خبرگزاری مهر - گروه سیاست؛ زینب رجایی: سال ۷۸ در روزهایی که دو جریان اصولگرا و اصلاح‌طلب، وقایع سیاسی کشور را رقم می‌زدند، گروهی از چهره‌های سیاسی با تکیه بر تفکری که به نام اعتدال‌گرایی شناخته می‌شد، پس از دیدار با مرحوم «اکبر هاشمی رفسنجانی»، حزب «اعتدال و توسعه» را با تکیه بر تفکر اعتدالی تأسیس و فعالیت رسمی خود را آغاز کردند. محمدباقر نوبخت، محمدرضا نعمت‌زاده، فاطمه هاشمی رفسنجانی، محمود واعظی، اکبر ترکان ازچهره‌های شاخص هیئت موسس اعتدال و توسعه بودند.
پیش از این و در آستانه پنجمین دوره انتخابات مجلس، حزب «کارگزاران سازندگی» هم با موافقت آیت‌الله هاشمی و با مشارکت برخی مدیران و دولتمردان او تشکیل شد و در راستای سیاست‌های هاشمی به نقش‌آفرینی در عرصه سیاسی می‌پرداخت. محمد قوچانی روزنامه‌نگار اصلاح‌طلب آن روزها در یک یادداشت، اعتدال و توسعه را بال راست و کارگزاران سازندگی را بال چپ هاشمی رفسنجانی نامگذاری کرد.
سرانجام پس از تشکیل رسمی حزب اعتدال و توسعه «محمدباقر نوبخت» به عنوان دبیرکل این حزب انتخاب شد و حسن روحانی نیز از همان ابتدا تا به امروز نقش پدر معنوی این تشکل سیاسی را ایفا می‌کند.
اولین انفعال اعتدال
اگرچه اعتدالیون با استراتژی «هم این و هم آن» کار خود را آغاز کردند و در ارائه لیست نهایی در انتخابات مجلس ۱۳۷۸، چهره‌های معتدل جناح راست را در کنار جمعی از معتدل‌های نیروهای چپ آن زمان کنار هم قرار دادند، اما در ادامه جهت‌گیری‌های سیاسی خود، نشان دادند به سمت جریان اصلاحات نزدیک‌تر هستند. آنها در هشتمین انتخابات ریاست جمهوری از «محمد خاتمی» حم ایت کردند و در سال ۸۴ با تمام قوا به حمایت از کاندیداتوری اکبر هاشمی رفسنجانی پرداختند و در رقابت پرحاشیه سال ۸۸، با طرفداری از یک نامزد جریان اصلاحات وارد میدان شدند.
با اعلام نتایج سال ۸۸ و با اعتراضات و اغتشاشات که از سوی برخی نیروهای داخل و خارج کشور هدایت می‌شد، اعتدال و توسعه برای اولین بار دچار یک انفعال شدید شد و بعد از حواشی آن سال، به حالت نیمه‌فعال درآمد. با پایان دولت دهم، بالاخره اعتدالیون بعد از حدود چهار سال گوشه‌گیری، فعالیت خود را از سر گرفتند و برای رقابت سال ۹۲ به سپهر سیاست بازگشتند.
برگزاری جلسات اعتدالگرایان بار دیگر رونق گرفت و «غلامعلی دهقان» سخنگوی وقت حزب برای اولین بار در آبان ۱۳۹۱، در یک کنفرانس خبری، خواهان کاندیداتوری شیخ حسن روحانی در انتخابات ۱۳۹۲ شد. او تأکید کرده بود که اجرای «استراتژی جذب حداکثری» با ریاست جمهوری «روحانی» تحقق پیدا می‌کند. ادعایی که ۸ سال بعد با عملکرد ضعیف تدبیری‌ها به «دفع حداکثری» تبدیل شد و با توجه به آنچه آمارها و نظرسنجی‌ها نشان می‌داد، رئیس دولت تدبیر و امید با سقوط بی‌سابقه محبوبیت، پاستور را ترک کرد.
سهم «اعتدال» از «تدبیر و امید»
حزب اعتدال و توسعه در انتخابات ۹۲ پای روحانی [پدر معنوی این تشکیلات سیاسی] ماند و سهم خود را هم از دولت او دریافت کرد، آنچنان که «محمدرضا نعمت‌زاده»، «علی جنتی»، «محمدباقر نوبخت» و «محمود واعظی» که از اعضای اصلی ستاد انتخاباتی روحانی بودند، بعد از انتخابات وارد بدنه اصلی دولت شدند.
با آغاز به کار دولت تدبیر و امید، چهره‌های بیشتری از اعتدالی‌ها در سطوح مختلف در بدنه دولت مشغول به کار شدند؛ «مرتضی بانک»، «اکبر ترکان»، «پروین داداندیش» و … موفق شدند از شورای مرکزی حزب اعتدال و توسعه به مناصب دولتی دست پیدا کنند.
اعتدالی‌ها بار دیگر در انتخابات سال ۹۴ مجلس شورای اسلامی زیر چتر ائتلاف با جریان اصلاحات قرار گرفتند از این رو شورای عالی سیاست‌گذاری به ریاست محمد رضا عارف برای چندتن از مُهره های اعتدالی‌ها سهمیه‌ای در نظر گرفت و افرادی همچون «کاظم جلالی»، «بهروز نعمتی» و «علی نوبخت» را وارد مجلس کرد. اما زمان انتخاب رئیس مجلس، شکافی بین آنها ایجاد شد و در شرایطی که اصلاحات «محمدرضا عارف» را برای کرسی ریاست در نظر داشت، اعتدالیون از «علی لاریجانی» حمایت کردند. بعد از دو پیروزی در انتخابات ۹۲ و ۹۴، نشاندن لاریجانی بر کرسی ریاست مجلس، باعث اختلاف میان اصلاحات و اعتدال شد و از سوی دیگر کنایه‌های اصلاح‌طلبان به دولت نیز بی‌پاسخ نمی‌ماند و در این میان محمود واعظی که ریاست دفتر رئیس‌جمهور را نیز برعهده داشت در مقام پاسخگویی و دفاع از دولت برمی‌آمد.
رکود فعالیت اعتدالی‌ها در دولت روحانی
در عصرِ اعتدال، این حزب دیگر فعالیت چشمگیری در عرصه تشکلات نداشت و باز هم تا حد قابل توجهی دچار رکود شد؛ در سال ۹۳ یعنی یک سال بعد از آغاز انفعال اعتدالگرایان، به نقل از محمد باقر نوبخت اعلام شد: موضوعات اجرایی کشور آن چنان سنگین و دارای ابعاد پیچیده است که مجالی برای شخصیت‌های حزبی قوه مجریه باقی نمی‌گذارد تا به امور حزبی بپردازند.
البته او هنوز تاکید داشت کم‌رنگ شدن چهره‌های مهم اعتدال و توسعه به معنی تعطیلی حزب نیست، ارکان دیگر حزب، به خصوص دفتر سیاسی فعال است و درباره موضوعات مهم کشوری بیانیه صادر می‌کند.» در آن مقطع هم چند جلسه و کنگره از سوی اعتدال و توسعه برگزار شد اما آنها ترجیح می‌دادند همچنان در حاشیه به فعالیت‌های خود ادامه دهند چنانچه در یکی از کنگره‌های حزب فقط برخی از رسانه‌ها، جهت پوشش رسانه‌ای مراسم دعوت شده بودند!
دوره «پسا روحانی»؛ خروج اعتدال و توسعه از مدار تحزب!
به نظر می‌رسید بعد از پایان دولت تدبیر و امید، اعتدال و توسعه فعالیت‌های حزبی خود را از سر بگیرند و چهره‌هایی از جمله حسن روحانی، محمد باقر نوبخت و محمود واعظی به متن فعالیت‌های سیاسی و تشکیلاتی برگردند؛ اما امروز با گذشت چهار ماه از خداحافظی روحانی و یاران او از پاستور، هنوز هیچ خبری از کنش و واکنش‌های حلقه اعتدال حسن روحانی در جغرافیای سیاسی نیست و صدایی از آنها شنیده نمی‌شود.
سید حسن رسولی عضو بنیاد امید ایرانیان در گفتگو با خبرنگار مهر، با بیان اینکه حزب اعتدال و توسعه و افراد اول اطراف روحانی تحت تاثیر کارنامه غیرقابل قبول دولت اعتدال، نمی‌توانند شاهدی بر اثبات کارآمدی خودشان برای اثرگذاری بر مناسبات سیاسی قدرت در کشور ارائه کنند و دچار کما شده‌اند، گفت: «از این رو حزب اعتدال هم هیچ تحرکی از خود نشان نداده است، چرا که چیزی برای مطرح کردن در عرصه سیاسی کشور و در حوزه قدرت رسمی ندارند.»
حتی میزان و کیفیت اخبار منتشر شده از سایت رسمی و کانال حزب اعتدال و توسعه نیز تایید می‌کند که خبری از اعتدال و توسعه در عرصه سیاسی نیست. آخرین خبر که در پایگاه رسمی حزب منتشر شد مربوط به تبریک اعتدال و توسعه به منتخب مردم در انتخابات ۱۴۰۰ بود؛ تنها خبر حزب هم به انتخاب مجدد نوبخت برای دبیرکل حزب (۲۴ آبان ۹۷) اختصاص دارد.
با توجه به انفعال حزب اعتدال و توسعه در عرصه سیاسی افراد مختلف این تشکل، پیشنهاد هر گفتگویی درباره فعالیت حزب متبوع خود را رد کردند، بنابراین به نظر می‌رسد هنوز هم برنامه‌ای برای بازگشت به میدانِ سیاست ندارند. «غلامعلی دهقان» به عنوان عضو شورای مرکزی حزب در پاسخ به این پرسش خبرنگار مهر که اعتدال و توسعه چه برنامه‌ای برای نقش آفرینی در عرصه سیاسی دارد؟، فقط به این مطلب بسنده کرد که هر زمان فعال شدیم فکری برای این قضیه هم خواهیم کرد!
همچنین «رمضانعلی سبحانی‌فر» سخنگوی پیشین حزب اعتدال و توسعه نیز در گفتگو با خبرنگار مهر، نسبت به فعالیت اعتدال و توسعه در عرصه سیاسی، اظهار بی‌اطلاعی کرد و گفت: «هیچ اطلاعی از برگزاری جلسات ندارم و نمی‌دانم چه کسی را به جای من انتخاب کرده‌اند!»
بالاخره این روزها حزب اعتدال و توسعه -یاران حسن روحانی در سپهر سیاست ایران- حال خوشی ندارد و دیگر نقشی در عرصه تشکیلات سیاسی ایفا نمی‌کند؛ شواهد حاکی از آن است که «کُمای تشکیلاتی» روی سر اعتدالگرایان سایه انداخته است و علیرغم اینکه آنها توانستند در دو انتخابات ریاست جمهوری و یک انتخابات مجلس پیروز شوند، اما امروز با عملکرد ضعیف تدبیری‌ها در دولتِ اعتدال از مدار تحزب گرایی خارج شدند و تا به امروز هم تحرکی برای برگشت به عرصه تحزب ندارند. باید منتظر ماند و دید آیا یاران اصلی روحانی در اعتدال و توسعه در انتخابات ۱۴۰۲ حاضر خواهند شد از حاشیه و انفعال خارج و وارد عرصه تحزب گرایی شوند؛ «فعلا خبری نیست.»