خبرگزاری مهر- گروه استانها: خراسان شمالی با دارا بودن بیش از ۲ میلیون دام سبک و سنگین به عنوان یکی از قطب‌های دامداری کشور محسوب می‌شود؛ استانی که با دارا بودن ظرفیت‌های مناسب در حوزه مراتع، دامپروری سنتی را در خود جای داده است.
از سوی دیگر بیش از ۵۰ درصد جمعیت خراسان شمالی در روستاها زندگی می‌کنند که شغل عموم آنها دامداری و کشاورزی است و همین مسئله باعث رونق بیشتر پرورش دام در این استان شمال شرقی کشور شده است.
با این حال طی سال جاری با کاهش بارندگی و خشکسالی بی سابقه دامداران روزهای سختی را پشت سر گذاشتند؛ ورود دلالان به حوزه خرید و فروش نهاده‌های دامی نیز بیش از پیش این قشر را با مشکل مواجه کرد.
رشد ذبح دام در خراسان شمالی
مشکلات مختلف دامداران باعث شد تا کشتار دام در استان ۶۸ درصد رشد داشته باشد. این آمار را معاون سلامت اداره کل دامپزشکی خراسان شمالی در گفتگو با رسانه‌ها اعلام کرد و بیان داشت: نیمه نخست امسال شمار کشتار دام سبک در کشتارگاه‌های استان به نسبت مدت مشابه پارسال ۶۸ درصد افزایش یافته است که یکی از علت‌های آن اجرای طرح خرید تضمینی دام عشایر است.
وی افزود: نیمه اول امسال ۵۶ هزار و ۳۷۰ رأس دام سبک در کشتارگاه‌های استان کشتار شده که ۱۰ هزار رأس از این تعداد مربوط به کشتار دام مازاد عشایر است.
گوسفند ارزان‌تر از تخم مرغ!
اما خرید تضمینی دام نیز مشکل را حل نکرده و دلیل آن عرضه بیش از نیاز دام است. محمد رضا قلی پور، مدیرکل امور عشایر خراسان شمالی اواخر مهر ماه در نشست خبری اظهار کرد: در مرحله دوم خرید دام زنده عشایر، بره نر به ازای هر کیلوگرم ۵۰۰ هزار ریال و میش ۳۲۰ هزار ریال خریداری می‌شود و البته عشایر بیشتر متمایل به عرضه میش‌های حذفی خود هستند.
وی افزود: در این مرحله ۶۰ درصد از دام‌های عشایر را میش‌ها تشکیل می‌دهد و اکنون ۲۰ هزار رأس دام این دامداران در سامانه مربوط در نوبت عرضه به دولت است.
قلی پور خاطرنشان کرد: اکنون ۲۰۰ نفر از دامداران عشایر با ثبت نام در سامانه مربوط، خواستار عرضه دام خود به دولت در قالب طرح تضمینی دام هستند با توجه به اینکه تقاضا ۲ برابر میزان تعیین شده برای کشتار دام است، سامانه بسته شده و امکان ثبت نام وجود ندارد.
به این ترتیب خرید تضمینی نیز عملاً دردی از دامداران دوا نمی‌کند زیرا مشکلات بسیار فراتر از خرید چند دام مولد است.
یکی از دامداران در این خصوص به خبرنگار مهر گفت: در حالی که قیمت خرید تضمینی میش از سوی دولت ۳۲ هزار تومان اعلام شده به علت خرید ناکافی، دامداران مجبورند میش‌های خود را در بازار آزاد بفروشند.
وی افزود: اگر در میدان دام چرخی بزنید می‌توانید میش را با قیمت کیلویی ۲۰ هزار تومان نیز خرید.
این دامدار بیان داشت: این عدد یعنی قیمت خرید گوسفند از تخم مرغ هم کمتر است؛ این یعنی ورشکستگی محض دامدار.
مشکلاتی که چاره نشده است
با این تفاسیر خبرگزاری مهر از ابتدا مشکلات این قشر را رصد کرده و در گزارش‌های متعددی با عناوین «سیکل مشکلات دامداران خراسان شمالی / از گرانی نهاده تا خشکسالی»، «خشکسالی و نگرانی کشاورزان خراسان شمالی / خطر بیخ گوش دامداران»، «گرانی گوشت قرمز و ارزانی دام زنده / باز هم پای دلالان در میان است» و «خطر کمیاب شدن گوشت در بازار / صنعت دامداری در آستانه بحران قراردارد» سعی داشت مشکلات را بررسی و راه کارهایی ارائه دهد.
پیگیری‌های خبرگزاری مهر حتی به تریبون‌های نماز جمعه استان نیز کشیده شد به طوری که امام جمعه بجنورد در خطبه‌های نماز جمعه یک مرداد اظهار کرد: افزایش قیمت نهاده‌های دامی، وقوع خشکسالی و کاهش قیمت دام باعث شده دامدارها به منظور پوشش هزینه‌های خود اقدام به فروش دام مولد خود کنند.
امام جمعه بجنورد تاکید کرد: مسئولان با رصد مشکلات دامداران استان به فکر چاره‌ای برای این قشر مولد باشند و مشکلات آنها را برطرف کنند.
حجت الاسلام رضا نوری همچنین در دیدار مسئولان جهاد کشاورزی خراسان شمالی نیز گفته بود: زمان نشستن نیست، بلکه باید هر کاری از دست شما برمی‌آید برای دامداران انجام دهید تا از این بحران عبور کنیم.
وی همچنین بر تقویت نظارت‌ها بر روی توزیع نهاده‌های دامی تأکید کرد و بیان داشت: باید به‌گونه‌ای برنامه‌ریزی و اقدام شود که از انحراف احتمالی نهادها و قرار گرفتن آنها در دست دلالان و غیر دامداران جلوگیری شود.
اما مشکلات همچنان چاره نشد و دامداران مجبور بودند برای کاهش ضرر و زیان خود دام‌های مولد را به فروش برسانند که این امر آسیب‌های بسیار زیادی به آینده صنعت دام می‌رساند. مسئولان دولتی برای جلوگیری از این آسیب چاره‌ای اندیشیدند که به نظر می‌رسد آنچنان مؤثر نبوده است.
هشتم تیر ماه بود که رئیس سازمان دامپزشکی کشور در نامه‌ای خطاب به مدیران کل دامپزشکی استانها اعلام کرد کشتار دام‌های مولد و آبستن ممنوع است.
هزینه‌ای جدید بر دوش دامدار با وضع قوانین سطحی
اما تبعات این تصمیم چه بوده است و اکنون وضع دام‌های مولد خصوصاً مواردی که آبستن هستند چه می‌شود؟ برای پاسخ به این پرسش به سراغ دامداران استان می‌رویم و با آنها گفتگو می‌کنیم.
یکی از دامداران در گفتگو با مهر اظهار کرد: در پی انتشار برخی کلیپ‌ها مبنی بر کشتار دام آبستن، در تیرماه کشتار دام مولد آبستن در کشتارگاه‌ها ممنوع اعلام شد.
وی با تاکید بر اینکه این تصمیم مشکل دامدار را درمان نکرد، افزود: علت فروش دام مولد توسط دامدار نداشتن پول آذوقه است؛ لذا ناچار به فروش هستیم.
این دامدار با اشاره به قیمت اندک گوسفند ماده در بازار، گفت: به خاطر قیمت اندک میش تقاضا وجود دارد و عموم گوشت‌های خریداری شده در رستوران‌ها پخت می‌شود.
وی افزود: برای رفع کشتار دام آبستن در کشتارگاه‌ها سونوگرافی قرار دادند؛ این امر نیز چاره نیست زیرا دامدار مجبور است دام خود را بفروشد لذا این قانون را سعی می‌کند دور بزند.
این دامدار خراسان شمالی تصریح کرد: دامدار مجبور است در این حوزه با مسئول مربوطه توافق کند تا با ایجاد اخلال در روند سونوگرافی، دام غیر آبستن شناخته شود و یا دامدار از طریق داروهایی باعث می‌شود تا دام سقط جنین کند.
صادرات دام انحصاری است / همه سود در جیب دلالان می‌رود
رضا ریحانی، مسئول اشتغال قرارگاه پیشرفت و آبادانی سپاه خراسان شمالی نیز در گفتگو با خبرنگار مهر اظهار کرد: راه چاره و مسیر کمک به دامدار ممنوعیت کشتار دام مولد یا آبستن نیست و با قوانین فعلی تنها دامدار مجبور است هزینه اضافی بپردازد تا دامش ذبح شود؛ اکنون همچنان دام مولد را از دست می‌دهیم.
وی افزود: در منطقه خراسان شمالی معمولاً دام‌ها در این زمان آبستن هستند لذا اگر تصمیمی گرفته نشود برای سال آینده یقیناً با کمبود گوشت و دام مواجه می‌شویم.
ریحانی با تاکید بر اینکه گاو شیری در این شرایط بیشتر از همه ذبح شد، گفت: در بازار همواره قیمت گوسفند از گوساله بیشتر بود اما اکنون برعکس شده است؛ دلیل آن نیز عدم بالا رفتن به موقع قیمت شیر بود لذا دامداران گاوهای شیری خود را به کشتارگاه فرستادند و اکنون گوساله و گاو شیری کمتر شده است و با این روند در تابستان سال آینده با کمبود لبنیات مواجه می‌شویم.
این دامدار و کارشناس حوزه اشتغال‌های روستایی تنها راه برون رفت از این مشکلات را صادرات دام دانست و گفت: اکنون صادرات به ظاهر آزاد است اما باز هم محدود و انحصاری می‌باشد؛ لذا باز هم دلالان سودهای آن چنانی می‌برند و تفاوتی برای دامدار ایجاد نشده است.
وی افزود: اکنون دام‌هایی که از طریق راه‌های فرعی به مرز برده می‌شوند، کیلویی ۱۰۰ تا ۱۲۰ هزار تومان فروخته می‌شوند در حالی که دام از دامدار کیلویی ۵۰ هزار تومان خریداری می‌شود.
ریحانی گفت: از مسئولان دولت می‌خواهیم هر چه سریع‌تر با آزادسازی واقعی صادرات از ورشکستگی هرچه بیشتر دامداران جلوگیری کنند.
اکنون صنعت دامداری که یکی از صنایع مولد و پردرآمد خراسان شمالی محسوب می‌شود با مشکلات متعددی رو به رو است؛ حل این مشکلات از سوی جهاد کشاورزی امری ضروری است؛ البته باید به زمان اقدامات نیز توجه داشت زیرا با اندکی تعلل دیگر فرصتی برای جبران باقی نخواهد ماند.