خبرگزاری مهر - گروه استانها- سکینه اسمی، قرارگیری ۴ کریدور از ۵ کریدور بین المللی فعال جهان در آذربایجان غربی شامل کریدور بزرگراه‌های آلتید، شرق – غرب، جنوب آسیا و تراسیکا بر اهمیت نقش این استان در توسعه مبادلات اقتصادی کشور تاکید دارد و از طرفی این استان با دارا بودن ۶ پایانه مرزی جاده‌ای، یک مرز ریلی و سه فرودگاه بین المللی، سه منطقه ویژه اقتصادی و آزاد تجاری، هزار کیلومتر مرز مشترک با سه کشور خارجی، ظرفیت‌های اقتصادی، تجاری و لجستیک ویژه ای نسبت به سایر استان‌های کشور را دارد.
همچنین قرار گیری مرزهای زمینی مشترک ایران و ترکیه به صورت انحصاری در آذربایجان غربی باعث شده است تا این استان به مهمترین مسیر دسترسی به اروپا تبدیل شود که این امر اهمیت آذربایجان غربی در زمینه پایانه‌های مرزی و ترانزیت را چندین برابر کرده است.
موقعیت استراتژیک آذربایجان غربی که در تقاطع کریدور ارتباطی ترانزیت کالاهای تجاری و قرار دارد، ایجاب می‌کند که متولیان از این سرمایه خدادادی استفاده کرده و با هدف بسط و توسعه مرزهای زمینی استان موجبات افزایش ترانزیت را به جهت جذب درآمد و ایجاد اشتغال فراهم و زمینه تبدیل استان به هاب اقتصادی، ترانزیت، لجستیک را فراهم کنند.
فارغ از ظرفیت‌های کم نظیر مرزی، تجارت و حمل و نقل استان در بخش کشاورزی و معدنی نیز از قطب‌های مهم کشور به شمار می‌رود، هم اکنون دو معدن بزرگ طلا در سطح خاورمیانه در این استان واقع شده است، استان در تولید محصولات استراتژیک رتبه برتر کشور را داراست.
اختصاص بیشترین حجم صادرات و واردات آذربایجان غربی به کشورهای همسایه، مشترکات بی‌شمار از تمامی ابعاد بین استان‌های مرزی آذربایجان غربی با استان و شهرهای مرزی کشورهای همسایه، ظرفیت واردات و صادرات کالا از طریق مرزهای آذربایجان غربی، جای شکی برای توسعه و تقویت زیرساخت‌های مرزی نمی‌گذارد.
فعالیت ۱۴ گمرک و بازارچه در نوار مرزی شمال و غرب آذربایجان غربی افق‌های روشنی را در زمینه ترانزیت و توسعه روابط اقتصادی بین‌المللی ایجاد کرده و با توجه به توسعه زیرساخت‌های ارتباطی به‌خصوص در پایانه‌های مرزی آینده روشنی پیش روی اقتصاد استان و منطقه ترسیم کرده است.
کارشناسان اقتصادی معتقدند که در کنار این مزیت بزرگ، سرمایه‌گذاری برای توسعه خطوط آهن و اتصال راه‌آهن مراغه به ارومیه و گسترش آن تا راه‌آهن رازی فضای بهره‌گیری از ظرفیت ریلی ایران با ترکیه و به‌تبع آن اروپا را بهبود می‌بخشد و زمینه را برای رشد تجارت مرزی فراهم می‌کند، اما نکته قابل تأمل اینجاست استانی که به تنهایی در بسیاری از زمینه‌های اقتصادی، کشاورزی، معدنی و مرزی حرف‌های زیادی نه در کشور بلکه منطقه دارد چرا تاکنون به هاب بزرگ اقتصادی تبدیل نشده و با موانع و مشکلات زیادی در توسعه مواجه است؟
لزوم استقرار سیستم‌های مدیریت زنجیره تأمین در آذربایجان غربی
معاون هماهنگی امور اقتصادی استاندار آذربایجان غربی معتقد است یکی از الزامات ایجاد هاب اقتصادی در منطقه استقرار سیستم‌های مدیریت زنجیره تأمین در استان است، این سیستم در زمینه ایجاد ارتباط بین اعضای زنجیره تأمین یعنی تأمین کننده، تولید کننده، بازاریابی، فروش و مصرف کننده از نظر کالایی، خدمات، مالی و اطلاعاتی ارتباط سیستماتیک و روشمند ایجاد می‌کند.
یکی از الزامات ایجاد هاب اقتصادی در منطقه استقرار سیستم‌های مدیریت زنجیره تأمین در استان است، این سیستم در زمینه کالایی، خدمات، تولید و … باید در استان ایجاد شود نادر صادقی در گفتگو با خبرنگار مهر با بیان اینکه آذربایجان غربی به دلیل ظرفیت‌های متعدد اقتصادی، مرزی، تجارت، معادن و… قابلیت زیادی در کشور برای تبدیل شدن به هاب اقتصادی منطقه را دارد، اظهار کرد: برای تبدیل شدن به هاب اقتصادی باید زیرساخت‌های محدثات مرزی، حمل و نقل و سایر متغیرهای اقتصادی در منطقه فراهم شود که بخش قابل توجهی از این زیرساخت‌ها در آذربایجان غربی قابل مشاهده است.
وی هم مرزی با سه کشور خارجی، قرار گیری در جاده ابریشم نوین، وجود منطقه آزاد تجاری ماکو، وجود دو منطقه ویژه اقتصادی در سلماس و ارومیه، دارا بودن ۶ پایانه مرزی، وجود سه فرودگاه، خط ریلی و انحصار دسترسی ایران از آذربایجان غربی به ترکیه و بازارهای اروپایی را بخشی از ظرفیت‌های کم نظیر اقتصادی در استان برشمرد.
معاون هماهنگی امور اقتصادی استاندار آذربایجان غربی گفت: وجود ۵۳ نوع ماده معدنی از ۶۷ ماده معدنی کشور در استان، داشتن بزرگترین معادن طلای کشور و خاورمیانه، وجود ماده معدنی منحصر به فرد و فراوان پتاس و منیزیوم در دریاچه ارومیه از دیگر شاخصه‌های منحصر به فرد اقتصادی استان محسوب می‌شود که از دلایل تبدیل شدن استان به هاب اقتصادی است.
صادقی با تاکید بر اینکه آذربایجان غربی به عنوان یکی از استان‌های مهم کشور در حوزه ترانزیت و تجارت بین الملل است، عنوان کرد: ایجاد فرصت‌های سرمایه گذاری و منافع مشترک با کشورهای منطقه زمینه ایجاد امنیت فراگیر و افزایش ارتباطات منطقه‌ای را افزایش خواهد داد.
استقرار مدیریت زنجیره تأمین از نظر عملیاتی در کشور نوپاست
وی خاطرنشان کرد: منطقه آزاد تجاری ماکو به عنوان یکی از بزرگترین مناطق آزاد تجاری جهان در تبدیل شدن استان به هاب اقتصادی نقش مؤثری خواهد داشت باید از تمامی ظرفیت‌های این منطقه برای ایجاد فرصت‌های اشتغال و جذب سرمایه گذاران داخلی و خارجی بیشتر استفاده شود در این راستا اقتصادی کردن زیرساخت‌های حمل و نقل ریلی و هوایی برای استفاده تجار و بازرگانان ضروری است.
معاون هماهنگی امور اقتصادی استاندار آذربایجان غربی با بیان اینکه در برخی از بخش‌ها در زمینه ایجاد زیرساخت‌ها با مشکل مواجه هستیم، گفت: ایجاد زیرساخت‌ها نیاز به زمان، اعتبار و برنامه مناسب دارد که گام‌های خوبی در این خصوص در استان برداشته شده است.
صادقی با تاکید بر الزام استقرار سیستم‌های مدیریت زنجیره تأمین در استان گفت: باید از نظر مالی، کالایی و اطلاعاتی به صورت سیستماتیک بین اعضای زنجیره تأمین ارتباط روشمند برقرار شود، تأمین کننده ماده اولیه نیازهای تولید کننده، تولید کننده نیازهای فروشنده، فروشنده نیازهای مشتری را بداند.
معاون هماهنگی امور اقتصادی استاندار آذربایجان غربی اضافه کرد: استقرار مدیریت زنجیره تأمین از نظر تئوریک سابقه دیرینه ای در کشور دارد اما از منظر عملیاتی در کشور نوپاست.
هر چند آذربایجان غربی در بخش‌های اقتصادی ظرفیت‌های متعددی را داراست اما مرزی بودن استان و دسترسی به بازارهای جهانی تبدیل استان به هاب ترانزیتی برجسته‌تر از سایر ضرورت‌ها و ویژگی‌های استان است.
مدیریت واحد و یکپارچه مرزی در آذربایجان غربی اجرایی شود
مدیرکل راهداری، حمل و نقل و پایانه‌های آذربایجان غربی در زمینه ظرفیت‌های استان در زمینه ایجاد هاب ترانزیتی در استان گفت: استان آذربایجان غربی دارای ۵ پایانه مرز ی فعال با ۹۶۷ کیلومتر طول مرز با سه کشور ترکیه، عراق و جمهوری آذربایجان است که از طریق سه پایانه رسمی بازرگان در ماکو، رازی در خوی، سرو در ارومیه با کشور ترکیه هم مرز بوده و از طریق پایانه مرزی پلدشت با جمهوری خودمختار نخجوان آذربایجان هم مرز و همچنین از طریق مرز رسمی تمرچین با اقلیم کردستان عراق همسایه هم مرز است.
متأسفانه هم اکنون از ظرفیت اصلی و واقعی مرزها در استان استفاده نمی‌شود و رسوبی عمل می‌شود، ایجاد دیدگاه مشترک ملی و پرهیز از دیدگاه‌های درون سازمانی توسط ادارات مستقر در مرز و استفاده از ظرفیت کار ویژه مرز به ریاست استاندار در این خصوص مطلقاً کارگشا است ارسلان شکری در گفتگو با خبرنگار مهر با بیان اینکه مرز کیله سردشت نیز به عنوان ششمین مرز رسمی استاندار طرف هیئت دولت رسمی اعلام شد و منتظر موافقت دولت مرکزی عراق است که در صورت تصویب ششمین مرز استان با اقلیم کردستان و عراق خواهد شد که هم اکنون صرفاً به صورت بازارچه فعالیت می‌کند.
وی اضافه کرد: مرز بازرگان در استان آذربایجان غربی بزرگترین و قدیمی ترین مرز زمینی کشور است که عبور ۱۰ تا ۱۵ درصد از ترانزیت زمینی کل کشور و بالغ بر ۲۶ درصد از صادرات زمینی و همچنین ۶۵ درصد از واردات زمینی غیر نفتی از این مرز انجام می‌گیرد که رتبه بین یک تا سوم کشور را در این خصوص داراست و مهمترین دروازه ورودی به اروپا و بر سر کریدورهای مهم بین المللی شرق و غرب، کریدور بزرگراهی آسیای جنوب شرقی، آلتید و تراسیکا قرار دارد.
شکری در خصوص موانع توسعه مرزهای استان گفت: متأسفانه هم اکنون از ظرفیت اصلی و واقعی مرزها در استان استفاده نمی‌شود و رسوبی عمل می‌شود، ایجاد دیدگاه مشترک ملی و پرهیز از دیدگاه‌های درون سازمانی توسط ادارات مستقر در مرز و استفاده از ظرفیت کار ویژه مرز به ریاست استاندار در این خصوص مطلقاً کارگشا است.
امسال ۲۰۰ میلیارد تومان برای ساماندهی پایانه‌های مرزی آذربایجان غربی هزینه می‌شود
وی با تاکید بر اینکه باید مرزها را در استان سبک و چابک کنیم گفت: حضور نهادها و ادارات متعدد در صفر مرزی باعث سنگین شدن حرکت و فرآیندهای مرزی شده و لازم است که سیستم‌های هوشمند و مکانیزه، جایگزین سیستم‌های فعلی شوند و هکتارها زمین زیر اشغال بنا و ساخت و ساز درنیاید و ظرفیت تبادل نیز افزایش یابد.
مدیرکل راهداری، حمل و نقل پایانه‌های آذربایجان غربی گفت: طرح جامع لجستیک مرزها و انتقال تشریفات غیرضروری در ایست اجباری و صفر مرزی و انتقال به تیر پارک‌های پس کرانه تا حد زیادی می‌تواند از این توقف بکاهد و زمینه استفاده از ظرفیت واقعی مرزها فراهم کند، بازسازی بازارچه‌های مرزی از پایانه‌ها و فعال کردن حمل یکسره و دو سره با کشورهای مقابل از دیگر عوامل دخیل در چابک سازی مرزها بوده و در نهایت مرز محل تردد است نه توقف، باید این اقدام توسط هم ارگان‌ها مدنظر قرار گرفته و در تردد تسهیل شود.
شکری خاطرنشان کرد: با سپردن مدیریت واحد مرزی به وزارت راه و شهرسازی و به تبع آن سازمان راهداری و حمل و نقل جاده‌ای و اهتمام وزیر راه و شهرسازی به عنوان رئیس شورای ساماندهی مبادی ورودی و خروجی مرزها به این موضوع و انتقال تشریفات و اقدام غیر ضرور به پس کرانه و طرح‌های جامع حمل و نقل و لجستیک و استفاده از ایزوله‌های نوین و غیره نیز یکی از اقدامات مهم سازمان راهداری و شورای ساماندهی مبادی ورودی و خروجی است.
وی در خصوص برنامه‌های این اداره کل در سال جاری در جهت توسعه فعالیت‌های مرزی گفت: اداره کل راهداری و حمل و نقل جاده‌ای سازمان راهداری و حمل و نقل سیاست چابک سازی و تسهیل تردد ناوگان را در برنامه اصلی خود قرار داده وهم اکنون در ساماندهی فیزیکی پایانه‌های مرزی استان بیش از ۲۰۰ میلیارد تومان قرارداد در حال اجرا بوده که شامل تمام پایانه‌ها است.
شکری عنوان کرد: همچنین راه‌های دسترسی به مرزها هم در بحث نگهداری و ایمن سازی در ساخت و توسعه نیز کانون توجه بوده وهم اکنون اقدامات مؤثر و خوبی در تمام مرزهای استان در این خصوص توسط اداره کل راهداری و حمل و نقل وشرکت ساخت و توسعه زیربناهای حمل و نقل در حال اجرا است، همچنین انتقال قسمتی از تشریفات گمرکی، حذف کنترل‌های مضاعف و طرح جامع لجستیک و انتقال به پس کرانه و ساماندهی تیر پارک‌ها از جمله اقدامات مهمی بوده که توسط اداره کل راهداری و حمل و نقل در حال پیگیری است.
برای تبدیل شدن به هاب اقتصادی آذربایجان غربی برنامه نداریم
نماینده مردم ارومیه در مجلس شورای اسلامی نیز در گفتگو با خبرنگار مهر با اشاره به ظرفیت‌های اقتصادی استان گفت: آذربایجان غربی در مقایسه با سایر استان‌های کشور از ظرفیت‌های مرزی، تجاری، کشاورزی، معدنی و اقتصادی ویژه ای برخوردار است که بهره گیری درست از هر کدام از این بخش‌ها می‌تواند استان را به هاب لجستیک، هاب اقتصادی، هاب ترانزیت، هاب کشاورزی و … تبدیل کند.
برنامه برای تبدیل شدن استان به هاب اقتصادی نداشته ایم، باید برای این امر یک برنامه ۱۰ ساله تدوین و اجرایی می‌شود وحید جلال زاده با بیان اینکه این در حالی است که تاکنون این ظرفیت‌های اقتصادی آورده‌ای برای استان تاکنون نداشته است، افزود: با وجود ظرفیت هم مرزی با سه کشور، دسترسی ایران به اروپا منحصراً از آذربایجان غربی، داشتن ۵ پایانه مهم و فعال مرزی، سه منطقه ویژه اقتصادی و آزاد، قطب کشاورزی بودن، قطب سنگ‌های تزئینی و ظرفیت‌های کم نظیر معدنی، استان در خیلی از بخش‌ها با مشکلات و محرومیت دست و پنجه نرم می‌کند.
وی با تاکید بر اینکه چرا استان با وجود چنین ظرفیت‌ها و مزیت‌های اقتصادی تبدیل به هاب اقتصادی در منطقه نشده است، گفت: چون تاکنون برنامه برای تبدیل شدن استان به هاب اقتصادی نداشته ایم، باید برای این امر یک برنامه ۱۰ ساله تدوین و اجرایی می‌شود.
جلال زاده نبود اعتبارات لازم را از دیگر موانع پیش روی استان برای عدم بهره مندی از ظرفیت‌های اقتصادی دانست و گفت: جای تأسف است در حال حاضر استان یک کیلومتر آزادراه ندارد، آزاد راه ارومیه – تبریز سالهاست آغاز شده ولی هنوز به بهره برداری نرسیده است.
آذربایجان غربی یک کیلومتر آزاد راه ندارد
نماینده مردم ارومیه در مجلس شورای اسلامی با بیان اینکه در بحث فرودگاهی امکانات لازم برای بهره مندی از هاب اقتصادی فراهم نیست، عنوان کرد: احداث راه آهن ارومیه – مراغه ۲۰ سال زمان برد تا اجرا و افتتاح شود اما امروز فاقد بارانداز باری است.
وی خاطرنشان کرد: مسیر جاده‌ای از سه راهی ایواوغلی به بازرگان شاهراه اقتصادی آذربایجان غربی هنوز یک جاده قدیمی بین شهری است با این مشکلات چگونه می‌توان استان را به هاب اقتصادی در منطقه تبدیل کرد.
نماینده مردم ارومیه در مجلس شورای اسلامی با اشاره به وجود هزار کیلومتر مرز مشترک با سه کشور خارجی ترکیه، عراق و جمهوری آذربایجان افزود: تاکنون این مرزها چه مزایایی را عاید مردم منطقه کرده است، یه منافع حدالقلی حق مردم مرزنشین استان نیست.
وی با گلایه از نبود پایانه صادرات کشاورزی در استان عنوان کرد: در بخش کشاورزی استان یکی از قطب‌های مهم کشور به شمار می‌شود در حالی که به دلیل ظرفیت مرزی می‌توانستیم آذربایجان غربی را به بازار بین المللی صدور محصولات کشاورزی به اوراسیا، قفقاز جنوبی، ترکیه و اروپا تبدیل کنیم اما این استان هنوز فاقد پایانه صادراتی در این بخش است.
جلال زاده تاکید کرد: این موانع و مشکلات با عزم و همت دولت رفع شدنی است در نظر دارم در سفر رئیس جمهوری که در آینده بسیار نزدیک به استان صورت می‌گیرد این مسائل مطرح و استان را به هاب بزرگ اقتصادی منطقه تبدیل کنیم که این مهم نیازمند همراهی مسئولان استان و عزم جدی دولت است.
آذربایجان غربی با ۸۹۱ کیلومتر مرز مشترک به‌دلیل دارا بودن پنج پایانه مرزی و ۹ گمرک مرزی پتانسیل بالایی برای دسترسی به بازارهای جهانی به خصوص اروپا در کشور دارد اما تاکنون این ظرفیت مرزی مورد توجه واقعی قرار نگرفته است.
در حال حاضر راه‌های زمینی ارتباط با اروپا از طریق جاده و ریل همچنین مبادی اصلی ورود و خروج زمینی کالا و مسافر از کشور به اروپا و بالعکس در آذربایجان غربی فراهم است و زیر ساخت‌هایی که متناسب با این امور در استان ایجاد شده در کنار مزیت‌های کم نظیر جغرافیایی و اقتصادی آذربایجان غربی را به یکی از کانون‌های مهم تجارت و صادرات کشور تبدیل کرده است.
این استان به تنهایی در بخش‌های اقتصادی کشاورزی، مرزی، معدنی، حمل و نقل قدرت تبدیل شدن به هاب بزرگ اقتصادی در منطقه را دارا اما متأسفانه این ظرفیت‌ها تاکنون نه تنها استان را به جایگاه واقعی نرسانده بلکه زمین ساز خروج بن بست اقتصادی نیز نشده است.