خبرگزاری مهر، گروه استانها، فاطمه زیراچی: فرسایش بادی یا بادروبی نوعی فرسایش طبیعی است که فرایند روبیدن موادی چون شن و خاک از سطح زمین به وسیله باد را سبب می‌شود و تغییر بلندمدت و قابل توجهی بر سنگ‌ها، صخره‌ها و کوه‌ها ایجاد می‌کند. فرسایش بادی معضلی برای اقتصاد، کشاورزی و منابع طبیعی یک کشور محسوب می‌شود.
شرایط اقلیمی کشور ما سبب شده است تا بخش عمده‌ای از مناطق کشور در قلمرو مناطق خشک قرار گیرد. در این مناطق بارندگی اندک و سالانه ۲۵ تا ۳۰ میلی‌متر است، از سوی دیگر شدت تابش آفتاب و وزش بادهای شدید سبب تشدید تبخیر شده و این مسئله کمبود رطوبت را محسوس‌تر می‌سازد.
امروزه در بسیاری از مناطق بیابانی کشور حرکت ماسه‌های روان نه‌تنها در عرصه مراتع، بلکه این پدیده یک دغدغه بزرگ در راه اجرای پروژه‌های کشاورزی، راه‌سازی، شهرسازی توسعه مراکز صنعتی و دیگر پروژه‌های عمرانی است و از این طریق خطوط ارتباطی و منابع ارزشمند اقتصادی را تهدید می‌کند. این فرآیند در نهایت مشکلات اجتماعی از جمله رها ساختن زمین و کوچ روستاییان به شهرها را در پی دارد.
دفتر امور بیابان متولی مبارزه با فرسایش بادی و کاهش اثرات بیابان‌زایی در کشور است. بر اساس پیشنهاد استان‌های بیابانی طرح‌هایی در این دفتر به تصویب رسیده و اجرا می‌شود، ولی واقعیت این است که با امکانات محدود کشور از نظر اعتباری نمی‌توان با فرسایش بادی مبارزه کرد و جلوی حرکت ماسه‌های روان را گرفت.
در طرحی ملی دفتر امور بیابان اقدام به شناسایی کانون‌های بحران فرسایش بادی و برآورد خسارت‌های ناشی از آن و همچنین اولویت بندی کانون‌های بحرانی کرد. تا به این وسیله شاید بتوان با انجام اقداماتی از میزان خسارات ناشی از این پدیده شوم جلوگیری کرد.
بر اساس آخرین آمار اعلام شده بیش از ۱۳.۵ میلیون هکتار کانون فرسایش بادی در کشور وجود دارد که این پدیده سالانه ۳ هزار میلیارد تومان به اقتصاد کشور خسارت می‌زند.
برخی معتقدند سو مدیریت و سو تدبیر در حوزه‌های آبریز موجب توسعه عرصه‌های بیابانی در پایین دست شده و این چنین شوره‌زارها و ماسه‌زارها افزایش یافته و خسارت به بار آورده است.
امروز زمین دشت‌های ایران با کاهش شدید سطح آب‌های زیرزمینی مواجه است، بحرانی که می‌توانست با تدبیر بهتر در حوزه‌ی آبخیزداری کشور و گنجاندن اعتبارات بیشتر به اجرای سازه‌های آبخیزداری تا حدودی این بحران را کاهش دهد.
۱۴ درصد مساحت استان درگیر فرسایش بادی
خراسان جنوبی نیز یکی از استان‌های در معرض آسیب از پدیده فرسایش بادی است، که طی سال‌های اخیر خشکسالی‌های مداوم تأثیر این پدیده را دو چندان کرده است.
مدیرکل منابع طبیعی و آبخیزداری خراسان جنوبی در این باره در گفتگو با خبرنگار مهر بیان داشت: بر اساس به روز رسانی که در سال ۹۸ انجام شد ۴۱ کانون بحرانی فرسایش بادی در سطح ۱۰ شهرستان استان خراسان جنوبی شناسایی شده است.
علیرضا نصرآبادی افزود: سطح این کانون‌ها برابر ۲ میلیون و ۱۳۵ هزار و ۹۸۵ هکتار ارزیابی شده است که ۶۰۳ هزار و ۸۳۶ هکتار دارای شدت زیاد، ۸۶۸ هزار و ۴۹۰ هکتار با شدت متوسط و ۶۶۳ هزار و ۶۵۹ هکتار با شدت کم است.
وی ادامه داد: این سطح از مساحت استان که در معرض فرسایش بادی است ۱۴ درصد مساحت استان را در برمی‌گیرد.
وی با اشاره به خسارت‌هایی که این پدیده به محیط زیست و شرایط زندگی مردم می‌گذارد، گفت: مجموع خسارت‌های ناشی از این کانون‌های بحرانی در استان خراسان جنوبی سالانه بیش از ۸۲ میلیارد تومان برآورد شده است.
مدیرکل منابع طبیعی و آبخیزداری خراسان جنوبی بیان کرد: بیشترین مساحت کانون فرسایش بادی مربوط به شهرستان طبس است.
| نام شهرستان |
کانون‌ها (هکتار) |
| بیرجند |
۰ |
| خوسف |
۱۲۷۸۲۱ |
| قاین |
۷۵۶۴۱ |
| زیرکوه |
۲۹۵۹۸۴ |
| نهبندان |
۲۴۲۵۸۷ |
| سربیشه |
۱۶۳۶۱۴ |
| سرایان |
۱۸۷۰۳۳ |
| درمیان |
۸۸۴۵۷ |
| فردوس |
۹۹۸۰۱ |
| بشرویه |
۲۷۱۸۳۰ |
| طبس |
۵۸۳۲۱۷ |
| مجموع |
۲۱۳۵۹۸۵ |
اجرای سه پروژه مقابله با بیابان زایی
مدیرکل منابع طبیعی و آبخیزداری خراسان جنوبی با اشاره به تهیه و اجرای طرح‌های جامع مقابله با بیابان‌زایی برای کاهش معضلات پدیده فرسایش بادی گفت: امسال سه پروژه برای مقابله با بیابان‌زایی و کاهش معضلات فرسایش بادی در استان اجرایی شد که هر کدام شامل چند عملیات اجرایی است.
وی ادامه داد: پروژه تهیه و اجرای طرح مدیریت جنگل‌ها، اجرای طرح‌های خاص بیابان‌زدایی (نهال کاری احداث بادشکن شکن، مدیریت هرزآب، ایجاد تله‌ی رسوب گیر و…) و برنامه کنترل بیابان‌زدایی آسیا و اقیانوسیه عنوان این پروژه‌ها است که در سطح همه ی شهرستان‌های استان اجرایی می‌شود.
نصرآبادی اعلام کرد: امسال برای انجام این پروژه‌ها بیش از ۳۱ میلیارد تومان اعتبار مصوب داریم که تاکنون تخصیص این اعتبار در حد ۵ میلیارد تومان بوده است.
وی با اشاره به روند سریع بیابانی شدن استان تاکید کرد: تخصیص اعتبارات برای مقابله با بیابان‌زایی در مقابل شتاب بیابان بسیار کند است، اگر بخواهیم در مقابل این روند موفق تر باشیم باید مشارکت‌های مردمی را افزایش دهیم.
وی تصریح کرد: مساحت خراسان جنوبی و البته همجواری با دو کویر لوت و مرکزی دو دلیل مهم برای توجه ویژه به بحث‌های بیابان‌زایی در این استان است که باید به طور ویژه مورد توجه قرار گیرد.
نصرآبادی با اشاره به اینکه فرسایش بادی سالانه ۷۰ میلیارد تومان به زیرساخت‌ها و اراضی کشاورزی استان خسارت وارد می‌کند، بیان داشت: وجود شش هزار رشته قنات در خراسان جنوبی حفظ منابع آب و خاک در استان را الزامی می‌کند چراکه توسعه بخش کشاورزی نیازمند حفظ منابع آبی است.
به گفته وی خراسان جنوبی با اجرای چهار پروژه بین‌المللی در حوزه مشارکت‌های مردمی و بسیج جوامع محلی جز استان‌های پیشرو در مهار بیابان‌زایی است.
تخریب سرزمین پدیده‌ای است که به دلایل مختلف در سراسر جهان در حال توسعه و گسترش است. به نحوی که به مشکل حادی برای صنایع، راه‌های مواصلاتی و فعالیت‌های اقتصادی اجتماعی مردم مبدل شده است، ضروری است با توجه به شدت و سرعت روند بیابان تمام دستگاه‌ها در کنار منابع طبیعی گوشه‌ای از عملیات بیابان‌زدایی را به دست گیرند.
بی شک مشارکت راه و شهرسازی برای کاهش تخریب زیرساخت‌های مواصلاتی در اثر طوفان‌های شن و یا شهرداری برای فضای سبز ورودی شهرها می‌تواند گام مؤثری در جهت کاهش معضلات پدیده فرسایش بادی و روند بیابان‌زایی باشد.