خبرگزاری مهر، گروه فرهنگ و اندیشه: رایزنی فرهنگی ایران در تونس که اخبار بازار نشر و اندیشه این کشور را به صورت مداوم رصد می‌کند، در تازه‌ترین مطلب ارسالی خود به مهر درباره انتشار یک کتاب جدید و مهم در این کشور نوشته است.
بر اساس این گزارش در آغاز ماه دسامبرجاری کتابی با عنوان «خطرهای سرکشی در برابر فتوا» از دانشگاه زیتونه به قلم تعدادی از دانشمندان و متفکران تونسی و عرب منتشر شد که به نقش دانشمندان مسلمان در پیگیری تحولات عصر می‌پردازد.
معرفی این کتاب را در ادامه بخوانید:
کتاب «خطرهای سرکشی در برابر فتوا» توسط دانشگاه زیتونه منتشر شده است. عبداللطیف البوعزیزی، رئیس دانشگاه زیتونه بر این کتاب مقدمه‌ای نوشته است و ویراستاری و بازنگری آن را خانم منجیه السوایحی بر عهده گرفت. همچنین کمیته علمی این کتاب نیز تحت نظر الیاس قویسم، نایب رئیس دانشگاه زیتونه فعالیت داشت و الصبحی بن منصور گردآوری متون و آماده سازی آن برای انتشار را مدیریت کرد.
این‌اثر به منزله تلاش فکری مشترک تعدادی از پژوهشگران - با گرایش‌های علمی متعدد از دانشگاه‌های تونس و جهان عرب - با هدف جلوگیری از همه آن چیزی است که در شرایط امروز، می‌تواند زندگی مسلمان را به فساد بکشد، امری که دلیل آن، جا ماندن علما از مشارکت در صدر حکمرانی در نتیجه دوری گزیدن آنها از مظاهر شیفتگی به دنیا، در مقابل پیشروی کسانی است که خود را جای علما جا می‌زنند و در همه عرصه‌ها از جمله اینترنت، شبکه‌های ماهواره‌ای، رادیوها و پایگاه‌های اجتماعی فتوا می‌دهند، در حالی که دانش، آداب و شرایط آن را حاصل نکرده‌اند و از لغزشگاه‌ها و ممنوعیت‌های آن و خطرهای شتاب در صدور فتوا در عصر انفجار دانش و شتاب تحولات و پیچیدگی بالای رخدادها، دوری نگزیده‌اند.
این کتاب ۳۵۰ صفحه‌ای، از ۴ بخش و یک درآمد کلی تشکیل می‌شود که این درآمد توسط افراد زیر به رشته تحریر در آمده است:
ابولبابه حسین، رئیس افتخاری مرکز صلح جهانی و گفت‌وگوی تمدن‌های زیتونه، با عنوان «فتوا امانتی است که اگر کسی در غیر مسیر درست، آن را ادا کند بدان خیانت کرده است.»
منجیه السوایحی، مدیر آکادمی دکترای دانشگاه زیتونه با عنوان «قرار دادن مسئله خطر سرکشی در برابر فتوا در چارچوب‌های علمی و ملی آن.»
بخش نخست این کتاب با نام «نگرشی در تاریخ فتوا در تونس» در بردارنده سه مطلب به ترتیب با این عناوین و توضیحات است:
مقاله نخست «تحول فتوا در دوره‌های مختلف و خطرهای سرکشی در برابر آن» نام دارد و به قلم خانم رجاء العبدلی استاد دانشکده علوم انسانی است. مقاله دوم تحت عنوان «جذب موحدان به فقها و صالحان معاصر برای صدور فتواهایی که وضع خراج بر تمامی قبایل و افراد غیر طایفه را برای آنها مباح می‌سازد» نوشته خانم ناجیه احمد، استاد دانشکده علوم انسانی تونس است و مقاله سوم نیز «اختلاف فتوا در تونس در دوره حفصیان: عامل جدایی در میان دولت و جامعه و اقدامات حکومت حفصیان برای یکپارچه سازی آن» نام دارد.
بخش دوم این کتاب «فتوا، شروط و ممنوعیت‌های آن» نامیده شده است. نخستین مقاله این بخش به قلم خانم سامیه بن سعید از کانون عالی اصول دین در دانشگاه زیتونه با عنوان «شروط مفتی» است. دومین مقاله را خانم سهیل مزیان حسین از دانشکده تربیت ابن رشد علوم انسانی در بغداد با عنوان «شروط فتوا» به رشته تحریر در آورده است.
سومین مقاله این بخش تحت عنوان «مسئولیت مفتی در حل مسائل عمومی» به قلم عطا الله ناصر از وزارت اوقاف و امور دینی فلسطین است و چهارمین مقاله آن با نام «سرکشی در برابر فتوا: توهم مالکیت حقیقت» به قلم نوفل جراد از وزارت امور دینی در تونس به رشته تحریر درآمده است.
در این بخش همچنین مقالات یاسر نهاد ناظم النعیمی از دانشکده علوم تربیتی در بغداد تحت عنوان «خطرهای فتوای بدون علم» و بلقاسم شتوان از دانشکده الهیات و اقتصاد دانشگاه امیر عبدالقادر در الجزایر تحت عنوان «فتوا بین سخت گیری و آسان گیری و اعتدال» و همچنین عمر بن صالح بن عمر از دانشکده الهیات تونس تحت عنوان «فتوا بین استقلال و وابستگی» منعکس شده است.
«فتوا و مسائل زمان» عنوان سومین بخش از این کتاب است که از پنج مقاله با این عناوین تشکیل شده است:
«درباره فتوا و مسائل عصر» نوشته محمد صابر الثابت از دانشگاه زیتونه.
«فتوای معاصر بین اخلال‌های آسیب زننده و عناصر و موازین کنترل کننده: بررسی الگویی در سایه اندیشه شیخ علامه عبدالله بن بیه» نوشته محمد علی اسلم الطالب اعبیدی از دانشگاه علوم انسانی محمد بن زاید در امارات.
«متغیر و تاثیر آن در غنی سازی اندیشه افتایی» به قلم ابراهیم الشابی از کانون عالی تمدن اسلامی در دانشگاه زیتونه تونس.
«خطرهای سرکشی در برابر فتوا در بانک‌های اسلامی» به قلم الیاس دردور، عضو هیات علمی دانشگاه زیتونه.
«ملاحظاتی درباره فتوا از نگاه انسان شناسی قانونی: مطالعه موردی تجارت آثار باستانی» اثر یاسین کرامتی، استاد و عضو هیات علمی مرکز مطالعات اسلامی قیروان.
بخش چهارم که آخرین بخش این کتاب است با عنوان «چشم‌اندازهای فتوا: به سمت نهادی سازی فتوا» نامگذاری شده و دارای چهار مقاله به ترتیب با این عناوین است: «راهکار، فتوای گروهی است» به قلم اسعد السحمرانی، عضو هیات علمی دانشگاه امام اوزاعی در لبنان، «فتوا و معضل ایمنی تشکیلاتی» به قلم احمیده النیفر از بیت الحکمه در کارتاژ - تونس، «آیا امکان قانونی کردن فتوا در تونس در بیرون از دیوان افتا وجود دارد؟» به قلم نورالدین النناش از دانشگاه زیتونه. آخرین مقاله نیز عبارت از بیانیه پایانی و توصیه‌هایی است که به قلم خانم سمیه الدریدی از وزارت امور دینی تونس نوشته شده است.