به گزارش خبرنگار مهر، در این دنیا خداوند نشاط و شادی را با غم همراه قرار داده است. واقعیت آن است که آنچنان که در پاسداشت روزهای سوگواری سنگ تمام می‌گذاریم، اعتنای چندانی به روزهای عید، جشن و شادی نداریم. از اعیاد و جشن‌های دینی و مذهبی مانند عید فطر و قربان که دو عید بزرگ مسلمانان است گرفته تا برخی جشن‌های سنتی و ملّی. مردم عراق که عزاداری‌ها و سوگواری‌های استثنایی و زیبایی مثل راهپیمایی اربعین دارند، در جشن و شادی هم آداب و رسوم‌شان جذاب و دیدنی است، اما جالب است که این تصاویر در فضای عمومی و رسانه‌ای ما انعکاس پیدا نمی‌کند! چراغانی کردن و پرچم شادی نصب کردن همان قدر مهم است که پرچم عزا. ایجاد وسایل شادی و سرگرمی حلال برای مؤمنان ثواب دارد، همچنان که برپایی مراسم سوگواری اهل بیت (ع).
شهید آیت الله دکتر بهشتی در کتاب موسیقی و تفریح در اسلام می‌گویند: قرن‌ها تفریح و شادی کردن و نشاط در زندگی و امثال اینها را به استناد برخی از باورها که هیچ ارتباط اصیلی با قرآن کریم و با فرهنگ اهل بیت (ع) ندارد برای یک مسلمان نقطه ضعف به حساب می‌آوردند.حال آنکه در حدودی که قوانین و حق و عدالت اجازه می‌دهد، مردم باایمان می‌توانند از آن بهره مند شوند و متعلق آنهاست. سال‌ها پیش آیت الله شبیری زنجانی از مراجع معظم تقلید نسبت به ترویج دهه‌های پیاپی عزاداری هشدار دادند و گفتند: افراط در عزاداری‌ها به تفریط می‌انجامد. می‌توانید آن را در اینجا بخوانید.
پیش‌تر و در گفتگو با حجت الاسلام مهدی مسائلی وضعیت و نسبت ایام عزاداری و شادی را در ایام سال اینجا بررسی کردیم. آنچه در ادامه می‌خوانید گفتگوی مهر با سعید طاووسی مسرور پژوهشگر حوزه دین و آئین در رابطه با این موضوع است:
برگزاری محدود ایام عزاداری سبب با کیفیت تر و معنادار تر شدن مراسم عزاداری می‌شود
سعید طاووسی مسرور در گفتگو با خبرنگار مهر با بیان اینکه هرچه ایام عزاداری محدود و مشخص‌تر باشد با کیفیت تر و معنادارتر هم خواهد بود، گفت: اصل عزاداری را شرع مشخص می‌کند ولی یکسری عزاداری‌ها را عرف تعیین می‌کند.
وی در ادامه با اشاره به اینکه برای عزاداری عاشورا و تاسوعا حدیث داریم که به صورت اختصاصی باید عزاداری شود و دیگر روایات بر کلیت عزای اهل بیت تاکید کرده و بر کلیت شاد بودن در سرور اهل بیت، عنوان کرد: در روایت آمده عاشورا روز عزاداری شیعه است و تنها در این روز تاکید بر عزاداری و غمگینی شده است. برخی عزاداری‌ها عرفی است به طور مثال می‌گویند در روزی که امام عسکری (ع) شهید شده روز حزن شیعه است، روز شهادت امام کاظم (ع) روز تجدید حزن شیعه است و یا اینکه برای محرم دهه باید بگیریم، اینکه تا اربعین عزای امام حسین (ع) محسوب می‌شود؛ اینها را عرف تعیین می‌کند.
عزاداری عاشورا با سایر ایام عزا باید فرق داشته باشد
وی با بیان اینکه عرف امروز شیعه به شدت مناسکی و توسعه گرا می‌شود، عنوان کرد: این مهم در ایام عزاداری‌ها لطمه می‌زند چراکه اصل عزاداری شرعی و مستحب است ولی مصادیق آن عرفی است مگر مواردی که در شرع تصریح شده، مانند عاشورا وگرنه سایر شهادت امامان تأکید اخص نشده است.
طاووسی با اشاره به اینکه در عرف منظور عزاداری یا شادی لزوماً جمعی مد نظر نبوده اما عاشورا فرق می‌کند که تاکید داریم آن را اظهار کنیم، گفت: در کتاب مسار الشیعه شیخ مفید اشاره شده است امروز ولادت امام است روز جشن است شکر کنید و صدقه بدهید، که این اعمال به صورت فردی و درونی مدنظر بوده است. مواردی که شرع تعیین کرده است محدود است و موارد عرفی عزاداری بی‌رویه توسعه پیدا می‌کند.
هیئت به دنبال توسعه هیئت، عزاداری و ایام آن هستند
با اشاره به فعالیت هیئت‌ها برای برگزاری مراسم عزاداری به صورت جمعی گفت: هیئت‌ها، منبری‌ها و مداحان از جمله کسانی اند که خواستار توسعه عزاداری هستند. هیأتی ها پس از پایان محرم و صفر به دنبال فعالیت اند و مثلاً می‌گویند (شهادت حضرت ام البنین، شهادت حضرت عبدالعظیم که تاریخ وفات ایشان هم درست نیست، یا شهادت حضرت ام کلثوم)، در صورتی که آنان شهید نشدند و روایتشان را هم در زمان خودمان جعل کرده‌اند چرا که اگر وفات باشد، نمی‌توان مجالسی را برپا کرد.
این پژوهشگر تاریخ تشیع در زمینه برخورد نهاد رسمی دین با جعل وقایع و توجه بیش از حد به برگزاری مراسم عزاداری که سبب زدگی مردم از دین می‌شود، گفت: در اینجا باید گفت که نهاد خاص مغلوب بر خاص و متخصص شده است در همین مورد خاص به تولیت حرم حضرت عبدالعظیم گفته شد که شما که خودتان محدث هستید و دانشکده علوم حدیث دارید نمی‌دانید تاریخ وفات حضرت عبدالعظیم جعلی است؟ ایشان گفتند بله می‌دانم اما چون همه جا غیر از حرم مراسمی برپا می‌کرد دیگر نمی‌توانستیم چنین مقابله‌ای انجام دهیم. یعنی فعالیت‌هایی که مردمی رقم می‌خورد بعضی اوقات به قدری حساس شده بین مردم که اگر انکار شود به دین مردم لطمه می‌خورد و مردم شکاک می‌شوند.
طاووسی با بیان اینکه جلوی برخی مسائل مثل دهه محسنیه را اکنون می‌توان گرفت، گفت: ۲۰ سال دیگر نمی‌توان جلوی وقایعی این چنینی را گرفت.
به دنبال کم عمقی هیأت‌ها، شاهد حذف قرآن و منبری‌های اصیل هستیم
وی خاطرنشان کرد: برخی هیئت‌ها مردم را به سمتی سوق می‌دهند که وسعت عزاداری بدون عمق برگزار شود و رسماً حذف منبری و حذف قرآن دیده می‌شود و یا حتی تولید بخشی از جامعه منبری که موید این صحبت‌ها باشد.
طاووسی با بیان اینکه در گذشته منبری‌ها به دنبال بیان مسائل شرعی، آیات و روایت و توضیح به مردم از اشخاصی همچون کافی، مفید و شیخ طبرسی بودند، یادآور شد: منبری و واعظی که در نقش پاسدار شریعت و فقه بوده اکنون تنها در مراسم عزاداری مجلس گرم کن است.
این پژوهشگر تاریخ شیعه با اشاره به وجود اختلاف نظر در برگزاری دهه محسنیه گفت: برخی مراجع به برگزاری این دهه اصرار دارند و برخی نیز مخالف برگزاری این مراسم‌ها هستند.
وی با اشاره به دیدگاه آیت الله یوسفی غروی در زمینه دهه محسنیه و بررسی آن از نظر تاریخی و پژوهشی و پژوهش آقایان محمدرضا جباری و سید علی حسین پور افزود: واقعه حمله به بیت حضرت زهرا (س) را در این مقاله حدود پنجاه روز بعد از رحلت پیامبر عنوان کردند و می‌گویند شهادت حضرت محسن در این روز نبوده است، آنچه از شواهد تاریخی به دست می‌آید این است که چنین واقعه‌ای در یک هفته رخ نداده است و عزاداری در این ایام نیز ضرورت و وجهی پیدا نمی‌کند.
رهبر معظم انقلاب مخالف عزاداری در ماه ربیع هستند به صراحت در این باره صحبت کردند که ماه ربیع ماه مبارکی است و عزاداری مناسب نیست، اظهار داشت: شب اول ماه ربیع‌الاول لیله المبیت است و ما شیعیان باید فضائل خاص امیرالمومنین (ع) را گرامی بداریم. عزاداری‌ها موجب به حاشیه رفتن لیله المبیت شده است
وی با اشاره به ترویج دهه محسنیه از سوی آیت الله سید صادق روحانی عنوان داشت: ایشان از مراجع تقلید و صاحب کتاب فقه الصادق بوده و روی مسائلی که جنبه شعائری در تشیع دارد، بسیار حساس هستند. یعنی باید حتماً باید برگزار شود. آقای سیدصادق شیرازی نیز بر موضوع دهه محسنیه تأکید دارند ولی راه اندازی این موضوع از سوی آیت الله سید صادق روحانی بوده است.
وی خاطرنشان کرد: از نظر تاریخی مشخص شده است که دهه محسنیه در این ایام نبوده است و برخی مراجع هستند که نظری خنثی دارند و نه مخالف و نه موافق برگزاری دهه محسنیه هستند. یا اینکه نظری مانند نظر آیت الله وحید خراسانی می‌دهند و معتقدند هر کس دوست داشت عزاداری کند و امری مانند دهه محرم نیست و نظرشان این است که عزاداری را به خود مردم واگذار نمایند. برخی دیگر نیز مانند آیت الله شبیری زنجانی مخالف برگزاری چنین مراسمی هستند. نظر حضرت آیت الله شبیری این است که افزایش ایام عزاداری ممکن است باعث زده شدن مردم از دین شود.
قاعده حرمت تنفیر از دین را باید مورد توجه قرار داد
وی ماه ربیع‌الاول را ماه میلاد رسول الله (ص) عنوان کرد و گفت: اینکه بیاییم افراد را ملزم کنیم یک هفته عزاداری کنند باعث زدگی مردم از دین در بلند مدت می‌شود و دلیل آن را آیت الله شبیری زنجانی قاعده حرمت تنفیر از دین دانستند، یعنی هر عملی که موجب شود افراد از دین زده شوند، جایز نیست.
طاووسی با اشاره به اینکه حضرت آیت الله شبیری امسال عزاداری محرم را واجب دانست، عنوان داشت: مراسم عزاداری محرم را واجب دانستند از این جهت که کرونا باعث نشود اصل عزاداری به خطر بیفتد و فرمودند شرایط رعایت پروتکل‌های بهداشتی در برگزاری مراسم عزاداری ضروری است.
وی با اشاره به اینکه رهبر معظم انقلاب مخالف عزاداری در ماه ربیع هستند به صراحت در این باره صحبت کردند که ماه ربیع ماه مبارکی است و عزاداری مناسب نیست، اظهار داشت: شب اول ماه ربیع‌الاول لیله المبیت است و ما شیعیان باید فضائل خاص امیرالمومنین (ع) را گرامی بداریم. عزاداری‌ها موجب به حاشیه رفتن لیله المبیت شده است که باید بیشتر به آن پرداخته شود.
وی افزود: از جهت تاریخی برخی هفته اول ربیع‌الاول را عزاداری می‌گرفتند که علت آن دهه محسنیه نبوده است بلکه علت عزاداری آنها در گذشته سقیفه و غصب خلافت بود که در این هفته اتفاق افتاده است که تا ۸ ربیع الاول را عزاداری می‌کردند و از ۹ ربیع الاول جشن می‌گرفتند.
با اشاره به اینکه در زمان گذشته شیعیان حداکثر یک تا دو روز برای حضرت زهرا (س) عزاداری می‌کردند ولی ما فاطمیه را جدی تر برگزار می‌کنیم و اهمیت مبسوطی داده می‌شود، گفت: این ماجرای شهادت حضرت محسن و حمله به منزل حضرت زهرا سلام الله علیها در ایام فاطمیه به آن پرداخته می‌شود و حقش ادا می‌شود لذا هفته اول ربیع‌الاول که مناسبت‌های مبارکی دارد و عزاداری آن هم محل اختلاف است بهتر است به دیگر اتفاقات پرداخته شود نه به این ماجرا.چون عرف محل خدشه و اختلاف شده نباید روی هفته اول ربیع حساسیت ایجاد شود.
طاووسی مسرور در پایان گفت: اینکه ما برای هر اتفاقی همچون زندانی شدن یک امام یا فوت یک امام زاده و نوه آنان عزاداری کنیم سبب زدگی مردم از دین می‌شود.