به گزارش خبرنگار مهر، چندسال است که چراغ هشدار بحران آبی در کشور روشن شده و نمود این وضعیت را می‌توان در عدم تامین آب بسیاری از مناطق کشور مشاهده کرد. فناوری‌های مختلفی همچون بازچرخانی با روش‌های علمی، استفاده مجدد از آب‌های شور با دستگاه‌های ایرانی، جلوگیری از تبخیر آب‌های سطحی به تجهیزات ایران ساخت، بهره مندی از زه آب‌های کشاورزی از طریق آبیاری‌های هوشمند و … به عنوان راهکارهایی شناخته شده‌اند که در بحران آبی مورد استفاده قرار می‌گیرند.
این فناوری‌ها نشان از دایره وسیع تکنولوژی‌های کاربردی در حوزه آب است که کم و بیش توسط محققان کشور و شرکت‌های دانش بنیان ارائه شده‌اند. اما در این میان کشف آب‌های ژرف نیز از دیگر تدبیرهایی محسوب می‌شود که در کشورهای دارای ظرفیت همچون ایران به عنوان یکی دیگر از راهکاری بهره وری از آب‌های زیرزمینی مطرح می‌شود.
آب‌های ژرف همان برف‌های ذوب شده‌ای هستند که در لایه‌های سنگی عمیق قرار دارند و عمدتاً در فواصل خیلی زیاد از مخازن این آب‌ها واقع شده‌اند که با حجم زیاد و سرعت کم از طریق شکستگی‌ها به درون زمین نفوذ کرده و به مخازن آب ژرف می رسند. این مخزن‌ها از اهمیت بسیار زیادی برخوردار بوده و در برخی از کشورها مورد بهره‌برداری قرار گرفته‌اند.
با بررسی‌های محققان برخی استان‌های کشور از جمله سیستان و بلوچستان و خراسان جنوبی دارای ظرفیت آبی زیرزمینی هستند که با ورود به عمق ۳ هزار متری زمین، می‌توان آن را برای مصرف آبی همان منطقه استخراج کرد.
در حال حاضر نزدیک به یک دهه است که پروژه عظیم کشف آب‌های زیرزمینی و ژرف استان سیستان و بلوچستان در حال اجرا است و با حفر ۲ چاه، آب مورد نیاز منطقه را تامین می‌کند.
برنامه ریزی برای مدیریت پروژه کشف آب‌های زیرزمینی / توسعه مدل علمی کشف آب‌های ژرف
با وجود آنکه از مطالعات شناسایی آب‌های ژرف در ایران ۱۰ سال می‌گذرد، به تازگی مسئولان معاونت علمی و فناوری وارد این حوزه شده و با هماهنگی مسئولان استانی و سرمایه گذاران به پیشرفت پروژه کشف آب‌های ژرف کمک می‌کنند.
دکتر سورنا ستاری معاون علمی و فناوری درخصوص اهمیت آب‌های ژرف و ضرورت انعقاد قراردادهای لازم برای پیشرفت پروژه می‌گوید: کمبود آب، مانع توسعه در سیستان و بلوچستان و خراسان جنوبی شده به همین دلیل مطالعات آب ژرف در این استان‌ها سرعت گرفته است. در حوزه اکتشاف آب‌های ژرف، به دستاوردهای خوبی رسیدیم.
وی اضافه می‌کند: در حال حاضر روی توسعه مدل علمی کشف این آب‌ها کار می‌کنیم تا به آب با کیفیت بالاتری برسیم و امیدواریم در چاه‌های جدید به آب شرب نیز دست یابیم.
ستاری تاکید می‌کند: تحول صنعت در هر دو استان سیستان و بلوچستان و خراسان جنوبی در گرو توسعه «آب ژرف» است. چرا که هزینه‌های انتقال آب بالا است. از سویی فناوری‌ها برای حفاری آب ژرف توسعه پیدا کرده است. آب‌های ژرف حوزه بزرگی برای سرمایه گذاری است که شرکت‌های دانش بنیان می‌توانند سهم بالایی از بازار آن را داشته باشند.
تکمیل فناوری‌های مطالعاتی آب‌های ژرف در دست اقدام است
دکتر نادرقلی ابراهیمی مشاور معاون علمی و فناوری و دبیر کارگروه تخصصی آب، خشکسالی، فرسایش و محیط زیست این معاونت در خصوص اهمیت کشف آب‌های ژرف و تجدید پذیر به خبرنگار مهر می‌گوید: فناوری شناسایی، مطالعات، حفاری و بهره برداری مطالعات آب‌های ژرف طی سالهای اخیر آغاز شده و در چهار سال گذشته با قوت پیش رفته است.
ابراهیمی با بیان اینکه با توجه به بحران آبی استان سیستان و بلوچستان، شناسایی منابع جدید یکی از راههای برون رفت از بحران آب است، ادامه می‌دهد: مطالعات در این استان در حال تکمیل است و ادامه دارد.
وی با تاکید بر اینکه این مطالعات در راستای اکتشاف چاه‌های آب در منطقه سیستان و بلوچستان است، اضافه می‌کند: این منابع حتماً باید شناسایی و پس از تکمیل زنجیره فناوری‌های مطالعاتی، حفاری و استحصال، برای تامین آب شرب شهروندان در اختیار دستگاه متولی قرار داده شود.
ابراهیمی با بیان اینکه تاکنون دو چاه مطالعاتی اکتشافی حفر شده است، می‌افزاید: تجهیزات این مطالعات همگی ساخته شرکت‌های دانش بنیان است، امید داریم با هماهنگی انجام شده عملیات تکمیل مطالعات کشف آب‌های زیرزمینی به نتیجه مشخصی بر اساس راهبرد تعیین شده برسد و متعاقباً برنامه بهره برداری آغاز شود. تاکنون بخشی از این هدف بزرگ محقق شده است.
وی در پاسخ به اینکه برای کشف آب‌های ژرف و مطالعات مربوط به آن با انتقاداتی مواجه است آیا این موضوع مانع ادامه پروژه نمی‌شود، تاکید می‌کند: برخی انتقادات غیر علمی به مطالعات آب‌های ژرف در حد حرف و غیر کارشناسی هستند؛ مثلاً انکار کشف آب در ژرفای زمین در مرحله مطالعات و اکتشاف، از جمله این انتقادات بوده که معنایی ندارند.
ابراهیمی یادآور می‌شود: این مطالعات در جهت ظرفیت شناسی است که چقدر آب تجدید پذیر در زیر زمین داریم؛ وظیفه ما مطالعات اکتشافی است.
۲۰ ماموریت دانش بنیان‌ها در حوزه آب‌های ژرف مشخص شد
با توجه به اینکه کشف آب‌های ژرف، اطلاعات وسیعی را برای استخراج آب می‌طلبد و مستلزم شناخت مناطق و نواحی مستعد است از این رو معاونت علمی وفناوری فراخوانی را منتشر کرده و براساس آن از دانش بنیان‌های فعال در این عرصه حمایت می‌کند.
در این فراخوان، موضوعات اصلی که باید تحقیق و بررسی شوند یا دستگاه‌هایی که به تولید برسند، مشخص شده است. این ماموریت‌ها از مطالعات آب‌های زیرزمینی ایران تا ساخت تجهیزات و پالایش آب‌های نامتعارف را در بر می‌گیرد.
جدول ۲۰ ماموریت دانش بنیان‌ها در زمینه کشف آب‌های ژرف
| ردیف | حوزه‌های مهم فعالیت دانش بنیان در عرصه آب‌های ژرف |
| ۱ | مرروی بر مطالعات تعیین سن آب زیرزمینی در ایران و احصاء کمبودها و تعیین جهت گیری در مطالعات آینده |
| ۲ | ارزیابی ستون چینه شناسی چاه‌های ژرفی سیستان و پیوستگی و قرابت آنها |
| ۳ | ارائه مفهوم تجدیدپذیری منابع آب زیرزمینی در ایران با اندازه گیری سن تعدادی از آبخوان‌ها در شرق کشور |
| ۴ | سیال حفاری دوست دار محیط زیست پایه آبی |
| ۵ | آبخوان‌های زمین شناسی شرق ایران و موقعیت و هندسه دگرشکلی بلوک هلمند-لوت |
| ۶ | آبخوان‌های سازندی، ماهیت، تعریف، انواع، تاریخچه، علم و نقش آنها در گذشته، حال و آینده جهان و ایران |
| ۷ | حکمرانی بهره برداری پایدار از آب خوان‌های سازندی |
| ۸ | تهیه نقشه آب خوان‌ها پهنه بندی سن و ویژگی‌های فیزیکوشیمیایی آنها |
| ۹ | طراحی، ساخت و استانداردسازی تجهیزات سرچاهی مناسب برای چاه‌های آب ژرف |
| ۱۰ | بومی سازی طراحی و ساخت پمپ‌های درون چاهی و ابزار برخط مدیریت پمپ در سطح با دبی تولید، درجه حرارت و فشار بالا |
| ۱۱ | بایو هیدروژئوشیمی منابع آب ژرف |
| ۱۲ | بومی سازی و بهینه سازی روش‌های پالایش آب‌های نامتعارف با استفاده از انرژی‌های تجدید پذیر |
| ۱۳ | تولید نرم افزارهای بومی برای وارون سازی سه بعدی داده‌های الکترومغناطیس به ویژه روش‌های پرکاربرد |
| ۱۴ | «مقایسه استفاده از آب ژرف با انواع دیگر آب‌های نامتعارف برای اهداف کشاورزی از دیدگاه اقتصادی و زیست محیطی |
| ۱۵ | تاثیر آبیاری با آب ژرف بر روی رشد و تولید متابولیت های ثانویه گیاهان دارویی منطقه سیستان |
| ۱۶ | بررسی و امکان سنجی ۱۰ گونه ماهی زینتی با استفاده از آب ژرف |
| ۱۷ | کارآیی آب چاه‌های ژرف سیستان در روش‌های کم آبیاری زیرسطحی بر عملکرد گل محمدی |
| ۱۸ | جداسازی و شناسایی باکتری‌های گرما دوست سلولوایتیک و باکتری‌های نمک دوست تولید کننده آنریم آسپاراژیتاز از آب‌های ژرف سیستان |
| ۱۹ | ردیابی مسیر جریان آب‌های ژرفی در منطقه سیستان |
| ۲۰ | امکان سنجی بومی سازی طراحی و ساخت دستگاه MT |
شرکت‌های دانش بنیان می‌توانند با ورود به عرصه پژوهش در زمینه آب‌های ژرف نیز راهکارهای علمی خود را ارائه کنند تا دستیابی به آب‌های ژرف با سهولت بهتری انجام بگیرد و بدین واسطه نیاز مناطق کم برخوردار از آب مرتفع شود.