خبرگزاری مهر، گروه بین الملل – محمدرضا الکائی: تغییرات اقلیمی در چند دهه اخیر علاوه بر خسارات زیست محیطی شدید و غیر قابل جبران برای بشریت، موجب ایجاد تنش‌ها و برخوردهایی در سطح بین الملل شده است. از آنجایی که منابع طبیعی، انرژی و آب از اصول اولیه حیات یک ملت محسوب می‌شوند، بحران‌های آب و هوایی در حال تغییر دادن موازنه قوا در جهان به نفع جوامعی است که بیشترین بهره را از موارد یاد شده دارند.
اخیراً در خبری اعلام شد که همه ۱۸ سازمان اطلاعاتی آمریکا در گزارشی ۲۷ صفحه‌ای، اولین هشدار مشترک خود را در مورد تهدیدهای ناشی از تغییرات اقلیمی برای ایالات متحده و امنیت جهانی صادر کردند.
گزارش مذکور نه تنها به تغییرات اقلیمی به عنوان عامل بی ثباتی در جهان اشاره می‌کند بلکه در ادامه یادآور می‌شود که این مسئله منجر به تغییراتی در توازن قوا در جهان نیز می‌شود. آمریکا و اتحادیه اروپا از نظر جغرافیایی و مالی قادر به کاهش تأثیرات این مسئله هستند اما چین و روسیه در موقعیت بهتری برای بهره مندی از مزایای خاص از تغییرات آب و هوایی قرار دارند.
آمریکا و اتحادیه اروپا از نظر جغرافیایی و مالی قادر به کاهش تأثیرات تغییرات اقلیمی هستند اما چین و روسیه در موقعیت بهتری برای بهره مندی از مزایای خاص ناشی از تغییرات آب و هوایی قرار دارند آمریکا و متحدان غربی اش حساب ویژه ای برای به چالش کشیدن روسیه و چین باز کرده و در این زمینه وارد عمل نیز شده اند چرا که مسئله انرژی و منابع حیاتی، مسئله مرگ و زندگی است و در این زمینه روسیه جایگاهی حساس دارد.
یکی از سناریوهایی که در این راستا مطرح می‌شود، مسئله کنترل و تسلط بر منابع انرژی است و از آنجا که روسیه بیش از ۲۰ درصد ذخایر گازی کل جهان را در اختیار دارد، نقشی اساسی در سرنوشت قاره اروپا و چه بسا آسیا دارد چرا که بیشتر میادین گازی روسیه در سیبری واقع شده‌اند که می‌توان آن ناحیه وسیع را به دو بخش سیبری شرقی و سیبری غربی تقسیم کرد که در این میان حدود ۸۰ درصد ذخایر گاز طبیعی کشف شده روسیه در سیبری غربی متمرکز شده‌اند. این کشور همچنین منابع عظیم نفتی نیز در سیبری غربی دارد اما مشتریان اروپایی روسیه بیشتر خواهان گاز طبیعی این کشور هستند، همانند آلمان که طی پروژه «نورد استریم -۲» خریدار گاز از روسیه است.
غربی‌ها معتقدند که روسیه با استفاده از این موقعیت به راحتی می‌تواند کنترل انرژی در اروپا را به دست بگیرد.
«ولادیمیر پوتین» رئیس جمهور روسیه، زمانی که زمام ریاست جمهوری را در این کشور به دست گرفت، روسیه را به عنوان یک ابرقدرت انرژی تلقی کرد که می‌تواند در جایگاه اساسی اش در طبقه بندی قدرت در جهان قرار گیرد.
«دیمیتری پسکوف» سخنگوی کاخ کرملین نیز چندی پیش در همین رابطه گفت که روسیه ضامن مطلق امنیت انرژی کل قاره اروپا بوده و هست.
همزمان با این مسئله، نه تنها در اختیار داشتن منابع عظیم انرژی – در مورد روسیه منابع گاز و نفت – می‌تواند نقشی اساسی در توازن قوا برای آن کشور ایجاد کند، بلکه فروش این منابع و به دست آوردن منابع مالی نیز موجب تقویت اقتصاد که وزنه مهم دیگری در توازن قوا است، می‌شود.
نکته‌ای که در این میان به نظر می‌رسد به بحران فعلی دامن زده است، این مسئله است که در قبال آینده امنیت انرژی تا مدت‌ها باور بر این بود که عرضه انرژی به بیشترین مقدار موجود نزدیک می‌شود و این در حالی است که تقاضا برای آن همچنان در حال افزایش است، اما مسئله‌ای که باور مذکور از آن غافل بوده این است که نه تنها بحث عرضه و تقاضا، بلکه کشف منابع جدید انرژی یا توسعه جایگزین‌های مناسب‌تر از سوخت‌های فسیلی می‌تواند بر قیمت‌ها تأثیر مستقیم بگذارد و در همین رابطه چنانچه منابع انرژی قطع شود، بی آنکه جایگزینی برایشان وجود داشته باشد، مشتریان دچار بحران خواهند شد.
«ناتالیا گاوریلیتسا» (Natalia Gavrilitsa) نخست وزیر مولداوی از کمیسیون شرایط اضطراری این کشور خواست تا به دلیل کمبود گاز، وضعیت اضطراری اعلام شود و در پی آن مجلس این کشور اعلام وضعیت اضطراری نمود. طبق اظهارات وی، علت این امر این است که اهرم‌های موجود برای غلبه بر بحران در بخش انرژی کافی نیست.
بحران گاز در اروپا از پاییز امسال رو به وخامت رفت و این امر پس از آن رخ داد که قیمتهای بازار آن در هر هزار متر مکعب از هزار دلار فراتر رفت به ۲ هزار دلار در هر هزار متر مکعب نزدیک شد خبرگزاری رویترز در همین زمینه اعلام کرد که دولت این کشور نتوانسته است با امضای یک قرارداد جدید انرژی با «گازپروم» روسیه موافقت کند.
گازپروم بعداً اما خبر داد که طبق قراردادهای موجود، گاز اروپا را مطابق با درخواست مصرف کنندگان تأمین می‌کند.
بحران گاز در اروپا از پاییز امسال رو به وخامت رفت و این امر پس از آن رخ داد که قیمتهای بازار آن در هر هزار متر مکعب از هزار دلار فراتر رفت به ۲ هزار دلار در هر هزار متر مکعب نزدیک شد.
ناظران بازار بر این باورند که مجموعه‌ای از عوامل باعث ایجاد این بحران شده است. یکی از آنها افزایش تقاضای گاز در آسیا است که باعث افزایش قیمت‌ها در بازار آسیا و همچنین خروج صادرات از بازار اروپا شد. همچنین این واقعیت که سهم تولید باد در اروپا به شدت کاهش یافته نیز در وخامت اوضاع تأثیر داشته است.
علی رغم موارد ذکر شده، تأسیسات ذخیره سازی گاز که پایین‌ترین سطح را دارند، دلیل اصلی نوسانات جدی در بازار گاز اعلام شده است. تا اواسط اکتبر، ۷۱ درصد از حجم گاز تولید شده در فصل گذشته در تأسیسات ذخیره سازی زیرزمینی گاز در اروپا موجود است.
پسکوف نیز در همین رابطه در گفتگو با شبکه تلویزیونی روسیه اعلام کرد که سیاستمداران غربی نمی‌توانند به اشتباهات خود اعتراف کنند چرا که همان اشتباهات باعث افزایش قیمت گاز طبیعی شده است و آنها در ازای اشتباهات خود تلاش می‌کنند که روسیه را بد ذات جلوه دهند.
وی در این باره گفت: آنها مرتکب یک خطایی شدند و به تولید انرژی از باد امیدوار بودند، اما باد تمام شد. برای چندین ماه بادی در کار نبود. آنها به بازار نقدی امیدوار بودند و بازار نقدی نیز به سطح گرانتری منتقل شد.
سخنگوی کرملین همچنین ادامه داد: آنها نمی‌توانند اعتراف کنند که اشتباه کرده اند، چرا که سیاستمدار هستند و سپس می‌توان آنها را برکنار کرد. بنابراین، بهتر است کسی را دیو جلوه دهید. چه کسی بهتر است (نقش) شیطان را داشته باشد؟ یک خرس شرقی بزرگ، یعنی کشور ما روسیه.
وب سایت کاخ کرملین نیز اخیراً گزارش داد که ولادیمیر پوتین رئیس جمهور روسیه اعضای دولت این کشور را موظف کرده است تا اقداماتی را برای خنثی کردن پیامدهای منفی بحران انرژی اروپا در این کشور تا ماه نوامبر انجام دهد.
ایالات متحده به طور مستقیم از مسائل مرتبط با انرژی به عنوان ابزاری برای باج خواهی سیاسی و تجاری استفاده می‌کند طبق گزارش مذکور، پوتین اعلام کرده است: دولت روسیه باید مجموعه‌ای از اقدامات را برای خنثی کردن شکل گیری خطرات در فدراسیون روسیه بر اثر پیامدهای منفی کمبود انرژی در کشورهای اروپایی، به ویژه بی ثباتی در بازار کودهای نیتروژن دار، محصولات فلزی و مواد غذایی، ایجاد کند.
یکم ماه نوامبر سال جاری (دوشنبه ۱۰ آبان) ضرب الاجل انجام این کار تعیین شده است.
همه این موارد در حالی است که علیرغم سنگینی کفه ترازوی موازنه قوا به نفع روسیه در زمینه تأمین انرژی اروپا، مسکو همواره اعلام کرده است که از گاز طبیعی به عنوان ابزار و اهرم سیاسی استفاده نمی‌کند و حتی در سخت‌ترین شرایط نیز عرضه این کالا را متوقف نکرده است.
پسکوف در این باره اعلام کرده بود که مسکو با ادعای دولت آمریکا مبنی بر استفاده روسیه از منابع انرژی خود به عنوان سلاح مخالف است.
وی در این باره به خبرنگاران گفت: این یک ارزیابی اشتباه است. اولاً خود اروپایی‌ها در سطح دولتی اعتراف می‌کنند که روسیه به طور کامل تمام تعهدات خود را اجرا می‌کند. ثانیاً، روسیه آماده است تا به سرعت در مورد قراردادهای جدید بحث کند، که تعدیل کننده بلامنازعی در برابر نوسانات فعلی بازار است. این یک راز نیست و بارها گفته شده است.
او همچنین تاکید کرد که روسیه هرگز «حتی در سخت‌ترین زمان» عرضه گاز را متوقف نکرده است چرا که هرگز از منابع انرژی به عنوان ابزار فشار سیاسی استفاده نمی‌کند و این آمریکا است که مدام با تحریم‌هایش پروژه‌های انرژی صرفاً تجاری را تهدید می‌کند. پروژه‌هایی که می‌توانند سهم به سزایی در تثبیت بازارهای انرژی اروپا داشته باشند. در این مورد، ایالات متحده به طور مستقیم از مسائل مرتبط با انرژی به عنوان ابزاری برای باج خواهی سیاسی و تجاری استفاده می‌کند.
پروژه خط لوله گاز نورد استریم -۲، که در آن گاز طبیعی روسیه از طریق دریای بالتیک به آلمان انتقال می‌یابد نمونه واضحی در این زمینه است. ایالات متحده مخالف این پروژه است و می‌گوید که چنین پروژه‌ای از یک سو تسلط روسیه بر بازار انرژی اروپا را بیشتر می‌کند و از سوی دیگر امنیت و اقتصاد اوکراین را به مخاطره می‌اندازد.
آنچه در این میان بیش از همه خودنمایی می‌کند تقلا و دست و پا زدن بیش از حد آمریکا برای حفظ قدرت خود در بحث منابع انرژی و تغییر شرایط به نفع خود است و مسلم است که هیچ گونه حس دلسوزی نسبت به بحران انرژی و کمبود آن در اروپا ندارد خط لوله گاز مذکور با تغییر مسیر خود اوکراین را دور می‌زند و به این ترتیب کی‌یف را سالانه از دریافت میلیاردها دلار هزینه ترانزیت محروم می‌کند.
آمریکا در دسامبر سال ۲۰۱۹ قانونی را وضع کرد که بر اساس آن هر کشتی که به اجرای پروژه «نورد استریم ۲» کمک کند را هدف تحریم قرار می‌دهد، موضوعی که شرکت سوئیسی «آل‌سیز» را مجبور کرد در حالی که بیش از ۹۰ درصد کار به انجام رسیده بود، از ادامه آن صرف‌نظر کند.
روسیه نیز در واکنش به این اقدام خصمانه آمریکا تلاش کرد با کشتی‌های خود این پروژه را به اتمام برساند که این مسئله ایالات متحده را به وضع تحریم‌های بیشتر علیه مسکو ترغیب کرد.
آنچه در این میان بیش از همه خودنمایی می‌کند تقلا و دست و پا زدن بیش از حد آمریکا برای حفظ قدرت خود در بحث منابع انرژی و تغییر شرایط به نفع خود است و مسلم است که هیچ گونه حس دلسوزی نسبت به بحران انرژی و کمبود آن در اروپا ندارد چرا که در پی تحولات یاد شده و تغییر موازنه قوا، حاضر نیست به هیچ وجه جایگاه خود را با دیگران سهیم شود.