خبرگزاری مهر، گروه استانها- الهام پی پر: چرخ روزگار شوخی بدی را با مردم این خطه بنا گذاشته و حوصله مردم دیگر از این همه خشکسالی و نبود تازگی در سرزمین آبا و اجدادی شأن سر رفته است؛ شرایط امان خیلی‌ها را بریده و ناچارشان کرده تا بار سفر ببندند و دیارشان را خالی از سکنه به امان خدا رها کنند.
آمار مهاجرت روز به روز در ریگان بالا می‌رود؛ اکنون چندین روستا در ریگان خالی از سکنه شده انگار سالهاست که هیچ بنی بشری در این حوالی نمی زیسته است. بازماندگان زانوی غم در بغل گرفته‌اند انگار گرد پیری در منطقه پاشیده باشند؛ اغلب جوان‌ها ترک وطن کرده‌اند و به جمع حاشیه نشینان کرمان و دیگر شهرهای اطراف پیوسته‌اند تا شاید آینده روشنی را بتوانند برای خود رقم بزنند.
برخی از اهالی به دیارشان پشت کرده‌اند؛ شاید بهتر است بگوییم به ستمی که سرزمین آباواجدادی شأن بر آنها روا داشته است. گویا برکت از ریگان رفته، پس از خوزستان این منطقه دومین نقطه کانون ریزگردها در کشور است که در چنگال ریزگردها، طوفان شن و خشکسالی اسیر شده است. سرزمینی که روزگاری سرسبز و خرم بود اکنون آبادی هایش را یکی یکی زیر شن‌های روان دفن می‌کند.
کاهش میزان بارندگی به برهوت شدن ریگان کمک مضاعفی کرده آنقدر که بزرگترین رویشگاه جنگل کهور همان جنگل منحصر به فرد ایرانی که در این منطقه قرار دارد در حال نابودی است. جنگلی که یکی از عجایب خلقت به شمار می‌رود؛ زیرا دقیقاً در نقطه‌ای که کویر دامن خود را گسترده این جنگل بکر قد علم کرده اما این روزها اصلاً حال و روز خوشی ندارد.
مردمی که یک شبه پیر می‌شوند
زهرا زنی است با قامتی بلند و صورتی آفتاب سوخته که لباس بلوچی قهوه‌ای رنگی به تن دارد. شال مشکی گلدوزی شده‌اش را به جای ماسک جلوی صورتش گرفته و چروک‌های کنار چشم‌هایش داد می‌زند که ۶۰ سال را رد کرده‌ام این طبیعت کویر است که زنان و مردانش را زودتر از موعد پیر کند.
صدایی گرم دارد؛ می‌گوید ۴۰ سال دارد شاید باورکردنی نباشد اما وقتی باغات، مزارع و دامپروری مردم این منطقه توسط خشکسالی و شرایط بد اقلیمی نابود شده اهالی دلخوشی شأن را از دست داده‌اند و یک شبه پیر شدنشان اصلاً تعجبی ندارد.
می‌گوید تقریباً تمامی اهالی روستاها و شهر ریگان را که می شناخته از اینجا رفته‌اند. اعتقادش بر این است که کسانی که مانده‌اند پوست کلفتی دارند که با این وضعیت هنوز نرفته‌اند.
زهرا می‌گوید: طوفان‌های شن که حالا میهمان همیشگی ریگان هستند چشمان بسیاری از اهالی را دچار مشکل کرده‌اند و خیلی‌ها هم که پول دکتر رفتن ندارند ناگزیر بینایی خود را از دست می‌دهند.
زهرا آهی می‌کشد و می‌افزاید: این مصیبت پیر و جوان نمی‌شناسند؛ کمی سکوت می‌کند و با صدایی بم می‌گوید: ما کجا را داریم برویم؟ اینجا لااقل سرپناهی از خودمان داریم اگر به شهرهای دیگر برویم چه کار کنیم؟
برخی به زمین‌هایشان دلبسته اند
یکی از جوانان منطقه نیز می‌گوید: خیلی از اهالی که رفته‌اند از شرایط شأن راضی نیستند آنها در کرمان، یزد و تهران حاشیه نشین شده‌اند و هرروز هشت شأن گروی نُه شأن است.
خیلی از اهالی که رفته‌اند از شرایط شأن راضی نیستند آنها در کرمان، یزد و تهران حاشیه نشین شده‌اند و هرروز هشت شأن گروی نُه شأن است مرتضوی تقریباً ۳۰ سالی دارد؛ می‌گوید: شنیده‌ام خیلی‌هایشان بیکار هستند اما چاره‌ای ندارند اینجا که آب نیست و هوا هم اکثراً پر از ریزگرد است طوفان هم امان آدم را می‌برد.
این جوان ریگانی ادامه می‌دهد: این شرایط دیگر درست نمی‌شود و نابسامانی در اینجا همچنان ادامه خواهد داشت.
او اضافه می‌کند: بعضی از اهالی به زمین‌هایشان دلبسته اند و آنقدر به اینجا وابسته هستند که می‌گویند اگر سرشان هم برود دیارشان را ترک نمی‌کنند اما این حرف‌ها اغلب نظر کسانی است که دیگر سنی از آنها گذشته هر چند در خیلی از روستاها پیرمردها و پیرزن‌ها هم رفته‌اند.
علاوه بر اقتصاد سلامت مردم نیز در خطر است
یکی از تسهیلگران هلال احمر اهل ریگان در این خصوص به مهر می‌گوید: ریگان از جمله شهرستانهایی است که در سال ۲۰۰ روز آن طوفانی است و حل این مشکل نیاز به چاره اندیشی در سطح ملی و تلاش بیشتر مسئولان دارد در غیر این صورت هر روز بر مشکلات مردم و مهاجرت آنها افزوده می‌شود.
سعیده آبداری می‌افزاید: طوفان‌های مکرر شن در منطقه علاوه بر فلج کردن اقتصاد منطقه سلامت مردم را نیز تحت الشعاع خود قرار داده‌اند.
وی اضافه می‌کند: بیماری‌های اعصاب، گوارش، چشم و… در میان مردم منطقه شیوع زیادی پیدا کرده است.
آبداری تصریح می‌کند: مردم این منطقه اکثر کشاورز و دامدار بوده‌اند که با خشکسالی و نبود آب و… منبع درآمد خود را از دست داده‌اند. عده‌ای از اهالی روستاهای ریگان به شهرها مهاجرت کرده‌اند و هم اکنون چند روستای این شهرستان خالی از سکنه هستند کسانی هم که مانده‌اند یا علاقه ویژه به املاکشان دارند یا توان رفتن ندارند.
این فعال اقتصادی ادامه داد: مردم حتی پول دکتر رفتن ندارند و بسیاری از متخصصان را نیز ما در شهرستان در اختیار نداریم. بارها سعی کردیم تا با کمک هلال احمر و نهادهای خیریه پزشکانی را به منطقه دعوت کنیم تا مردم نیازمند را ویزیت کنند.
وی افزود: بعضی‌ها برای مردم قند و روغن و آرد و… می‌فرستند اما نظر من این است که طرح‌هایی اجرا شود تا مردم بتوانند به وسیله آن کسب درآمد کنند.
وی تاکید کرد: زنان ما هنرهای دستی خوبی دارند و اگر برای جوانان منطقه هم شغل راه اندازی شود، امید پیدا می‌کنند تا بمانند.
این کنشگر اجتماعی گفت: مسئولان منابع طبیعی و… باید طرح‌هایی را اجرا کنند که از ورود شن به خانه و زندگی مردم جلوگیری شود.
آبداری اضافه کرد: دولت باید بودجه مقابله با ریزگردها به منطقه اختصاص دهد و کمک کند تا با این مشکل بجنگیم و آن را حل کنیم. این درست نیست جوانان ما در اطراف شهرها زاغه نشین و کپرنشین شوند و برای یک لقمه نان عزت نفس شأن را از دست بدهند.
سرعت خشکسالی در ریگان بسیار بالا است
فرماندار ریگان به خبرنگار مهر می‌گوید: طولانی شدن خشکسالی در این شهرستان باعث شده تا حدود ۷۰ درصد آب‌های سطحی در نقاط کوهستانی خشک شود.
امین باقری با بیان این مطلب عنوان می‌کند که از آنجایی که اکثر مردم در این مناطق به دامپروری و عشایری مشغول هستند قادر به نگهداری دام‌های خود نیستند.
چون پوشش گیاهی از بین رفته و مانند قبل نیست مردم مجبور هستند دام‌های خود را بفروشند و خود نیز از اینجا کوچ کنند وی تاکید می‌کند: چون پوشش گیاهی از بین رفته و مانند قبل نیست مردم مجبور هستند دام‌های خود را بفروشند و خود نیز از اینجا کوچ کنند.
فرماندار ریگان چندی قبل نیز گفت: اگر خشکسالی‌ها به صورت مداوم ادامه پیدا کند و شرایط این گونه باشد قطعاً تعداد زیادی از مردم به شکل حاشیه نشین به اطراف شهرها و روستاها مهاجرت خواهند کرد.
باقری عنوان کرد: افرادی که درآمدشان از راه دامداری است در نهایت دام شأن را از دست می‌دهند و خودشأن نیز به مصرف کننده تبدیل می‌شوند. هم اکنون این دامداران به عنوان تولید کننده گوشت قرمز در منطقه فعالند که در نهایت وقتی دام شأن را از دست بدهند به عنوان حاشیه نشین زندگی شأن تحت تأثیر این شرایط قرار می‌گیرد. هر چقدر برای دام‌های شأن آب و علوفه تهیه کنیم در آخر با مشکل روبه رو می‌شوند.
وی گفت: در شهرستان ریگان مهاجرت دامداران مناطق کوهستانی به دیگر مناطق با شرایط آبی مناسب‌تر همیشه شکل می‌گیرد که بعد از طی شدن این دوره از خشکسالی بازهم به مناطق خودشان باز می‌گردند.
فرماندار ریگان عنوان کرد: اگر مدت زمان خشکسالی‌ها چند سالی دیگر ادامه پیدا کند قطعاً مردم مشکل پیدا خواهند کرد و آن مناطق خالی از سکنه می‌شود و می آیند کنار شهرها و به شغل‌های کاذب روی می‌آورند و این خودش نیز به یک مشکل تبدیل می‌شود.
باقری تصریح کرد: اقداماتی از جمله جنگل‌های دست کاشت و مالچ پاشی تاکنون در شهرستان انجام شده ولی با خشکسالی‌های اخیر و کاهش سطح آب‌های زیر زمینی پوشش گیاهی کاهش یافته است.
وی گفت: میزان سرعت خشکسالی در ریگان بسیار بالا است و این نگرانی نه تنها در این شهرستان بلکه در بسیاری از مناطق کشور وجود دارد. یکی از بزرگترین مشکلات کلی آینده در کشور بحران آب است که هم در کوتاه مدت و هم بلند مدت باید برایش چاره اندیشی شود.
آسیب شناسی مشکلات گردوغبار در ریگان
مدیرکل محیط زیست استان کرمان نیز در این خصوص به خبرنگار مهر می‌گوید: نمی‌توان گفت آلودگی هوا و طوفان باعث مهاجرت مردم ریگان شده است. سالیان زیادی است که مردم ریگان با این شرایط اقلیمی و آب و هوایی زندگی می‌کنند اما می‌شود گفت عامل اصلی مهاجرت ریگانی ها بیکاری و شرایط اقتصادی است نه طوفان‌های شن!
سالیان زیادی است که مردم ریگان با این شرایط اقلیمی و آب و هوایی زندگی می‌کنند اما می‌شود گفت عامل اصلی مهاجرت ریگانی ها بیکاری و شرایط اقتصادی است نه طوفان‌های شن! مرجان شاکری تصریح می‌کند: اگر یک کارخانه در ریگان احداث شود مردم از دیگر نقاط کشور هم حاضر هستند در آنجا ساکن شوند.
وی اضافه می‌کند: فائو هم کمک‌هایی به این شهرستان کرده است.
وی تاکید می‌کند: در این شهرستان مشکلات گردوغبار را آسیب شناسی کرده و واقعیت را نیز به دستگاه‌های متولی منعکس کردیم یک سری بودجه تزریق شد و کارهایی در ریگان هم برای مقابله با گردوغبار انجام شد.
شاکری با بیان این مطلب اضافه کرد: در جایی مثل ریگان کاشت گونه‌های گیاهی معنا ندارد مگر می‌شود در وسط کویر درخت بکاریم و همواره هزینه آبیاری بدهیم.
مدیرکل محیط زیست استان کرمان می‌افزاید: مالچ پاشی نیز در این منطقه انجام می‌شود و این به ضرر محیط زیست است اما ایران تولیدکننده نفت است و مالچ برایش مجانی تمام می‌شود پس از این مدل مالچ استفاده می‌کند.
وی می‌گوید: اگر می‌خواهیم هزینه کرد محیط زیست را با بازدهی آن بررسی کنیم چیزی به نام اقتصاد محیط زیست گم می‌شود ما داریم کانون‌های گردوغبار را به استان مان اضافه می‌کنیم.
وی تصریح می‌کند: صدور مجوزهای معدن و صنایع معدنی کانون‌های بزرگ گردوغبار هستند و نباید به بهانه ایجاد شغل و جلوگیری از مهاجرت مردم اقدام به صدور این گونه مجوزها کنیم.
صدور مجوزهای معدن و صنایع معدنی کانون‌های بزرگ گردوغبار هستند و نباید به بهانه ایجاد شغل و جلوگیری از مهاجرت مردم اقدام به صدور این گونه مجوزها کنیم شاکری می‌گوید: مردم در گل گهر و سرچشمه با آن شرایط آب و هوایی آلوده زندگی می‌کنند و پول خون خودشان را می‌گیرند اما چون شغل است طاقت آورده‌اند و مانده‌اند، ریگانی ها بیشتر از هر چیزی به شغل نیاز دارد.
وی ادامه داد: اعتباراتی را گرفتیم و بین ادارات منابع طبیعی شمال و جنوب استان توزیع شد باید دید این بودجه را چه کرده‌اند.
اگر اقتصاد مردم یک منطقه تأمین شود قطعاً از مهاجرت آنها جلوگیری می‌شود.
ایجاد شغل پایدار نیازی است که باید تأمین شود تا از مهاجرت ریگانی ها جلوگیری شود. طی سال‌های اخیر خیران زیادی برای کمک به مردم ریگان اقدام کرده‌اند اما اگر این کمک‌ها به سمت ایجاد شغل برود بهتر است.
کمک‌هایی نظیر بسته‌ها و سبدهای غذایی برای مردم این خطه حالت مُسکن دارد و نمی‌تواند درد لاعلاج بیکاری و نبود درآمد را برای آنها جبران کند.
اختصاص بودجه برای مقابله با ریزگردها نیز نیاز مبرمی است که باید توسط مسئولین زیربط پیگیری شود، ورود شن و ماسه به منازل مسکونی اتفاق ناخوشایندی است.