خبرگزاری مهر -گروه دین و آئین: زندگی دو جلوه دارد و این دو از هم جدا نشدنی است. در این دنیا خداوند نشاط و شادی را با غم همراه قرار داده است. واقعیت آن است که آنچنان که در پاسداشت روزهای سوگواری سنگ تمام می‌گذاریم، اعتنای چندانی به روزهای عید، جشن و شادی نداریم. از اعیاد و جشن‌های دینی و مذهبی مانند عید فطر و قربان که دو عید بزرگ مسلمانان است گرفته تا برخی جشن‌های سنتی و ملّی.
مردم عراق که عزاداری‌ها و سوگواری‌های استثنایی و زیبایی مثل راهپیمایی اربعین دارند، در جشن و شادی هم آداب و رسوم‌شان جذاب و دیدنی است، اما جالب است که این تصاویر در فضای عمومی و رسانه‌ای ما انعکاس پیدا نمی‌کند! چراغانی کردن و پرچم شادی نصب کردن همان قدر مهم است که پرچم عزا. ایجاد وسایل شادی و سرگرمی حلال برای مؤمنان ثواب دارد، همچنان که برپایی مراسم سوگواری اهل بیت (ع).
شهید آیت الله دکتر بهشتی در کتاب موسیقی و تفریح در اسلام می‌گویند: قرن‌ها تفریح و شادی کردن و نشاط در زندگی و امثال اینها را به استناد برخی از باورها که هیچ ارتباط اصیلی با قرآن کریم و با فرهنگ اهل بیت (ع) ندارد برای یک مسلمان نقطه ضعف به حساب می‌آوردند.حال آنکه در حدودی که قوانین و حق و عدالت اجازه می‌دهد، مردم باایمان می‌توانند از آن بهره مند شوند و متعلق آنهاست.
اگر برای کودکی خردسال اسم مراسم عزاداری را نام ببریم برایش ناخودآگاه محرم و صفر را تداعی کرده‌ایم اما اگر برایش از جشن و شادی سخن بگوییم مراسم‌ها خانوادگی به خاطر می‌آیند نه مراسم‌های آئینی مهم مانند عید فطر، عید قربان، عید غدیر خم و ولادت ائمه. چرا که بیشتر شادی‌هایی که نصیب یک کودک یا نوجوان شده در یک فضای خارج از مناسک‌های دینی ظهور و بروز پیدا کرده است. بدون شک سنگینی ترازوی آئین‌های سوگواری در جامعه و غفلت از آئین‌های شادی و سرور با آسیب‌هایی همراه است که تأثیرش را در بلند مدت و در فرهنگ آن جامعه نشان خواهد داد. تعظیم شعائر در عزای آل الله در فرهنگ شیعه بسیار مهم است اما این اتفاق نمی‌تواند دلیلی برای عدم پرداختن به روزهای شادی آفرینی مانند اعیاد مهم اسلامی و شیعی باشد.
مردم عراق که عزاداری‌ها و سوگواری‌های استثنایی و زیبایی مثل راهپیمایی اربعین دارند، در جشن و شادی هم آداب و رسوم‌شان جذاب و دیدنی است، اما جالب است که این تصاویر در فضای عمومی و رسانه‌ای ما انعکاس پیدا نمی‌کند! بر همین اساس با حجت الاسلام مهدی مسائلی استاد حوزه علمیه و پژوهشگر دینی و فرهنگی به گفتگو نشستیم که در ادامه حاصل آن را می‌خوانید:
حجت الاسلام مسائلی در گفتگو با مهر گفت: توصیه‌هایی مبنی بر عزاداری، وسیله‌ای برای هدف مهم تبلیغ نهضت عاشورا بودند اما به مرور این موضوع تبدیل به هدف شده و شیعیان آن را هدف و مقصد می‌دانند و آن را به سایر مناسبت‌ها توسعه دادند.
وی ادامه داد: جریان‌های شیعی تعظیم و بزرگداشت اولیای الهی و ائمه را منحصر در عزاداری می‌بیند و ما برای امامزادگانی که منسوب به ائمه هستند اگر بخواهیم بزرگداشتی داشته باشیم و منزلت آنها را جلوه‌گر کنیم روز وفات آنها را در نظر گرفته می‌شود تا برای آنها سوگواری کنیم.
مهدی مسائلی اظهار داشت: بعضی فکر می‌کنند تبلیغ چهره‌های دینی منحصر در سوگواری است. ما یک عزاداری استثنایی که برای امام حسین (ع) است را به صورت ناقص فهم کردیم و به تمام مناسبت‌هایی که مناسک مذهبی است، بسط داده‌ایم.
شور در مجالس شادی محدودیت دارد اما همان شور در عزاداری‌ها چارچوب ندارد
وی با تاکید بر اینکه شور عزاداری مورد استقبال جوانان و مخاطبان قرار می‌گیرد، گفت: جوان‌ها با عزاداری به شور بیشتری می‌رسند. کیفیت عزاداری‌ها هم کمی توسعه پیدا کرده و اگر این شورها را بخواهیم در مراسم شادی بیاوریم. احتمالاً محقق نخواهد شد.
حجت الاسلام مسائلی با بیان اینکه در شادی هم می‌توان شور داشت، عنوان کرد: در شادی‌ها باید حدودی جلوی آنها گذاشته شود تا مراسم لهو و لعب قلمداد نشود اما همین شورها وقتی در مراسم عزاداری قرار می‌گیرد هیچ محدودیتی ندارد و بعضی از عزاداری‌ها به مراسمی رقص گونه تبدیل می‌شود اما اگر همین حالت در زمان شادی رقم بخورد جلوه زشت بودن و لهو و لعب بودن آن بیشتر مشهود است.
این پژوهشگر حوزوی با تاکید بر نقش علما گفت: خواص و علما نقش زیادی دارند و مجالس شادی زیاد بر محور موعظه‌گری رخ نمی‌دهد اما در مراسم‌های عزاداری نقش موعظه پررنگ‌تر است و خود علما گرایش بیشتری به سمت مراسم عزاداری دارند و آنها را تقویت می‌کنند. از جهت دیگر در مراسم‌های سوگواری رنگ و بوی مذهبی بودن جلوه‌گری بیشتری دارد و تمایزی مذهبی را بیشتر نشان می‌دهد. این تمایز مذهبی نشان می‌دهد که این شادی‌ها مثل عید قربان و فطر که اصل و اساس اسلامی است مورد توجه قرار نمی‌گیرد و حتی فرع مناسک دینی شده درحالیکه در گزاره‌های مناسک اسلامی، اصل هستند و تأکیدات بسیاری بر روی آنها شده است.
شادی‌ها مثل عید قربان و فطر که اصل و اساس اسلامی است مورد توجه قرار نمی‌گیرد و حتی فرع مناسک دینی شده درحالیکه در گزاره‌های مناسک اسلامی، اصل هستند و تأکیدات بسیاری بر روی آنها شده است
عزاداری‌های زیاد باعث تضعیف اهمیت عزاداری عاشورا می‌شود
وی با بیان اینکه در کشورهای ما اهتمام چندانی به قبل و بعد روزهای عید نمی‌شود، اضافه کرد: در حال حاضر مناسک مذهبی‌مان بیشتر شده و در بحث شادی چند مناسبت خاص است مثل عید غدیر و مناسک‌های سلبی مثل نهم ربیع که مشروعیت ملی ندارد و تبعات ضد وحدتی آن بیشتر است؛ وجود دارد. در میلادهای ائمه چندان نمی‌توان نشان مذهبی را پررنگ‌تر کرد و علما اقبالشان به شهادتی که مظلومیت شیعه را بیشتر نمایان می‌کند، بیشتر است. این امر باعث شد تا اصل عزاداری که حول محور عاشورا است، تضعیف شود. برای گروهی از مردم که اقلیت هستند پررنگ‌تر و پر شور تر شده است اما برای اکثریت جامعه چه مذهبی و چه کسانی که مذهبی به معنای متعارف نیستند دل‌زدگی به وجود می‌آورد و از هسته عزاداری که عاشوراست آنها را دور کرده است.
حجت الاسلام مسائلی با اشاره به عدم توجه برخی از مردم در روز عاشورا، اظهار داشت: در سال‌های اخیر در روز عاشورا تفریح گاه‌ها پررنگ‌تر شده و افراد وقتی می‌بینند که همه ایام سال چنین کیفیتی عزاداری برگزار می‌شود و مخصوص ایامی خاص نیست خیلی از کنارش ساده می‌گذرند.
غلو مفهوم عزاداری باعث پررنگ شدن آن شده است
وی با بیان اینکه ما دین داری را به معنای عزاداری فهم کرده‌ایم و نوعی غلو مفهومی داشته‌ایم، گفت: یکی از ریشه‌های که باعث پررنگ شدن عزاداری شده، غلو مفهومی است. یعنی یک جایی که ممکن است عزاداری هم باشد اما سایر مناسک و آموزه‌ها و مناسک در حاشیه و فرع قرار گرفته‌اند که این توازن دین داری را بهم می‌ریزد. بعضی زمان‌ها انسان‌ها آزادند تکلیف دینی نداشته باشند اما در زمان امروز ما این فضاها هم پر شده و آن هم نه تمام دین بلکه بیشتر عزاداری و سایر آموزه‌ها هم لاغر و کم اهمیت شده‌اند برای اینکه عزاداری برتری‌اش بیشتر نمایان شود. بر همین اساس قیاس‌هایی چیده می‌شود مثل این سوالات که عزاداری پر اهمیت تر است یا نماز؟ کربلا مهم‌تر است یا مکه؟ که در پژوهش‌هایی به آن پرداخته شده است.
حجت الاسلام مسائلی با ارائه راهکارهایی جهت ایجاد فضای شاد، ادامه داد: باید دیدگاه صحیحی نسبت به عزاداری بیان کنیم و مانعی برای افراط‌های کمی و کیفی عزاداری باشیم. رسانه ملی خیلی نقش دارد. رسانه احتیاج به یک سیاست نامه دارد تا در این رویکردها جهت دار گام بردارد. همچنین نهاد حوزه‌های علمیه احتیاج است پژوهشکده‌ای برای این موارد راه اندازی کند. حوزه باید هدایت‌گری کند. عزاداری بر اساس دریافت عامه مردم از علما رقم می‌خورد اما حوزه نه هدایت‌گری در باب عزاداری و نه در باب شادی دارد در حالی که انقلاب اسلامی اسمش حکومت دینی و برخواسته از هدایت حوزه است و حوزه حتی در مقام نظریه پردازی هم حضور ندارد تا شاخص‌های هدایت‌گری را تعیین کند.
سازمان تبلیغات به شادی فضای جامعه ورود کند
وی با اعلام این نکته که باید ارتباط چند وجهی میان مؤسسات فرهنگی و نهادهای مختلف انجام شود، افزود: باید میان مؤسسات هماهنگی رخ دهد. راهکارهای دیگر در حد شعار است و تا اراده‌ای در نهادهای فرهنگی و دینی نباشد و رصد نشود، آسیب‌های فرهنگی عزا انگاری دینی مرتفع نخواهد شد.
استاد حوزه علمیه با اشاره به نقش سازمان تبلیغات گفت: هیأت‌ها زیر نظر سازمان تبلیغات هستند که بحث اصلی آنها عزاداری است. تریبون‌های سازمان تبلیغات ذیل عزاداری تعریف می‌شوند و برای شادی برنامه‌ای ندارند. این سازمان می‌تواند گروهی برای ارائه راهکارهای عملی ایجاد کند تا تولیدات خود را در اختیار هیأت‌ها قرار دهند.