. این روند نیز شرایط تولید تئاتر در گذشته را نسبت به امروز متفاوت کرده است.
کارگردان نمایش‌های «شب‌های آوینیون» و «جن گیر»، تصریح کرد: البته معتقدم اگر هر کدام از آن نمایش‌های موفق گذشته بخواهند بار دیگر اجرا شوند این امکان را دارند که با بازیگران نسل جدید روی صحنه بروند. من این آمادگی را همیشه داشته‌ام ولی مسأله زمان و سالن اجرا و گروهی است که پای کار بمانند. ویژگی اساسی بازیگران تئاتر در آن مقطع زمانی این بود که پای کار می‌ماندند. تمرین نمایش «شب‌های آوینیون» حدود ۸ ماه زمان برد و در دیگر نمایش‌ها نیز کمتر از ۲ ماه تمرین نداشتیم. الان با سخت شدن شرایط اقتصادی برای همه شرایط تمرین نمایش‌ها نیز سخت شده و پای کار ماندن یک گروه نیز سخت‌تر شده است.
وی در پایان سخنان خود اظهار کرد: همیشه پیگیر این ماجرا بوده‌ام که گروهی از بازیگران نسل جدیدتر را با شکل کمدی‌ای که کار می‌کردم آشنا و همراه کنم ولی هماهنگ شدن با نسل جدید زمان می‌برد ولی نشدنی نیست و همواره امیدوار به اتفاق‌های خوب‌تر هستم.