خبرگزاری مهر، گروه استانها: شاید در ابتدای روزهای شیوع کرونا در ایران و در همان اسفند ۹۸ کمتر کسی تصور می‌کرد که یک ویروس این‌گونه تمام ساختارهای دنیا را که بر اساس سال‌ها تجربه و استقامت به درست و یا غلط شکل‌گرفته بود بر هم بزند.
بدون شک باید تمام عرصه‌های زندگی بشر امروز را به دو بخش پیش از کرونا و پسا کرونا تقسیم کرد. دوره‌هایی که هرکدام از لحاظ منظومه ساختاری و سبک زندگی دورانی سراسر متفاوت خواهد بود.
اما در کنار سلامت و معیشت یکی از مهم‌ترین قسمت‌هایی که با چالش جدی روبرو شد بدون شک حوزه آموزش‌وپرورش است. تغییر در ساختار نظام آموزشی و فروریختن دیوارهای مدارس و تبدیل گوشی‌ها به مدارسی کوچک باعث شد تا دنیا دوران جدیدی را در حوزه آموزش تجربه کند. دورانی که بدون شک با فرصت‌ها و تهدیدهای جدی روبرو شد.
تغییر ساختار مدارس و حضور دانش در فضای مجازی و یک پلت فرم آموزشی کار آموزش و فراگیری را با اختلال جدی روبرو کرد. هرچند مدارس دیجیتال ساخته در عصر کرونا شاد نام داشت اما بدون شک هرگز طراوت و شادابی مدارس را با خود نداشت.
از سویی تربیت که اصلی مهم‌تر از تعلیم است هرگز در بستر خشک و پر ابهام مجازی به‌درستی شکل نمی‌گرفت و همین باعث شد تا نظام تعلیم و تربیت چالش‌های جدی را در پیش روی خود ببیند.
از سویی خانواده‌ها نیز با چالش‌های بزرگ‌تری روبرو بودند. اجتماع گریزی و خزیدن در فضای مجازی بدون شک یکی از مهم‌ترین آفت‌های این دوران است.
هرچند خانواده معمار شخصیتی و تربیتی یک فرد است اما اثرگذاری مدرسه و نظام آموزشی بر روی تربیت و سپس تعلیم دانش‌آموز اصلی منکر نشدنی است و این‌ها همه در این دوران با مشکلاتی جدی روبرو شد.
منطبق سازی دانش‌آموز با کلاس و نظم مدرسه کاری سخت است
اسماعیل‌زاده مادر شاغلی که در این مدت با چالش‌های زیادی در رابطه با دو فرزند خود روبرو بود در گفت‌وگو با خبرگزاری مهر با اشاره به وضعیت این ایام اظهار کرد: بدون شک این ایام و دوران کرونا باعث شد تا خانواده، اجتماع و حتی دانش‌آموز به نقش بی‌بدیل و مهم مدرسه در آموزش و سپس تربیت دانش‌آموزش پی ببرد.
وی با بیان اینکه خانواده‌های دارای دانش‌آموز در این ایام با مشکلات زیادی روبرو بودند، عنوان کرد: خلأ تربیتی ناشی از حضور دانش‌آموز در فضای مدرسه و حضور ساعت‌های طولانی دانش‌آموز در فضای مجازی مشکلات زیادی را برای فرزندان به دنبال داشته است.
دانش‌آموز با حضور در مدرسه راندمان بهتری خواهد داشت و اثرگذاری حضور با فضای مجازی هرگز قابل مقایسه نیست
این مادر عنوان کرد: از سویی آموزش نیز یکی از مشکلات ما بود و خانواده‌ها به‌راحتی درک می‌کنند که شاهد ضعف آموزش بودیم تا جایی که یادگیری در دانش‌آموزان به حداقل رسیده و بدون شک در آینده آسیب این دوره مشخص می‌شود.
وی تأکید کرد: یکی از دغدغه‌های ما به‌عنوان یک خانواده ازاین‌پس برگزاری حضوری کلاس‌ها است. به این صورت که نیاز دانش‌آموزان به کلاس را احساس می‌کنیم اما منطبق سازی دانش‌آموز با کلاس و نظم مدرسه کاری سخت و زیان‌بار است که باید ما نیز به آن کمک کنیم.
کار تربیتی و فرهنگی در بستر شاد تأثیر لازم را نداشته است
عرفان محمدخانی یکی از دانش‌آموزان مقطع متوسطه دوم نیز در گفت‌وگو با خبرنگار مهر تصریح کرد: واقعاً در این دوران آموزش به‌صورت مجازی شبیه یک کار وقت پر کردن برای ما بود.
وی تأکید کرد: هرگز نمی‌توان دوران درس حضوری را با غیرحضوری مقایسه کرد و ما نیز به‌عنوان دانش‌آموز کاملاً به اثرگذاری مدرسه پی برده‌ایم.
این دانش‌آموز با بیان اینکه کار تربیتی و فرهنگی در بستر شاد تأثیر لازم را نداشته است، اضافه کرد: توجه زیادی از سوی دانش‌آموزان به کارهای پراکنده فرهنگی در شاد نشد.
به گزارش مهر بدون شک باید برای مدارس نقشی به‌مراتب جدیدتر تعریف کرد اما در این بین نقش معلم ازاین‌پس دوچندان خواهد بود.
انطباق دانش آموز با محیط مدرسه یک مشکل اساسی است
زهرا کریمی معلمی که با حضوری شدن مدارس در مدرسه حضور یافته در گفت‌وگو با مهر اظهار کرد: حضوری شدن مدرسه یک نیاز ضروری بود و باید زودتر محقق می‌شد.
وی گفت: دانش‌آموز با حضور در مدرسه راندمان بهتری خواهد داشت و اثرگذاری حضور با فضای مجازی هرگز قابل مقایسه نیست.
این معلم ارتباط کلامی را اصلی مهم در آموزش دانست و عنوان کرد: این ارتباط کلامی در تربیت دانش‌آموزان نیز نقش مهمی دارد و امیدواریم با این حضور مدرسه دوباره شکل خود را پیدا کند.
وی یادآور شد: مشکل اصلی و اساسی ما ازاین‌پس انطباق دانش‌آموز با فضای مدرسه و استفاده از دانش پیشین در مسیر پیش رو است. این کار سختی است که در برابر ما قرارگرفته و امیدوارم محقق شود.
کریمی اضافه کرد: نقش مشاور در این مسیر یک نقش مهم و بی‌بدیل است و باید ذهن دانش‌آموزان را با فضای مدرسه همراه کند.
پساکرونا هویت سنتی مدرسه را تغییر داد
طیب ملک‌پور، کارشناس آموزش در گفت‌وگو با خبرنگار مهر ضمن اشاره به مشکلات به وجود آمده برای دانش‌آموزان در ایام کرونا اظهار کرد: با شیوع ویروس کرونا و تعطیلی مدارس، آموزش‌وپرورش با چالش‌هایی نظیر وقفه در اجرای برنامه‌های درسی، عدم امکان حضور تمام دانش‌آموزان در فضای مجازی و همچنین پایین بودن سطح سواد رسانه‌ای و نبود زیرساخت‌ها در این عرصه روبه‌رو شد.
کارشناس حوزه تعلیم و تربیت در استان اذعان کرد: در ادامه اقداماتی نظیر آموزش از طریق رسانه ملی و شبکه شاد انجام شد اما عدم دسترسی دانش‌آموزان محروم به گوشی‌های هوشمند و سواد رسانه‌ای پایین از جمله کاستی‌های این اقدامات بود.
مشکل اصلی و اساسی ما ازاین‌پس انطباق دانش‌آموز با فضای مدرسه و استفاده از دانش پیشین در مسیر پیش رو است
وی افزود: با توجه به اینکه در دوران پساکرونا هویت سنتی مدرسه دچار تغییر شده است سواد رسانه‌ای برای معلم‌ها، وجود ابزار و امکانات آموزش مجازی در مدارس، ضروری خواهد بود.
به حاشیه رفتن امور تربیتی و پرورشی چالش نظام آموزشی
این کارشناس عنوان کرد: همه‌گیری ویروس کرونا چالش‌ها و مشکلات بسیاری از جمله وقفه در اجرای برنامه‌های درسی حضوری، به حاشیه رفتن امور تربیتی و پرورشی، حضور تمام‌وقت دانش‌آموزان در خانه و عدم ارتباط با محیط مدرسه، عدم دسترسی تعداد زیادی از دانش‌آموزان به فضای مجازی، سطح پایین سواد رسانه‌ای به‌خصوص در معلم‌ها، نبود زیرساخت‌های الکترونیکی مناسب و ضعف مهارتی خانواده‌ها در پیشبرد برنامه‌های درسی برای نظام آموزش‌وپرورش به همراه داشت.
وی افزود: کرونا با زبان سخت‌تری به نظام‌های رسمی تربیت در جهان نشان داد که با کلیدهای کهنه قفل‌های جدید را نمی‌توان باز کرد.
ملک‌پور تصریح کرد: در ابتدای کتاب‌های درسی مدارس با عباراتی همچون «انتظار است دانش‌آموزان عزیز پس از مطالعه این فصل به نتایج زیر برسند» آشنا هستیم و این انتظاراتِ از پیش‌فرض شده از دانش‌آموز و حتی معلم غیر عقلی و ضد خلاقیت است.
وی ادامه داد: چه کسی گفته و از کجا معلوم دانش‌آموزان بعد از فهم مطالب یک‌فصل از کتاب درسی دقیقاً به همان نتیجه‌ای برسند که مؤلفان کتاب درسی از قبل پیش‌بینی کرده‌اند؟ شاید دنیای ذهنی آن‌ها چیز جدید و متفاوتی کشف کرد که ما با این روش قالبی، امکانِ متفاوت دیدن و تراوش ذهنی جدید را از او سلب کرده‌ایم.
این کارشناس بیان کرد: معماری و مفهوم مدرسه از دهه گذشته با دو تغییر مهم، در حال فراگیرشدن است.
وی گفت: از تغییرات رخ داده در معماریِ مدارس جدید می‌توان به این مسئله اشاره کرد که آجر جای خود را به کلیک داده و کلاس از مرز فیزیکی مدرسه بیرون رفته و دانش‌آموزان می‌توانند با دانش‌آموزان سراسر دنیا همکلاسی شوند.
این کارشناس تأکید کرد: تغییر مهم دیگر در مفهوم مطالب است، اینکه دانش‌آموزان کشف می‌کنند و خودشان مسیر یادگیری را می‌پیمایند. به عبارتی برنامه درسی سفارشی می‌شود و مدرسه دیگر الزاماً محدود به زمان و مکان نیست.
وی مطرح کرد: مواردی نظیر فقدان امکان حضور تمام دانش‌آموزان در فضای مجازی، سطح پایین سواد رسانه‌ای، فقدان زیرساخت‌های مناسب الکترونیکی، ضعف مهارتی خانواده‌ها در پیشبرد برنامه‌های درسی رسمی نیز از مسائل اساسی است که در زمرهٔ چالش‌ها و موانع نظام آموزش‌وپرورش در مواجهه با تبعات شیوع ویروس کرونا قرار می‌گیرد.
بازگشایی مدارس و چالش‌های روان‌شناختی و جامعه‌شناختی
ملک‌پور عنوان کرد: در صورت بازگشایی مدارس چالش‌های بسیار جدی برای دانش‌آموزان به وجود می‌آید، اولین چالش در حوزه روان‌شناختی و جامعه‌شناختی است.
وی ادامه داد: هر انسانی در مسیر زندگی خود نظم مشخصی دارد. نظم زندگی دانش‌آموزان نیز در گذشته به این صورت تنظیم شده بود که در ساعت مشخص از خواب بیدار شوند، در مدرسه حاضر شوند و ساعاتی را در مدرسه سپری کنند اما در حال حاضر این نظم به‌صورت کامل به‌هم‌ریخته است.
این کارشناس در ادامه تصریح کرد: در مدارس داشتن نظم، مسئولیت‌پذیری و درس‌های زندگی به دانش‌آموزان آموزش داده می‌شد حتی تشکیل صف‌های مختلف در مدرسه نیز به دانش‌آموزان می‌آموخت که در زندگی و جامعه همه‌چیز به‌راحتی قابل دستیابی نیست و نیاز به انتظار و صبر دارد.
سلب مهارت زندگی از دانش‌آموزان در کرونا
وی افزود: بنابراین در زمان تعطیلی مدارس بسیاری از مهارت‌های زندگی که در مدرسه آموزش داده می‌شد نیز لغو شد و بازگشت این موضوعات نیاز به زمان دارد.
ملک‌پور عنوان کرد: تعامل دانش‌آموزان با یکدیگر، معلم، خانواده همچنین انجام تکالیف برای آن‌ها نوعی درس زندگی محسوب می‌شود که متأسفانه دانش‌آموزان طبق شرایط پیش‌آمده برای مدت طولانی از این فضا فاصله گرفته‌اند بنابراین یکی از مهم‌ترین نیازهای دانش‌آموزان در صورت بازگشایی مدارس خدمات مشاوره‌ای است.
وی ابراز کرد: در صورت بازگشایی مدارس و با توجه به دور بودن دانش‌آموزان طی ماه‌های متمادی از محیط آموزشی، در حوزه آموزش و یادگیری چالش‌های جدی مانند فراموشی مطالب درسی از سوی دانش‌آموزان وجود دارد که برنامه‌هایی در خصوص حل این مشکل در نظر گرفته شده است.
ملک‌پور در پایان گفت: صبوری و همراهی خانواده و معلمان با دانش‌آموزان برای بازگشت دوباره و ترک عادت‌های گذشته و جبران آسیب‌ها و کمبودهای پیش‌آمده برای کودکان و نوجوانان است از الزاماتی است که می‌تواند دانش‌آموزان و نظام آموزشی را بهتر با چالش‌های پیشرو مواجه کند.
به گزارش مهر بدون شک نمی‌توان آموزش سنتی و حضوری را در برابر آموزش آنلاین قرار داد و تأیید هرکدام از این دو به معنای رد دیگری نیست اما تلاش برای یک تغییر روبه‌جلو در فرایند آموزش امروز بیش از هرزمانی احساس می‌شود.
زمان آن رسیده تا با پیوند و ترکیب این دو سبک آموزشی، نظام آموزشی کشور مسیر جدیدی را ایجاد کند. مسیری که می‌تواند تعالی نظام آموزشی را به دنبال داشته باشد.